Landsnet krefur stjórnvöld um stefnumörkun

Stjórnvöld verða tafarlaust að klára stefnumörkun sína varðandi línulagnir. Þangað til sú stefna liggur fyrir, og lítur að möguleikum Landsnets til nýtingar jarðstrengja með loftlínum, ríkir pattstaða við aðkallandi uppbyggingu flutningskerfis raforku hér á landi.

Óboðlegt ástand

Þetta var rauði þráðurinn á kynningarfundi Landsnets sem haldinn var í gær. Forsvarsmenn Landsnets kynntu þar hugmyndir sínar um uppbyggingu flutningskerfis raforku hér á landi út frá útfærslum sem geta komið til greina í jarðstrengjamálum. Á fundinum duldist engum að forsvarsmenn fyrirtækisins eru orðnir langeygir eftir því að stjórnvöld greiði þá flækju sem tafið hefur fyrir styrkingu kerfisins.

Landsnet hefur stefnt að uppbyggingu meginflutningskerfisins um langt árabil, en fyrirtækið vísar til þess að deilur um jarðstrengi í stað loftlína hafi tafið þá vinnu úr hófi. Átökin hafa ekki farið leynt og hefur farið mest fyrir deilum um lagningu línu yfir Sprengisand í því samhengi.

„Við búum í reynd við tvö flutningskerfi raforku í landinu í dag. Annars vegar sterkt kerfi á Suðvesturlandi sem þolir að kalla hvað sem er án þess að til meiriháttar truflana komi, og af því höfum við langa reynslu. Hins vegar er sagan allt önnur utan þess svæðis. Byggðalínan er í dag rekin á þanmörkum og það verður ekki lengra gengið þar. Það er borin von að hægt sé að tengja nýjar virkjanir inn á þetta kerfi eða bæta við nýjum notendum án þess að tefla rekstri þessa kerfis í enn meiri tvísýnu en nú er. Ég tel það ósvaranlegt með öllu að það verði gert,“ sagði Þórður Guðmundsson, forstjóri Landsnets, og bætti við að í raun mætti líkja stöðunni í dag við það sem þekktist hér á landi um 1970, eða áður en byggðalínan svokallaða var lögð á áttunda og níunda áratug síðustu aldar. Þá eins og nú væri aðgengi að öruggri raforku háð búsetu, hvort sem litið er til fólks eða fyrirtækja. Hann sagði fórnarkostnaðinn við núverandi ástand öllum ljóst, hann væri talinn í hundruðum milljóna.

Ekki á móti jarðstrengjum

Geir A. Gunnlaugsson, stjórnarformaður Landsnets, vísaði til þeirrar gagnrýni sem fyrirtækið hefur fengið í umræðunni um jarðstrengi. Að Landsnet veiti rangar upplýsingar um kostnað við lagningu jarðstrengja og að í grunninn sé fyrirtækið á móti jarðstrengjum.

Hann sagði að Landsnet hafi í raun enga hagsmuni af því að leggja ekki jarðstrengi, heldur sé fyrirtækið bundið af ákvæðum raforkulaga um að byggja flutningskerfið upp á eins hagkvæman hátt og frekast er unnt, eins og segir í lögum. „Mikilvægt er að stjórnvöld marki nú þegar stefnu um hvernig staðið skuli að styrkingu meginflutningskerfi hvað varðar spurninguna um loftlínur og jarðstrengi og skapi Landsneti nauðsynlegan lagaramma ef vægi jarðstrengja á að auka frá því sem nú er. Meðan það er ekki gert er fyrirsjáanlegt að lítið mun gerast í styrkingu hins miðlæga flutningskerfis,“ sagði Geir.

Ragnheiður Elín Árnadóttir, iðnaðar- og viðskptaráðherra, tekur undir rök Landsnets og í ræðu sinni á fundinum boðaði hún þingsályktunartillögu í haust þar sem sú stefnumótun kemur fram sem Landsnet krefst að líti dagsins ljós.

En ráðherra sagði jafnframt að eitt sé að ráðast í uppbyggingu og annað að gera það í sátt við náttúru og menn, á sem hagkvæmastan hátt. Atvinnuveganefnd Alþingis hefur haft skýrslu um jarðlínulagnir til umfjöllunar frá því í haust. Býst ráðherra við að nefndaráliti um skýrsluna verði skilað á allra næstu dögum.

„Að mínu mati er æskilegt að í slíkri stefnu til framtíðar sé að finna meginreglur og viðmið þegar kemur að lagningu jarðstrengja eða loftlína vegna uppbyggingar flutningskerfis raforku. Slík viðmið þurfa að koma fram í skjali sem lýsir opinberri stefnu stjórnvalda og hefur hlotið þinglega meðferð. Ég tel því rétt að slík stefnumótun komi fram í þingsályktunartillögu og sé ég fyrir mér að tillaga þess efnis verði lögð fram á Alþingi á haustmánuðum. Með samþykkt slíkrar þingsályktunar lægu þá fyrir almenn viðmið um í hvaða tilvikum jarðstrengir komi frekar til álita en loftlínur, og öfugt, og með því yrði flutningsfyrirtækinu Landsneti gert kleift að vísa í kerfisáætlun sinni til þeirrar þingsályktunar varðandi útfærslu fyrirhugaðra framkvæmda í flutningskerfinu.“

Leyfisveitingar

Geir vék að nauðsyn þess að stjórnvöld taki til athugunar ýmis ákvæði laga er varða úrskurði um framkvæmdir og kærur á þeim „þannig að eðlilegt umhverfi verði skapað fyrir rekstur fyrirtækisins.“ Geir telur eðlilegt að tryggja aðkomu hagsmunaaðila fyrr í ferlinu „en úrskurðir stjórnvalda verði síðan ekki kæranlegir þegar þeir hafa verið kveðnir upp.“

Samkvæmt skipulagslögum er allt skipulagsvald á hendi sveitarfélaganna, þar á meðal allt er varðar skipulag grunnkerfa landsins; vega, raflína og fjarskipta. Svo hefur verið síðan lögum var breytt árið 1997.

Geir sagði að í flestum tilvikum hafi samstarf Landsnets við sveitarfélög um skipulagsmál gengið vel, eða þegar um er að ræða styrkingu svæðiskerfanna enda fara þá hagsmunir vel saman.

„Þegar aftur á móti um er að ræða nauðsynlega styrkingu meginflutningskerfisins er of oft annað uppi á teningnum þar sem viðkomandi sveitarfélögum gengur oft illa að heimfæra þá uppbyggingu við beina hagsmuni viðkomandi sveitarfélags. [...] Samkvæmt núgildandi löggjöf á Íslandi er staðan sú að sveitarfélög virðast ekki hafa skyldur til að líta til heildarhagsmuna þegar kemur að ákvörðun um skipulagsmál. Afleiðingin er sú að einstök sveitarfélög geta hindrað flutningsfyrirtækið í að uppfylla skyldur sínar samkvæmt raforkulögum um hagkvæmni, afhendingaröryggi og gæði raforku,“ sagði Geir og vill að brugðist verði við þessari stöðu, og þá væntanlega með endurskoðun skipulagslaga.