Af talnakúnstum Tómas Már Sigurðsson skrifar 21. janúar 2012 06:00 Áramótaumfjöllun um skattahækkanir fer nú fram fjórða árið í röð. Að vanda kveinka forsvarsmenn skattastefnu stjórnvalda sér undan henni. Í grein í Fréttablaðinu síðastliðinn laugardag fjallar fyrrverandi fjármálaráðherra um yfirlit Viðskiptaráðs um skattkerfisbreytingar síðustu ára þar sem bent er á að skattar hafi hækkað verulega og að skattkerfi, sem var að grunngerð gott, hafi verið umbylt og orðið svo flókið að sé til óþurftar. Skattar varða hag allra og því mikilvægt að um þá sé fjallað af vandvirkni og án skætings. Hér verður athyglinni því beint að viðfangsefninu eingöngu, þ.e. hvort skattar hafi hækkað, hvort skattkerfið sé orðið of flókið og hvort breytingar síðustu ár séu líklegar til að styðja eða hamla efnahagslegri endurreisn. Fyrst er þó rétt að nefna að eitt mikilvægasta verkefni frá hruni er að tryggja hallalausan rekstur hins opinbera. Þó einhverjar skattahækkanir hafi því verið nauðsynlegar eru flestir þeirrar skoðunar að gengið hafi verið of langt og skattastefnan ógni nú uppbyggingu atvinnu- og efnahagslífs. Hafa skattar hækkað eða lækkað?Það er raunar kostulegt að deilt sé um hvort skattar hafi hækkað. Í þeirri rökræðu bregður fyrir ýmsum "talnakúnstum" (hlutfalli af landsframleiðslu, föstu eða breytilegu verði, mati á áhrifum á mismunandi hópa, o.fl.) og aðferðin ræðst oft af hagsmunum þess er flytur skilaboðin. Þar geta allir litið í eigin barm. Ráðherra heldur því fram að skattar hafi lækkað því skatttekjur ríkissjóðs sem hlutfall af landsframleiðslu eru lægri nú en árin 2005 til 2007. Þetta er rétt og er bæði eðlilegt og æskilegt að heildarskatttekjur séu næmar fyrir efnahagssveiflum, þ.e. að hlutfallið dragist saman í niðursveiflu og hækki í uppsveiflu. Fallandi skatttekjur þýða þó ekki að skattar hafi lækkað, heldur endurspeglast þar mikill samdráttur í landsframleiðslu og veruleg lækkun raunlauna. Lækkun skatttekna sem hlutfall landsframleiðslu er því varla til að stæra sig af. Það er aftur á móti krefjandi verkefni að skapa réttar aðstæður til að snúa þeirri þróun við og vafamál hvort uppbygging skattkerfisins nú stuðli að því. Skattar stighækkandi eftir tekjum…Íslenska tekjuskattkerfið er, og var fyrir upptöku þrepaskiptingar, svo uppbyggt að þeir tekjuhærri greiða ekki aðeins fleiri krónur í skatta en þeir tekjulægri heldur greiða þeir einnig hlutfallslega meira af sínum launum. Árið 2007 var skattprósentan í staðgreiðslu 35,72% og persónuafsláttur 32.150 kr. á mánuði. Það þýddi að af 150.000 kr. tekjuskattsstofni greiddu einstaklingar 14,3% í skatt, 25% af 300.000 kr. og 30,4% af 600.000 kr. Þegar skattstofninn fjórfaldaðist þá tvöfaldaðist skatthlutfallið og skattgreiðslan áttfaldaðist. …og skattbyrðin hefur aukist hjá öllumSamanburðarhæf skattbyrði (þ.e. reiknuð á föstu verðlagi og út frá staðgreiðsluhlutfalli tekjuskatts, útsvari og persónuafslætti) hefur aukist hjá öllum þeim sem greiða tekjuskatt. Af 150.000 kr. mánaðarlaunum var hún 14,3% árið 2007 en 16% 2011. Sambærilegar tölur fyrir 300.000 kr. laun eru 25% og 28,1% og 30,4% og 35,2% fyrir 600.000 kr.laun (sjá mynd). Það er erfitt að sjá að skattbyrði, jafnvel tekjulágra, hafi lækkað. Það kemur reyndar ekki á óvart, enda tekið fram í fjárlagafrumvörpum ríkisstjórnar síðustu ára að skatta verði að hækka. Skattar á atvinnu, fjármagn, eignir og neyslu hafa einnig hækkaðFyrir einstaklinga sem borga skatta af launum eru fullyrðingar um að skattar hafi lækkað fjarstæðukenndar. Það sjá þeir á launaseðlinum, í matvöruversluninni, í ÁTVR, þegar þeir kaupa flugmiða, bensín o.fl. Það sama má segja um atvinnurekendur og þá sem hafa tekjur af fjármagni, en skattar á hagnað, launagreiðslur, fjármagnstekjur og eignir (o.fl.) hafa hækkað eða verið teknir upp nýir frá árinu 2008. Tíðar breytingar eru vandamálRáðherra gerir athugasemd við að Viðskiptaráð haldi yfirlit um skattabreytingar, en slíkt yfirlit er hvergi aðgengilegt hjá opinberum aðilum. Ráðherra telur yfirlitið marklausar tölur, enda skipti efni skattabreytinga máli en ekki fjöldi. Þó efni skipti máli þá gerir fjöldi og flækjustig kerfisins það einnig. Við það eykst kostnaður fyrirtækja og opinberra aðila, hætta er á mistökum í lagasetningu og óvissa skapast um rekstrarforsendur fyrirtækja. Flækjustig kerfisins dregur úr hvötum til framtaks fólks og fyrirtækja þegar síst skyldi. Góð yfirsýn yfir skattaumhverfið er nauðsynleg og yfirlit Viðskiptaráðs því gagnlegt. Ívilnandi skattabreytingar er einnig að finna í yfirlitinu, en ráðherra eru þakkaðar gagnlegar ábendingar um atriði sem vantar. Vegna fjölda breytinga kemur kannski ekki á óvart að eitthvað misfarist í samantektinni. Í öllum þessum aragrúa skattabreytinga má finna breytingar til bóta, eins og t.d. eðlilega lækkun tryggingargjalds í ár eftir mikla hækkun undanfarið og ívilnanir fyrir nýsköpun. En stóru drættirnir skipta máli fyrir áhrif kerfisbreytinga á gangverk hagkerfisins og þeir felast í umfangsmiklum breytingum á skattkerfinu sem í langflestum tilvikum fela í sér nýja og hækkaða skatta. Um þetta hefur Viðskiptaráð fjallað ítarlega áður. Raunveruleiki heimila og fyrirtækja skiptir mestuÞótt töluleg rýni sýni ótvírætt að skattar hafi aukist á undanförnum árum mætti svara spurningunni um hvort skattar hafi hækkað eða lækkað með könnun á skoðunum heimila og fyrirtækja. Fáir velkjast í vafa um hvert svarið yrði. Ef mörgum líður þannig að skattar hafi hækkað verulega hefur það áhrif á vinnubrögð þeirra og starfshætti. Vandinn blasir við: Hvatarnir sem umbreytt skattkerfi býr fólki og fyrirtækjum vinna gegn framtakssemi, fjárfestingu, sparnaði, hóflegri neyslu, aðkomu að atvinnustarfsemi, verðmætasköpun og nýráðningum starfsfólks. Um leið stuðla þeir að flótta fólks og fyrirtækja í aðrar skattalögsögur, af vinnumarkaði eða skattaundanskotum. Þessir hvatar eru nú orðnir verulega óheilbrigðir endurreisn og uppbyggingu hagkerfisins. Því þarf að breyta og fyrr frekar en seinna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Sjá meira
Áramótaumfjöllun um skattahækkanir fer nú fram fjórða árið í röð. Að vanda kveinka forsvarsmenn skattastefnu stjórnvalda sér undan henni. Í grein í Fréttablaðinu síðastliðinn laugardag fjallar fyrrverandi fjármálaráðherra um yfirlit Viðskiptaráðs um skattkerfisbreytingar síðustu ára þar sem bent er á að skattar hafi hækkað verulega og að skattkerfi, sem var að grunngerð gott, hafi verið umbylt og orðið svo flókið að sé til óþurftar. Skattar varða hag allra og því mikilvægt að um þá sé fjallað af vandvirkni og án skætings. Hér verður athyglinni því beint að viðfangsefninu eingöngu, þ.e. hvort skattar hafi hækkað, hvort skattkerfið sé orðið of flókið og hvort breytingar síðustu ár séu líklegar til að styðja eða hamla efnahagslegri endurreisn. Fyrst er þó rétt að nefna að eitt mikilvægasta verkefni frá hruni er að tryggja hallalausan rekstur hins opinbera. Þó einhverjar skattahækkanir hafi því verið nauðsynlegar eru flestir þeirrar skoðunar að gengið hafi verið of langt og skattastefnan ógni nú uppbyggingu atvinnu- og efnahagslífs. Hafa skattar hækkað eða lækkað?Það er raunar kostulegt að deilt sé um hvort skattar hafi hækkað. Í þeirri rökræðu bregður fyrir ýmsum "talnakúnstum" (hlutfalli af landsframleiðslu, föstu eða breytilegu verði, mati á áhrifum á mismunandi hópa, o.fl.) og aðferðin ræðst oft af hagsmunum þess er flytur skilaboðin. Þar geta allir litið í eigin barm. Ráðherra heldur því fram að skattar hafi lækkað því skatttekjur ríkissjóðs sem hlutfall af landsframleiðslu eru lægri nú en árin 2005 til 2007. Þetta er rétt og er bæði eðlilegt og æskilegt að heildarskatttekjur séu næmar fyrir efnahagssveiflum, þ.e. að hlutfallið dragist saman í niðursveiflu og hækki í uppsveiflu. Fallandi skatttekjur þýða þó ekki að skattar hafi lækkað, heldur endurspeglast þar mikill samdráttur í landsframleiðslu og veruleg lækkun raunlauna. Lækkun skatttekna sem hlutfall landsframleiðslu er því varla til að stæra sig af. Það er aftur á móti krefjandi verkefni að skapa réttar aðstæður til að snúa þeirri þróun við og vafamál hvort uppbygging skattkerfisins nú stuðli að því. Skattar stighækkandi eftir tekjum…Íslenska tekjuskattkerfið er, og var fyrir upptöku þrepaskiptingar, svo uppbyggt að þeir tekjuhærri greiða ekki aðeins fleiri krónur í skatta en þeir tekjulægri heldur greiða þeir einnig hlutfallslega meira af sínum launum. Árið 2007 var skattprósentan í staðgreiðslu 35,72% og persónuafsláttur 32.150 kr. á mánuði. Það þýddi að af 150.000 kr. tekjuskattsstofni greiddu einstaklingar 14,3% í skatt, 25% af 300.000 kr. og 30,4% af 600.000 kr. Þegar skattstofninn fjórfaldaðist þá tvöfaldaðist skatthlutfallið og skattgreiðslan áttfaldaðist. …og skattbyrðin hefur aukist hjá öllumSamanburðarhæf skattbyrði (þ.e. reiknuð á föstu verðlagi og út frá staðgreiðsluhlutfalli tekjuskatts, útsvari og persónuafslætti) hefur aukist hjá öllum þeim sem greiða tekjuskatt. Af 150.000 kr. mánaðarlaunum var hún 14,3% árið 2007 en 16% 2011. Sambærilegar tölur fyrir 300.000 kr. laun eru 25% og 28,1% og 30,4% og 35,2% fyrir 600.000 kr.laun (sjá mynd). Það er erfitt að sjá að skattbyrði, jafnvel tekjulágra, hafi lækkað. Það kemur reyndar ekki á óvart, enda tekið fram í fjárlagafrumvörpum ríkisstjórnar síðustu ára að skatta verði að hækka. Skattar á atvinnu, fjármagn, eignir og neyslu hafa einnig hækkaðFyrir einstaklinga sem borga skatta af launum eru fullyrðingar um að skattar hafi lækkað fjarstæðukenndar. Það sjá þeir á launaseðlinum, í matvöruversluninni, í ÁTVR, þegar þeir kaupa flugmiða, bensín o.fl. Það sama má segja um atvinnurekendur og þá sem hafa tekjur af fjármagni, en skattar á hagnað, launagreiðslur, fjármagnstekjur og eignir (o.fl.) hafa hækkað eða verið teknir upp nýir frá árinu 2008. Tíðar breytingar eru vandamálRáðherra gerir athugasemd við að Viðskiptaráð haldi yfirlit um skattabreytingar, en slíkt yfirlit er hvergi aðgengilegt hjá opinberum aðilum. Ráðherra telur yfirlitið marklausar tölur, enda skipti efni skattabreytinga máli en ekki fjöldi. Þó efni skipti máli þá gerir fjöldi og flækjustig kerfisins það einnig. Við það eykst kostnaður fyrirtækja og opinberra aðila, hætta er á mistökum í lagasetningu og óvissa skapast um rekstrarforsendur fyrirtækja. Flækjustig kerfisins dregur úr hvötum til framtaks fólks og fyrirtækja þegar síst skyldi. Góð yfirsýn yfir skattaumhverfið er nauðsynleg og yfirlit Viðskiptaráðs því gagnlegt. Ívilnandi skattabreytingar er einnig að finna í yfirlitinu, en ráðherra eru þakkaðar gagnlegar ábendingar um atriði sem vantar. Vegna fjölda breytinga kemur kannski ekki á óvart að eitthvað misfarist í samantektinni. Í öllum þessum aragrúa skattabreytinga má finna breytingar til bóta, eins og t.d. eðlilega lækkun tryggingargjalds í ár eftir mikla hækkun undanfarið og ívilnanir fyrir nýsköpun. En stóru drættirnir skipta máli fyrir áhrif kerfisbreytinga á gangverk hagkerfisins og þeir felast í umfangsmiklum breytingum á skattkerfinu sem í langflestum tilvikum fela í sér nýja og hækkaða skatta. Um þetta hefur Viðskiptaráð fjallað ítarlega áður. Raunveruleiki heimila og fyrirtækja skiptir mestuÞótt töluleg rýni sýni ótvírætt að skattar hafi aukist á undanförnum árum mætti svara spurningunni um hvort skattar hafi hækkað eða lækkað með könnun á skoðunum heimila og fyrirtækja. Fáir velkjast í vafa um hvert svarið yrði. Ef mörgum líður þannig að skattar hafi hækkað verulega hefur það áhrif á vinnubrögð þeirra og starfshætti. Vandinn blasir við: Hvatarnir sem umbreytt skattkerfi býr fólki og fyrirtækjum vinna gegn framtakssemi, fjárfestingu, sparnaði, hóflegri neyslu, aðkomu að atvinnustarfsemi, verðmætasköpun og nýráðningum starfsfólks. Um leið stuðla þeir að flótta fólks og fyrirtækja í aðrar skattalögsögur, af vinnumarkaði eða skattaundanskotum. Þessir hvatar eru nú orðnir verulega óheilbrigðir endurreisn og uppbyggingu hagkerfisins. Því þarf að breyta og fyrr frekar en seinna.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun