Trúarfordómar og framtíðin Böðvari Jónssyni og Eðvarði T. Jónsyni skrifar 4. maí 2015 13:34 Fólk um allan heim batt miklar og bjartar vonir við árþúsundaskiptin. Fyrirheit æðstu andlegra og veraldlegra leiðtoga mannkyns, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ýttu sannarlega undir vonir um bjartari, friðsamlegri og lífvænlegri heim, þar sem fátækt, hungri og hörmungum viðráðanlegra sjúkdóma yrðu eytt. Þegar skyggnst er um sviðið í dag virðast margar þessara væntinga hafa brugðist og sú bjartsýni og vongleði sem tengdust þessum tímamótum hafa verið ótímabær enda fátt í ræðu og riti sem maður heyrði eða sá á þessum tíma sem gaf hugmynd um hvernig heimsástandið yrði árið 2015. Að þessu sögðu viljum við vekja athygli á opnu bréfi sem ritað var árið 2002 af æðstu stjórnstofnun bahá’í trúarinnar, Allsherjarhúsi réttvísinnar, og stílað til forsvarsmanna og leiðtoga trúarbragða um allan heim. Þessu bréfi var komið til skila með þeim hætti að sumir fengu það sent en öðrum afhentu bahá‘íar það formlega í sínum heimalöndum. Í bréfinu eru trúarleiðtogarnir hvattir til að leggjast á eitt og taka upp þráðinn frá heimsþingi trúarbragðanna 1893 og hefja af alvöru og einlægni það samtrúarlega starf sem þar var talað fyrir á þeim grunni að Guð sé einn og trúin ein og að engin ein trúarbrögð búi yfir öllum sannleikanum. Í lokamálsgrein bréfsins er því lýst til hvers það muni leiða ef trúarleiðtogarnir taki ekki þeirri áskorun sem í bréfinu felst. Þar segir m.a.: „Með hverjum degi sem líður eykst hættan á því að eldar vaxandi trúarfordóma verði að alheimsbáli með afleiðingum sem enginn getur gert sér í hugarlund. Borgaraleg stjórnvöld geta ekki sigrast hjálparlaust á slíkri hættu. Við ættum ekki heldur að lifa í þeirri blekkingu að hvatning til gagnkvæms umburðarlyndis geti slökkt þá haturselda sem kyntir eru undir því yfirskini að þeir séu Guði þóknanlegir. Kreppan gerir kröfu til þess að trúarleiðtogarnir segi skilið við fortíðina með jafn afgerandi hætti og gerðist þegar samfélaginu opnuðust leiðir til að berjast gegn öðrum og jafn eyðileggjandi fordómum kynþátta-, kynferðis- og þjóðernis. Öll réttlæting á beitingu áhrifa í samviskumálum hlýtur að felast í þjónustu við velferð mannkyns. „Velferð mannkyns, friður og öryggi eru óhugsandi nema og þar til eining þess hefur verið tryggilega grundvölluð.“ (Bahá‘u‘lláh). Eldar trúarfordóma leiða hugann að einkennilegri þverstæðu í sögu mannkynsins: annarsvegar hafa trúarbrögðin verið máttugt framfara- og umbótaafl, hinsvegar hafa þau haldið fylgjendum sínum í helgreipum fáfræði, ótta og niðurlægingar. Þau hafa brætt saman þjóðir og ættbálka í samstæðar menningarheildir eins og gerðist á fyrstu öldum íslam og þau hafa einnig verið notuð eins og svipa á bök milljónanna til að viðhalda mannúðarlausu og óskiljanlegu kenningakerfi eins og í rétttrúnaði miðalda. Hvað veldur því að sama fyrirbærið færir mönnunum slíka blessun og leiðir yfir þá þvílíkan ófarnað? Öll fyrirbæri mannlífs og menningar virðast háð sömu vaxtarlögmálum og gilda í ríki náttúrunnar. Trúarbrögð fæðast og meðan frumkraftur þeirra og lífsmagn býr í þeim, vinna þau sitt einstæða verk á manninum og samfélagi hans en hnignunarmerkin hefjast þegar mannasetningar eru settar ofar hinu opinberaða orði — þegar hinir trúuðu bregða sverðum sínum hver gegn öðrum í stað þess að slíðra þau, eins og Kristur bauð. Þegar þessum „vetri" trúarinnar lýkur, hefst tími endurnýjunar og umsköpunar og innsti veigur allra trúarbragða — rétt breytni og kærleikur til Guðs og manna með öllu sem slíkt felur í sér — rís úr öskunni í nýjum búningi og með nýrri skírskotun. Til að skilja þetta þarf hvorki lærðar útskýringar né guðfræðilegar vangaveltur. Eins og öll mikil sannindi er þessi sannleikur einfaldur og auðskilinn vegna þess að hann er hluti af lífinu sjálfu en ekki mannlegri hugarsmíð. Getur verið að eitthvað slíkt sé að gerast í deiglu samtímans? Það var skoðun sagnfræðingsins og söguheimspekingsins ArnoldToynbees. Hann sagði: „Það er opinber skoðun allra æðri trúarbragða, ekki síst hinna semísku, að ljósið sem skín inn um einkagluggann þeirra sé eina raunverulega ljósið og að systurtrúarbrögð þeirra sitji í rökkrinu, ef ekki í svartamyrkri. Sértrúarhópar innan þessara trúarbragða hafa tekið þessa afstöðu hver gegn öðrum og þegar hin ýmsu trúarsamfélög neitaðu þannig að viðurkenna það sem þeim öllum var sameiginlegt, fá hinir vantrúuðu átyllu til að lasta trúna og hina trúuðu... Við verðum að muna, að ef mennirnir nota ekki tækni sína til að tortíma öllu lífi á jörðinni er mannkynið enn að slíta barnsskónum og mun að öllum líkindum lifa áfram um ótaldar árþúsundir. Í ljósi þessa verður öll hreppapólitík í trúarefnum fáránleg. Annaðhvort ganga hin ýmsu trúarbrögð eða kirkjur hver af annarri dauðri ... ellegar mannkynið finnur lausn í trúarlegri einingu.“ Hér er svo sannarlega komið að kjarna málsins. Þróun samtímaviðburða staðfesta þessa sýn hins merka sagnfræðings. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Böðvar Jónsson Eðvarð T. Jónsson Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson skrifar Sjá meira
Fólk um allan heim batt miklar og bjartar vonir við árþúsundaskiptin. Fyrirheit æðstu andlegra og veraldlegra leiðtoga mannkyns, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ýttu sannarlega undir vonir um bjartari, friðsamlegri og lífvænlegri heim, þar sem fátækt, hungri og hörmungum viðráðanlegra sjúkdóma yrðu eytt. Þegar skyggnst er um sviðið í dag virðast margar þessara væntinga hafa brugðist og sú bjartsýni og vongleði sem tengdust þessum tímamótum hafa verið ótímabær enda fátt í ræðu og riti sem maður heyrði eða sá á þessum tíma sem gaf hugmynd um hvernig heimsástandið yrði árið 2015. Að þessu sögðu viljum við vekja athygli á opnu bréfi sem ritað var árið 2002 af æðstu stjórnstofnun bahá’í trúarinnar, Allsherjarhúsi réttvísinnar, og stílað til forsvarsmanna og leiðtoga trúarbragða um allan heim. Þessu bréfi var komið til skila með þeim hætti að sumir fengu það sent en öðrum afhentu bahá‘íar það formlega í sínum heimalöndum. Í bréfinu eru trúarleiðtogarnir hvattir til að leggjast á eitt og taka upp þráðinn frá heimsþingi trúarbragðanna 1893 og hefja af alvöru og einlægni það samtrúarlega starf sem þar var talað fyrir á þeim grunni að Guð sé einn og trúin ein og að engin ein trúarbrögð búi yfir öllum sannleikanum. Í lokamálsgrein bréfsins er því lýst til hvers það muni leiða ef trúarleiðtogarnir taki ekki þeirri áskorun sem í bréfinu felst. Þar segir m.a.: „Með hverjum degi sem líður eykst hættan á því að eldar vaxandi trúarfordóma verði að alheimsbáli með afleiðingum sem enginn getur gert sér í hugarlund. Borgaraleg stjórnvöld geta ekki sigrast hjálparlaust á slíkri hættu. Við ættum ekki heldur að lifa í þeirri blekkingu að hvatning til gagnkvæms umburðarlyndis geti slökkt þá haturselda sem kyntir eru undir því yfirskini að þeir séu Guði þóknanlegir. Kreppan gerir kröfu til þess að trúarleiðtogarnir segi skilið við fortíðina með jafn afgerandi hætti og gerðist þegar samfélaginu opnuðust leiðir til að berjast gegn öðrum og jafn eyðileggjandi fordómum kynþátta-, kynferðis- og þjóðernis. Öll réttlæting á beitingu áhrifa í samviskumálum hlýtur að felast í þjónustu við velferð mannkyns. „Velferð mannkyns, friður og öryggi eru óhugsandi nema og þar til eining þess hefur verið tryggilega grundvölluð.“ (Bahá‘u‘lláh). Eldar trúarfordóma leiða hugann að einkennilegri þverstæðu í sögu mannkynsins: annarsvegar hafa trúarbrögðin verið máttugt framfara- og umbótaafl, hinsvegar hafa þau haldið fylgjendum sínum í helgreipum fáfræði, ótta og niðurlægingar. Þau hafa brætt saman þjóðir og ættbálka í samstæðar menningarheildir eins og gerðist á fyrstu öldum íslam og þau hafa einnig verið notuð eins og svipa á bök milljónanna til að viðhalda mannúðarlausu og óskiljanlegu kenningakerfi eins og í rétttrúnaði miðalda. Hvað veldur því að sama fyrirbærið færir mönnunum slíka blessun og leiðir yfir þá þvílíkan ófarnað? Öll fyrirbæri mannlífs og menningar virðast háð sömu vaxtarlögmálum og gilda í ríki náttúrunnar. Trúarbrögð fæðast og meðan frumkraftur þeirra og lífsmagn býr í þeim, vinna þau sitt einstæða verk á manninum og samfélagi hans en hnignunarmerkin hefjast þegar mannasetningar eru settar ofar hinu opinberaða orði — þegar hinir trúuðu bregða sverðum sínum hver gegn öðrum í stað þess að slíðra þau, eins og Kristur bauð. Þegar þessum „vetri" trúarinnar lýkur, hefst tími endurnýjunar og umsköpunar og innsti veigur allra trúarbragða — rétt breytni og kærleikur til Guðs og manna með öllu sem slíkt felur í sér — rís úr öskunni í nýjum búningi og með nýrri skírskotun. Til að skilja þetta þarf hvorki lærðar útskýringar né guðfræðilegar vangaveltur. Eins og öll mikil sannindi er þessi sannleikur einfaldur og auðskilinn vegna þess að hann er hluti af lífinu sjálfu en ekki mannlegri hugarsmíð. Getur verið að eitthvað slíkt sé að gerast í deiglu samtímans? Það var skoðun sagnfræðingsins og söguheimspekingsins ArnoldToynbees. Hann sagði: „Það er opinber skoðun allra æðri trúarbragða, ekki síst hinna semísku, að ljósið sem skín inn um einkagluggann þeirra sé eina raunverulega ljósið og að systurtrúarbrögð þeirra sitji í rökkrinu, ef ekki í svartamyrkri. Sértrúarhópar innan þessara trúarbragða hafa tekið þessa afstöðu hver gegn öðrum og þegar hin ýmsu trúarsamfélög neitaðu þannig að viðurkenna það sem þeim öllum var sameiginlegt, fá hinir vantrúuðu átyllu til að lasta trúna og hina trúuðu... Við verðum að muna, að ef mennirnir nota ekki tækni sína til að tortíma öllu lífi á jörðinni er mannkynið enn að slíta barnsskónum og mun að öllum líkindum lifa áfram um ótaldar árþúsundir. Í ljósi þessa verður öll hreppapólitík í trúarefnum fáránleg. Annaðhvort ganga hin ýmsu trúarbrögð eða kirkjur hver af annarri dauðri ... ellegar mannkynið finnur lausn í trúarlegri einingu.“ Hér er svo sannarlega komið að kjarna málsins. Þróun samtímaviðburða staðfesta þessa sýn hins merka sagnfræðings.
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun