Auðlindanýting eða skapandi greinar Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar 9. júlí 2013 06:00 Við Íslendingar virðumst seint þreytast á að draga menn í andstæðar fylkingar til að tryggja deilur og rifrildi í umræðum. Ein deilan sem nú er í gangi snýst um hvaða störf og starfsemi eigi að verða ráðandi næstu árin hér á landinu góða. Annar hópurinn keppist við að fordæma störf við auðlindanýtingu, eins og vinnu í stóriðjum á meðan hinn hópurinn reynir að gera lítið úr störfum í skapandi greinum. Sameiginlega stefið er að þetta fari engan veginn saman þ.e. að ekki sé hægt að reka álver og hönnunarstofu með góðu móti á sama tíma. Þá er líka gjarnan fullyrt að skapandi greinar skapi í raun engar tekjur og séu því óþarfa punt. Nú er ég ekki hagfræðingur og sú einfalda mynd sem ég hef af hagkerfinu hér er mögulega óraunhæf. Að mínu mati er þetta ekki svo flókið og snýst aðallega um að umsýslu verðmæta megi skipta í tvennt þ.e. framleiðslu og veltu, sem eru svo aftur samofin fyrirbæri.Einfalt dæmi: Tvær eyjar Eyja A og eyja B hafa sömu íbúasamsetningu. Á hvorri eyju fyrir sig búa þrjár manneskjur: sjómaður, ljóðskáld og skákkennari. Eitt árið veiddu sjómennirnir hvor sinn fiskinn sem þeir seldu til útlanda og nú eru til 100 alvöru krónur, bæði á eyju A og B. Eftir eitt ár er fjárhagsleg staða eyjanna borin saman og niðurstaðan er sú sama, plús 100 kr. Þetta skilja allir en þetta segir hins vegar ekki alla söguna því að á eyju A setti sjómaðurinn 100 kr. beint í baukinn en á eyju B keypti sjómaðurinn skákkennslu. Í kjölfarið borgaði skákkennarinn svo listamanninum laun fyrir að semja gríðarlega fallegan óð um töfra skáklistarinnar. Staða eyjanna er því í raun ekki sú sama því á eyju B nýtti sjómaðurinn skapandi greinar til að velta krónunum áfram og kaupa sér í leiðinni nýja færni. Krónan valt áfram og eftir árið höfðu allir á eyju B 100 kr. í árslaun í samanburði við eyju A þar sem tveir þriðju íbúa voru algerlega tekjulausir. Staða eyjanna eftir árið er því gerólík, á eyju A voru heildartekjur íbúa 100 kr. og lítið að frétta. Á eyju B voru heildartekjur íbúa hins vegar 300 kr. og sjómaðurinn þar öruggur með að máta sjómann A í næstu brælu. Að auki varð til frægt ljóð um skáklistina sem hefur aukið hróður eyju B víða og gert alla íbúa hennar stolta. Vissulega er ofangreint dæmi mikil einföldun en sýnir samt sem áður hvernig grunnframleiðsla og skapandi greinar geta spilað saman. Það er, að mínu mati, ótrúlegur hroki að gera lítið úr skapandi greinum sem eru svo mikilvægar til að skapa grundvöll til að velta verðmætum áfram svo að sem flestir fái að njóta þeirra. Á sama tíma er jafn óskiljanlegur hroki þegar menn leyfa sér að gera lítið úr góðum og gildum verksmiðju- og fiskvinnslustörfum sem skapa grunnverðmæti þjóðfélagsins. Annaðhvort/eða-umræða hefur alltaf truflað mig enda skil ég ekki hvernig starf í álveri fyrir austan rýrir möguleika Reykvíkings á að semja listdans. Í einfeldni minni hélt ég alltaf að þetta færi saman þ.e. álverið skapar grunnverðmæti sem eru að hluta til nýtt til að greiða starfsmanni laun. Þessi sami starfsmaður getur svo mögulega nýtt þessi laun til að brenna suður og borga sig inn á þessa mögnuðu danslistsýningu. Oft skapar mannauðurinn einn og sér bein verðmæti eins og þegar íslenskur tölvuleikur er seldur erlendis, skáldverk eru þýdd og íslenskar kvikmyndir seldar á breiðtjöld framandi landa. Allir þessir stórkostlegu hlutir tengjast þó því að grunnverðmætasköpun eins og fiskveiðar og orkunýting hefur skapað tekjur til að smíða gott menntakerfi og standa undir nýsköpunarsjóðum, listamannalaunum og Kvikmyndasjóði. Þetta eru skynsamlegar fjárfestingar sem skapa möguleika á að margnýta sömu krónuna og jafnvel stuðla að enn frekari útflutningi. Hættum að garga og berum virðingu fyrir störfum hvert annars, því mikið væri Ísland aumt ef öll grunnframleiðsla festist í vasa fárra eða færi beint í erlend vörukaup. Er ekki betra að stuðla að aukinni verðmætasköpun og láta svo skapandi greinar velta þeim um hagkerfið svo að sem flestir njóti? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Ingi Friðleifsson Mest lesið Ísland fyrst Kjartan Magnússon Skoðun Berum virðingu fyrir börnunum okkar Þorvaldur Davíð Kristjánsson Skoðun „Refsipólitísk áhrif“ Alma Mjöll Ólafsdóttir Skoðun Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Krónupíning foreldra er engin lausn Þórdís Lóa Þórhallsdóttir Skoðun Ný og góð veröld í Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hömpum morðingjunum sem hetjum Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. Skoðun Köld kveðja á kvennaári Stefanía Sigurðardóttir Skoðun Gagnaver í leit að orku Tinna Traustadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eigindlegar rannsóknir og umræðan um jafnrétti Stefan C. Hardonk skrifar Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í fangelsi við landamærin Inger Erla Thomsen skrifar Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Með góðri menntun eru börn líklegri til að ná árangri Sigurður Sigurjónsson skrifar Skoðun Hömpum morðingjunum sem hetjum Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. skrifar Skoðun Komum í veg fyrir að áföll erfist á milli kynslóða Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum vörð um varasjóð VR – framtíðarlausn fyrir félagsfólk Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Listin að vera ósammála Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun „Refsipólitísk áhrif“ Alma Mjöll Ólafsdóttir skrifar Skoðun Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson skrifar Skoðun Ný og góð veröld í Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Krónupíning foreldra er engin lausn Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Köld kveðja á kvennaári Stefanía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ísland fyrst Kjartan Magnússon skrifar Skoðun Gagnaver í leit að orku Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Varði Ísland ólíkt sumum öðrum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Berum virðingu fyrir börnunum okkar Þorvaldur Davíð Kristjánsson skrifar Skoðun Í Hafnarfirði finnur unga fólkið rými, rödd og raunveruleg tækifæri Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Það er pólitískt val að uppræta fátækt Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bankarnir og þjáningin Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með Ljósinu! Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum að tala um Heiðmörk Guðmundur Hörður Guðmundsson skrifar Skoðun Aðild Íslands að ESB: Vegvísir til velsældar? Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Misnotkun á velferðarkerfinu: Áhyggjur vegna nýbúa og kerfisglufa Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Við Íslendingar virðumst seint þreytast á að draga menn í andstæðar fylkingar til að tryggja deilur og rifrildi í umræðum. Ein deilan sem nú er í gangi snýst um hvaða störf og starfsemi eigi að verða ráðandi næstu árin hér á landinu góða. Annar hópurinn keppist við að fordæma störf við auðlindanýtingu, eins og vinnu í stóriðjum á meðan hinn hópurinn reynir að gera lítið úr störfum í skapandi greinum. Sameiginlega stefið er að þetta fari engan veginn saman þ.e. að ekki sé hægt að reka álver og hönnunarstofu með góðu móti á sama tíma. Þá er líka gjarnan fullyrt að skapandi greinar skapi í raun engar tekjur og séu því óþarfa punt. Nú er ég ekki hagfræðingur og sú einfalda mynd sem ég hef af hagkerfinu hér er mögulega óraunhæf. Að mínu mati er þetta ekki svo flókið og snýst aðallega um að umsýslu verðmæta megi skipta í tvennt þ.e. framleiðslu og veltu, sem eru svo aftur samofin fyrirbæri.Einfalt dæmi: Tvær eyjar Eyja A og eyja B hafa sömu íbúasamsetningu. Á hvorri eyju fyrir sig búa þrjár manneskjur: sjómaður, ljóðskáld og skákkennari. Eitt árið veiddu sjómennirnir hvor sinn fiskinn sem þeir seldu til útlanda og nú eru til 100 alvöru krónur, bæði á eyju A og B. Eftir eitt ár er fjárhagsleg staða eyjanna borin saman og niðurstaðan er sú sama, plús 100 kr. Þetta skilja allir en þetta segir hins vegar ekki alla söguna því að á eyju A setti sjómaðurinn 100 kr. beint í baukinn en á eyju B keypti sjómaðurinn skákkennslu. Í kjölfarið borgaði skákkennarinn svo listamanninum laun fyrir að semja gríðarlega fallegan óð um töfra skáklistarinnar. Staða eyjanna er því í raun ekki sú sama því á eyju B nýtti sjómaðurinn skapandi greinar til að velta krónunum áfram og kaupa sér í leiðinni nýja færni. Krónan valt áfram og eftir árið höfðu allir á eyju B 100 kr. í árslaun í samanburði við eyju A þar sem tveir þriðju íbúa voru algerlega tekjulausir. Staða eyjanna eftir árið er því gerólík, á eyju A voru heildartekjur íbúa 100 kr. og lítið að frétta. Á eyju B voru heildartekjur íbúa hins vegar 300 kr. og sjómaðurinn þar öruggur með að máta sjómann A í næstu brælu. Að auki varð til frægt ljóð um skáklistina sem hefur aukið hróður eyju B víða og gert alla íbúa hennar stolta. Vissulega er ofangreint dæmi mikil einföldun en sýnir samt sem áður hvernig grunnframleiðsla og skapandi greinar geta spilað saman. Það er, að mínu mati, ótrúlegur hroki að gera lítið úr skapandi greinum sem eru svo mikilvægar til að skapa grundvöll til að velta verðmætum áfram svo að sem flestir fái að njóta þeirra. Á sama tíma er jafn óskiljanlegur hroki þegar menn leyfa sér að gera lítið úr góðum og gildum verksmiðju- og fiskvinnslustörfum sem skapa grunnverðmæti þjóðfélagsins. Annaðhvort/eða-umræða hefur alltaf truflað mig enda skil ég ekki hvernig starf í álveri fyrir austan rýrir möguleika Reykvíkings á að semja listdans. Í einfeldni minni hélt ég alltaf að þetta færi saman þ.e. álverið skapar grunnverðmæti sem eru að hluta til nýtt til að greiða starfsmanni laun. Þessi sami starfsmaður getur svo mögulega nýtt þessi laun til að brenna suður og borga sig inn á þessa mögnuðu danslistsýningu. Oft skapar mannauðurinn einn og sér bein verðmæti eins og þegar íslenskur tölvuleikur er seldur erlendis, skáldverk eru þýdd og íslenskar kvikmyndir seldar á breiðtjöld framandi landa. Allir þessir stórkostlegu hlutir tengjast þó því að grunnverðmætasköpun eins og fiskveiðar og orkunýting hefur skapað tekjur til að smíða gott menntakerfi og standa undir nýsköpunarsjóðum, listamannalaunum og Kvikmyndasjóði. Þetta eru skynsamlegar fjárfestingar sem skapa möguleika á að margnýta sömu krónuna og jafnvel stuðla að enn frekari útflutningi. Hættum að garga og berum virðingu fyrir störfum hvert annars, því mikið væri Ísland aumt ef öll grunnframleiðsla festist í vasa fárra eða færi beint í erlend vörukaup. Er ekki betra að stuðla að aukinni verðmætasköpun og láta svo skapandi greinar velta þeim um hagkerfið svo að sem flestir njóti?
Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson Skoðun
Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Stöndum vörð um varasjóð VR – framtíðarlausn fyrir félagsfólk Bjarni Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson skrifar
Skoðun Í Hafnarfirði finnur unga fólkið rými, rödd og raunveruleg tækifæri Valdimar Víðisson skrifar
Skoðun Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir skrifar
Skoðun Misnotkun á velferðarkerfinu: Áhyggjur vegna nýbúa og kerfisglufa Eggert Sigurbergsson skrifar
Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson Skoðun