Þrátt fyrir að regluleg laun á íslenskum vinnumarkaði hafi hækkað um 74,6 prósent frá ársbyrjun 2005 til ársbyrjunar á þessu ári jókst kaupmáttur á tímabilinu bara um 2,8 prósent.

Í tölum sem Hagstofa Íslands birti í morgun kemur fram að á þessu átta ára tímabili hafi laun á almennum vinnumarkaði hækkað um 76,8 prósent, um 69,4 prósent hjá ríkisstarfsmönnum og 68,3 prósent hjá starfsmönnum sveitarfélaga.

Fram kemur að dregið hafi úr launahækkunum á vinnumarkaði eftir árið 2007, en það ár hafi árshækkun verið 11 prósent. 

„Árshækkun var minnst árið 2010 þegar laun hækkuðu að meðaltali um 3,5 prósent á milli fyrsta ársfjórðungs 2009 og 2010. Árið 2011 jukust launahækkanir aftur og á fyrsta ársfjórðungi 2012 mældist ársbreyting 10,8 prósent.“

Þá var launaþróun á tímabilinu misjöfn eftir launþegahópum, en það er sagt til komið að hluta vegna kjarasamninga. „Til að mynda hækkuðu starfsmenn sveitarfélaga um 12,7 prósent, starfsmenn ríkis um 10,3 prósent og starfsmenn á almennum vinnumarkaði um 4,1 prósent á fyrsta ársfjórðungi 2009,“ segir í umfjöllun Hagstofunnar.

Hækkun launa starfsmanna sveitarfélaga er sagt að megi rekja að hluta til nokkurra ákvæða úr kjarasamningum grunnskólakennara sem komið hafi til framkvæmda á árinu 2008 og á fyrsta ársfjórðungi 2009.

„Hjá flestum starfsmönnum sveitarfélaga og ríkis voru einnig ákvæði í kjarasamningum um krónutöluhækkun á launatöflum á árinu 2008 og gætir áhrifa þeirra einnig í árshækkun árið 2009.“

Á sama tímabili hafi engir stórir hópar á almennum vinnumarkaði fengið samningsbundnar hækkanir. Hækkunum sem kveðið var á um í mars 2009 var frestað þangað til seinna á árinu. „Áhrif vegna þeirra komu því ekki að fullu fram fyrr en árið 2010.“

Fram kemur að launabreytingar hafi að stærstum hluta mátt rekja til samningsbundinna hækkana í kjarasamningum. „Þannig var árshækkun frá fyrsta ársfjórðungi 2011 til jafnlengdar 2012 mun meiri en ársins á undan en í þeirri árshækkun komu til framkvæmda tvær samningsbundnar hækkanir.“

Þá hafi kjarasamningar undanfarinna ára jafnframt kveðið á um meiri almennar hækkanir á lægstu launatöxtum. „Til að mynda hækkuðu lægstu launataxtar, samkvæmt kjarasamningum Samtaka Atvinnulífsins og aðildarsamtaka Alþýðusambands Íslands, um 106,3 prósent frá fyrsta ársfjórðungi 2005 til fyrsta ársfjórðungs 2013.“

Verðbólga hefur hefur um leið haft þau áhrif að kaupmáttur hefur lítið aukist á tímabilinu, eða um tæp þrjú prósent.

„Þar af jókst kaupmáttur launa um 4,1 prósent á almennum vinnumarkaði en minnkaði um 0,3 prósent hjá ríkisstarfsmönnum og um 0,9 prósent hjá starfsmönnum sveitarfélaga.“

Hagstofan segir kaupmátt launa hafa aukist á árunum 2006 og 2007 en staðið nokkurn veginn í stað árið 2008. „Árin 2009 og 2010 dró úr kaupmætti en frá árinu 2011 hefur hann aukist aftur.“