Það er efnahagurinn, flónið þitt! Eiríkur Bergmann skrifar 26. ágúst 2013 09:00 Megináhersla Bills Clinton fyrir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum árið 1992 var að búa hagkerfi þess víðfeðma lands undir áskoranir 21. aldarinnar. Slagorðið It's the economy stupid! þótti grípa þá áherslu. Nú þegar nokkuð er liðið á öldina er bersýnilegt að íslenska hagkerfið er hvorki sjálfbært né búið undir aðsteðjandi áskoranir.Kerfisgallinn Kerfisgalli íslensks efnahagslífs varð til við inngönguna á Evrópska efnahagssvæðið árið 1994, með viðamikilli einkavæðingu fjármálakerfisins og fleytingu krónunnar árið 2001. Við sjáum það nú að þessi kokteill gekk ekki upp. Og getur ekki gengið upp. Enda hafa ríki af okkar stærðargráðu ekki reynt annað eins. Aðeins milljónaríki halda úti sjálfstæðum gjaldmiðli á frjálsu floti á alþjóðlegum markaði. Slíkt fyrirkomulag veldur enda viðvarandi kerfisáhættu hjá smærri ríkjum. Því er á engan hátt trúverðugt að afnema gjaldeyrishöft án þess að skipta alfarið um peningamálastefnu og í raun um gjaldmiðil.Snjóhengjan ekki meginvandinn Íslenska krónan var aðeins á frjálsu floti í átta ár áður en hún féll á hliðina og var lögð í öndunarvél gjaldeyrishafta. Sem á hverjum degi hola hagkerfið að innan. Síðast þegar þetta gerðist, árið 1930, vorum við föst í slíkum höftum í nálega sjö áratugi. Fátt bendir til þess að vandinn sé minni nú. Gáið að því að þá var engin snjóhengja. Þó svo að snjóhengjan illvíga bæti hreint ekki úr skák þá er hún ekki grundvöllur vandans. Og jafnvel þótt einstaklega vel takist til við að vinda ofan af erlendum eignum þá er kerfisgallinn áfram óleystur.Viðbótarvandinn Þegar litið er ofan í rót íslensks efnahagslífs sést að við lifum á því að selja Evrópubúum fisk – þrír fjórðu hlutar utanríkisviðskipta eru á Evrópska efnahagssvæðinu. Því er aðildin að innri markaðinum efnahagsleg nauðsyn. Viðbótarvandinn er þó sá að við uppfyllum ekki lengur kröfuna um frjálsa för fjármagns. Um leið er ómögulegt að aflétta gjaldeyrishöftum án mun tryggari varna en við höfum sjálf yfir að ráða. Óvissan sem nú er komin upp og endurspeglast í skýrslum erlendra aðila um íslenskan efnahag er af þessum völdum. Síðasta ríkisstjórn hafði þá stefnu að leysa gjaldmiðilsvandann með upptöku evru eftir inngöngu í ESB. Við það færu gjaldeyrishöftin um leið og gengisáhætta hyrfi. Þeirri leið var hafnað í liðnum þingkosningum og því stendur upp á nýja ríkisstjórn að finna aðra leið. Aðeins tvær leiðir virðast nú færar: Annaðhvort að fjötra fjármálafyrirtækin við mun stífara regluverk en annars staðar þekkist og halda þeim við aðeins innlenda starfsemi eða að semja við annað ríki um upptöku gjaldmiðils þess með beinum bakstuðningi viðkomandi seðlabanka. Hingað til hafa aðeins sjónhverfingamenn bent á aðrar leiðir. Hvorug þessara leiða er þó greiðfær. Kyrrstaða er ekki kostur. Hún væri enda ávísun á mun lakari lífskjör en fólk í þessu landi mun sætta sig við. Áskorunin fram undan er að takast á við þennan vanda af alvöru. Stjórnmálamenn allra flokka þurfa því að láta af efnahagslegum sjónhverfingum sem engu skila nema blekkingu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Megináhersla Bills Clinton fyrir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum árið 1992 var að búa hagkerfi þess víðfeðma lands undir áskoranir 21. aldarinnar. Slagorðið It's the economy stupid! þótti grípa þá áherslu. Nú þegar nokkuð er liðið á öldina er bersýnilegt að íslenska hagkerfið er hvorki sjálfbært né búið undir aðsteðjandi áskoranir.Kerfisgallinn Kerfisgalli íslensks efnahagslífs varð til við inngönguna á Evrópska efnahagssvæðið árið 1994, með viðamikilli einkavæðingu fjármálakerfisins og fleytingu krónunnar árið 2001. Við sjáum það nú að þessi kokteill gekk ekki upp. Og getur ekki gengið upp. Enda hafa ríki af okkar stærðargráðu ekki reynt annað eins. Aðeins milljónaríki halda úti sjálfstæðum gjaldmiðli á frjálsu floti á alþjóðlegum markaði. Slíkt fyrirkomulag veldur enda viðvarandi kerfisáhættu hjá smærri ríkjum. Því er á engan hátt trúverðugt að afnema gjaldeyrishöft án þess að skipta alfarið um peningamálastefnu og í raun um gjaldmiðil.Snjóhengjan ekki meginvandinn Íslenska krónan var aðeins á frjálsu floti í átta ár áður en hún féll á hliðina og var lögð í öndunarvél gjaldeyrishafta. Sem á hverjum degi hola hagkerfið að innan. Síðast þegar þetta gerðist, árið 1930, vorum við föst í slíkum höftum í nálega sjö áratugi. Fátt bendir til þess að vandinn sé minni nú. Gáið að því að þá var engin snjóhengja. Þó svo að snjóhengjan illvíga bæti hreint ekki úr skák þá er hún ekki grundvöllur vandans. Og jafnvel þótt einstaklega vel takist til við að vinda ofan af erlendum eignum þá er kerfisgallinn áfram óleystur.Viðbótarvandinn Þegar litið er ofan í rót íslensks efnahagslífs sést að við lifum á því að selja Evrópubúum fisk – þrír fjórðu hlutar utanríkisviðskipta eru á Evrópska efnahagssvæðinu. Því er aðildin að innri markaðinum efnahagsleg nauðsyn. Viðbótarvandinn er þó sá að við uppfyllum ekki lengur kröfuna um frjálsa för fjármagns. Um leið er ómögulegt að aflétta gjaldeyrishöftum án mun tryggari varna en við höfum sjálf yfir að ráða. Óvissan sem nú er komin upp og endurspeglast í skýrslum erlendra aðila um íslenskan efnahag er af þessum völdum. Síðasta ríkisstjórn hafði þá stefnu að leysa gjaldmiðilsvandann með upptöku evru eftir inngöngu í ESB. Við það færu gjaldeyrishöftin um leið og gengisáhætta hyrfi. Þeirri leið var hafnað í liðnum þingkosningum og því stendur upp á nýja ríkisstjórn að finna aðra leið. Aðeins tvær leiðir virðast nú færar: Annaðhvort að fjötra fjármálafyrirtækin við mun stífara regluverk en annars staðar þekkist og halda þeim við aðeins innlenda starfsemi eða að semja við annað ríki um upptöku gjaldmiðils þess með beinum bakstuðningi viðkomandi seðlabanka. Hingað til hafa aðeins sjónhverfingamenn bent á aðrar leiðir. Hvorug þessara leiða er þó greiðfær. Kyrrstaða er ekki kostur. Hún væri enda ávísun á mun lakari lífskjör en fólk í þessu landi mun sætta sig við. Áskorunin fram undan er að takast á við þennan vanda af alvöru. Stjórnmálamenn allra flokka þurfa því að láta af efnahagslegum sjónhverfingum sem engu skila nema blekkingu.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar