Innleiðum Istanbúlsamninginn strax

Um þessar mundir er verið að sýna kvikmyndina 37 víða um heim. Myndin fjallar um nauðgun og morðið á Kitty Genovese í New York árið 1964. Alls urðu 37 konur og karlar vitni að ofbeldinu en enginn kom konunni til hjálpar. Þessa dagana er líka mikil umræða um kynferðisofbeldi sem drengir í breskum fótboltafélögum voru beittir fyrir um 30 árum. Sjónir beinast einkum að einum geranda en brotaþolarnir eru margir. Þeir sem stigið hafa fram sýna mikið hugrekki með því að segja frá, því það kemur illa heim og saman við ríkjandi karlmennskuhugmyndir að segja slíkar sögur, hvað þá að gráta frammi fyrir sjónvarpsvélunum.

Kynferðisofbeldi gegn drengjum þarf að rannsaka og ræða en við megum ekki gleyma því að mun fleiri stúlkur verða fyrir slíku ofbeldi og að sumir hópar kvenna eru í meiri hættu en aðrir, t.d. fatlaðar konur. Á síðasta ári sögðu hundruð kvenna frá nauðgunum sem þær höfðu orðið fyrir á vefsíðunni Beauty tips. Þar velti ísjakinn sér aðeins og sýndi inn í þennan ógnarheim en það má gera því skóna að ótal sögur séu ósagðar.

Malla refsilaust

Mikil umræða hefur átt sér stað hér á landi undanfarin ár um kynbundið ofbeldi, orsakir og afleiðingar, áhrif á börn sem verða vitni að ofbeldi eða verða fyrir því, gerendur og aðstoð við brotaþola og veitir ekki af. Dæmin tvö sem ég nefndi hér að framan minna okkur á að við erum að glíma við rótgróna ofbeldismenningu sem fengið hefur að malla áfram meira og minna refsilaust. Málin eru mörg sem enn eru grafin djúpt í undirmeðvitundinni. Það sást vel í aðdraganda söfnunarátaks Stígamóta nýverið. Það tók suma yfir 40 ár að glíma við hörmuleg áföll fortíðar og þora að stíga fram.

Það er ekki einleikið hve tölum lögreglu ber illa saman við tölur Stígamóta, Aflsins og Kvennaathvarfsins hvað varðar kynbundið ofbeldi. Mál eru ekki kærð og þau sem kærð eru komast fæst í gegnum réttarvörslukerfið. Þetta er þó að breytast hvað varðar ofbeldi í nánum samböndum. Lögreglan í nokkrum lögregluumdæmum hefur tekið upp ný vinnubrögð sem eru að skila miklum árangri við að stöðva ofbeldi inni á heimilum fólks. Enn eiga þó nokkur umdæmi eftir að taka sér tak. Það vakti t.d. athygli að á Fljótsdalshéraði og þar um kring hefur verið slökkt á neyðarsíma félagsþjónustunnar um nokkurt skeið vegna deilna um hver á að borga. Slíkt er auðvitað óþolandi ef ekki lífshættulegt.

Fræða þarf dómara

Nýlega var greint frá könnun sem sýndi að konur treysta dómstólum landsins mun síður en karlar. Formanni dómarafélagsins fannst þetta illskiljanlegt en ég er ekki í nokkrum vafa um að það eru dómar og sýknanir í kynferðisbrotamálum og heimilisofbeldismálum sem eiga þar stóran hlut að máli. Það þarf að fræða dómara sérstaklega um orsakir og afleiðingar kynbundins ofbeldis.

Nú er unnið að tillögum um aðgerðir til að bæta meðferð kynferðisbrotamála í réttarvörslukerfinu. Það er þó eftirfylgnin sem skiptir mestu máli. Hvað hana varðar er mikilvægast að innleiða samning Evrópuráðsins um forvarnir og baráttu gegn ofbeldi á konum og heimilisofbeldi sem allra fyrst. Þetta er hinn svokallaði Istanbúlsamningur sem kveður á um þær skyldur stjórnvalda að: „vernda konur gegn öllum birtingarmyndum ofbeldis og fyrirbyggja ofbeldi, sækja til saka gerendur og uppræta ofbeldi gegn konum og heimilisofbeldi“. Istanbúlsamningurinn er mikilvægt tæki í baráttunni gegn kynbundnu ofbeldi sem krefst stefnumótunar og hann kostar auðvitað peninga. Kynbundið ofbeldi kostar líka gríðarlegar fjárhæðir, að ekki sé minnst á andlegan og líkamlegan skaða þeirra sem fyrir því verða.

Það er mikið verk að vinna hér á landi og eins gott að bretta upp ermar. Hér með skora ég á stjórnvöld að innleiða Istanbúlsamninginn strax. Það væri í anda 16 daga átaks Sameinuðu þjóðanna gegn kynbundnu ofbeldi.