Sjálfsvígsforvarnir eru aðkallandi Gunnar Árnason skrifar 10. september 2015 09:00 Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hefur gert 10. september að alþjóðlegum sjálfsvígsforvarnardegi. Í nýlegri skýrslu stofnunarinnar, Preventing Suicide (2014), kemur fram að það sé forgangsverkefni að draga úr tíðni sjálfsvíga á heimsvísu um 10 prósent fyrir árið 2020. Á Íslandi falla árlega 35-40 manns fyrir eigin hendi eða tvöfalt fleiri en deyja í bílslysum. Síðustu ár hafa sex unglingar og ungar manneskjur dáið árlega vegna sjálfsvíga. Mikil þörf er því á að setja þennan málaflokk í forgang. Mörg lönd í kringum okkur hafa sett fram þjóðaráætlun til að vinna eftir í sjálfsvígsforvörnum. Engin slík áætlun er hins vegar til á Íslandi. Einnig er til í mörgum nágrannalöndum heildstæð forvarnaráætlun fyrir skóla í þessum málaflokki. En hún er ekki heldur til staðar á Íslandi. Hins vegar hafa Íslendingar staðið sig afar vel í vímuefnaforvörnum síðustu árin, sem sérstaklega hefur verið beint að ungmennum. Einnig höfum við náð miklum árangri í umferðaröryggi, þökk sé mikilli forvarnarvinnu. Leggja þarf mun meiri vinnu í sjálfsvígsforvarnir á Íslandi en þegar er gert. Frekar fátítt er að börn fremji sjálfsvíg, en greinileg aukning verður á tíðni sjálfsvíga eftir því sem líður á unglingsárin og þegar ungmenni fara í framhaldsskóla. Það er skoðun mín að framhaldsskólar skipi stórt hlutverk í því að koma í veg fyrir ótímabæran dauða vegna sjálfsvíga. Langflest íslensk ungmenni hefja framhaldsskólanám og því ætti að vera ljóst að skólinn er mikilvægur vettvangur fyrir sjálfsvígsforvarnir.Ráðaleysi Í starfi mínu sem framhaldsskólakennari í hartnær tuttugu ár hef ég séð marga nemendur hverfa frá námi vegna ýmissa geðrænna vandamála. Nokkrir þeirra höfðu verið þunglyndir og að auki sýnt augljósa sjálfsvígshegðun. Tveir nemendur mínir hafa fallið fyrir eigin hendi. Einnig hef ég um miðja nótt fengið neyðarkall – símtal frá nemanda sem hafði tekið inn ofskammt af lyfjum og bað mig um að keyra sig á slysavarðstofuna. Frammi fyrir þessari reynslu, sem aldrei mun hverfa mér úr minni, upplifði ég mikið varnarleysi, þar sem skólinn sem ég kenndi við hafði ekki sérstaka sjálfsvígsforvarnaráætlun. Almennt virðist ráðaleysi einkenna viðbrögð skólayfirvalda við þeim samfélagsvanda sem sjálfsvíg ungmenna eru og það er reynsla mín að kennarar ræða þetta ekki mikið sín í milli. Sjálfsvíg er þegar einstaklingur bindur sjálfviljugur enda á líf sitt. Meðal fræðimanna hafa komið upp tillögur um að hafa sjálfsvíg sem sérstakan flokk í geðgreiningarkerfum, aðrir segja að sjálfsvíg sé ekki geðröskun þótt það geti haft svipaða orsakaþætti og ákveðnir geðsjúkdómar. Sjálfsvígstengdar hugsanir og atferli sem ekki leiðir til dauða kallast sjálfsvígshegðun og er síðan skipt upp í þrjá þætti. Sjálfsvígshugmyndir vísa til hugsana sem gætu leitt til þess að einstaklingur fyrirfari sér. Í sjálfsvígsáætlunum hefur manneskjan skipulagt ákveðnar aðferðir til að svipta sig lífi. Með sjálfsvígstilraunum er átt við að einstaklingurinn framkvæmi sjálfsskaðandi hegðun sem felur í sér ákveðna löngun til að falla fyrir eigin hendi. Með hugtakinu sjálfsvígshegðun er ekki verið að vísa til einstakrar hegðunar, heldur ákveðins ferlis sem nær yfir langan tíma. Flestir rannsakendur greina sjálfsvígshegðun frá sjálfsskaðandi hegðun þar sem ekki er ætlun einstaklingsins að enda líf sitt. Sjálfsvígshegðun er talin vera eitt helsta lýðheilsuvandamál ungs fólks og því er mikilvægt að vinna gegn því. Þar getum við nýtt okkur þær forvarnaráætlanir sem þegar hafa verið unnar í nágrannalöndum okkar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Skuldin við jörðina: Kolefnisstjórnun skiptir sköpum Nótt Thorberg Skoðun Heilbrigðiskerfið í bakkgír Ingibjörg Isaksen Skoðun Gleymdu að vanda sig Vanda Sigurgeirsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Svikin loforð í leikskólamálum Reykjanesbæjar Gígja Sigríður Guðjónsdóttir Skoðun Rasismi útskýrir stuðning við þjóðarmorð Ingólfur Gíslason Skoðun Þetta eru börnin sem ég hef áhyggjur af í skólakerfinu Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Blóðrautt norðanáhlaup Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Skref aftur á bak fyrir konur með endómetríósu Sigurður Ingi Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Gleymdu að vanda sig Vanda Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Vindhögg Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Skref aftur á bak fyrir konur með endómetríósu Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Staða leikskólamála í Reykjanesbæ Guðný Birna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreindaraðstoð: Kennarinn endurheimtir dýrmætan tíma Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Tökum höndum saman áður en það er of seint Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun PWC – Traustsins verðir? Björn Thorsteinsson skrifar Skoðun Rasismi útskýrir stuðning við þjóðarmorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Skuldin við jörðina: Kolefnisstjórnun skiptir sköpum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Pólitískar kreddur á kostnað skattgreiðenda Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Þetta eru börnin sem ég hef áhyggjur af í skólakerfinu Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Óttumst við það að vera frjálsar manneskjur í frjálsu landi? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Loftslagsváin bíður ekki Ívar Kristinn Jasonarson skrifar Skoðun Hvers vegna að kenna leiklist? Rannveig Björk Þorkelsdóttir,Jóna Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Jafnt aðgengi að geðheilbrigðisþjónustu fyrir öll Telma Sigtryggsdóttir skrifar Skoðun Svikin loforð í leikskólamálum Reykjanesbæjar Gígja Sigríður Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið í bakkgír Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Blóðrautt norðanáhlaup Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Í vítahring stöðnunnar og úreldra vísinda Björn Ólafsson skrifar Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Sjá meira
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hefur gert 10. september að alþjóðlegum sjálfsvígsforvarnardegi. Í nýlegri skýrslu stofnunarinnar, Preventing Suicide (2014), kemur fram að það sé forgangsverkefni að draga úr tíðni sjálfsvíga á heimsvísu um 10 prósent fyrir árið 2020. Á Íslandi falla árlega 35-40 manns fyrir eigin hendi eða tvöfalt fleiri en deyja í bílslysum. Síðustu ár hafa sex unglingar og ungar manneskjur dáið árlega vegna sjálfsvíga. Mikil þörf er því á að setja þennan málaflokk í forgang. Mörg lönd í kringum okkur hafa sett fram þjóðaráætlun til að vinna eftir í sjálfsvígsforvörnum. Engin slík áætlun er hins vegar til á Íslandi. Einnig er til í mörgum nágrannalöndum heildstæð forvarnaráætlun fyrir skóla í þessum málaflokki. En hún er ekki heldur til staðar á Íslandi. Hins vegar hafa Íslendingar staðið sig afar vel í vímuefnaforvörnum síðustu árin, sem sérstaklega hefur verið beint að ungmennum. Einnig höfum við náð miklum árangri í umferðaröryggi, þökk sé mikilli forvarnarvinnu. Leggja þarf mun meiri vinnu í sjálfsvígsforvarnir á Íslandi en þegar er gert. Frekar fátítt er að börn fremji sjálfsvíg, en greinileg aukning verður á tíðni sjálfsvíga eftir því sem líður á unglingsárin og þegar ungmenni fara í framhaldsskóla. Það er skoðun mín að framhaldsskólar skipi stórt hlutverk í því að koma í veg fyrir ótímabæran dauða vegna sjálfsvíga. Langflest íslensk ungmenni hefja framhaldsskólanám og því ætti að vera ljóst að skólinn er mikilvægur vettvangur fyrir sjálfsvígsforvarnir.Ráðaleysi Í starfi mínu sem framhaldsskólakennari í hartnær tuttugu ár hef ég séð marga nemendur hverfa frá námi vegna ýmissa geðrænna vandamála. Nokkrir þeirra höfðu verið þunglyndir og að auki sýnt augljósa sjálfsvígshegðun. Tveir nemendur mínir hafa fallið fyrir eigin hendi. Einnig hef ég um miðja nótt fengið neyðarkall – símtal frá nemanda sem hafði tekið inn ofskammt af lyfjum og bað mig um að keyra sig á slysavarðstofuna. Frammi fyrir þessari reynslu, sem aldrei mun hverfa mér úr minni, upplifði ég mikið varnarleysi, þar sem skólinn sem ég kenndi við hafði ekki sérstaka sjálfsvígsforvarnaráætlun. Almennt virðist ráðaleysi einkenna viðbrögð skólayfirvalda við þeim samfélagsvanda sem sjálfsvíg ungmenna eru og það er reynsla mín að kennarar ræða þetta ekki mikið sín í milli. Sjálfsvíg er þegar einstaklingur bindur sjálfviljugur enda á líf sitt. Meðal fræðimanna hafa komið upp tillögur um að hafa sjálfsvíg sem sérstakan flokk í geðgreiningarkerfum, aðrir segja að sjálfsvíg sé ekki geðröskun þótt það geti haft svipaða orsakaþætti og ákveðnir geðsjúkdómar. Sjálfsvígstengdar hugsanir og atferli sem ekki leiðir til dauða kallast sjálfsvígshegðun og er síðan skipt upp í þrjá þætti. Sjálfsvígshugmyndir vísa til hugsana sem gætu leitt til þess að einstaklingur fyrirfari sér. Í sjálfsvígsáætlunum hefur manneskjan skipulagt ákveðnar aðferðir til að svipta sig lífi. Með sjálfsvígstilraunum er átt við að einstaklingurinn framkvæmi sjálfsskaðandi hegðun sem felur í sér ákveðna löngun til að falla fyrir eigin hendi. Með hugtakinu sjálfsvígshegðun er ekki verið að vísa til einstakrar hegðunar, heldur ákveðins ferlis sem nær yfir langan tíma. Flestir rannsakendur greina sjálfsvígshegðun frá sjálfsskaðandi hegðun þar sem ekki er ætlun einstaklingsins að enda líf sitt. Sjálfsvígshegðun er talin vera eitt helsta lýðheilsuvandamál ungs fólks og því er mikilvægt að vinna gegn því. Þar getum við nýtt okkur þær forvarnaráætlanir sem þegar hafa verið unnar í nágrannalöndum okkar.
Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar