Opið bréf til velferðarráðherra Ómar Sigurvin skrifar 5. apríl 2012 06:00 Því miður er það svo að þrátt fyrir fagleg rök þá virðumst við læknar í nokkrum mæli mæta því viðhorfi að við höfum eitthvað út á samstarfsstéttir okkar að setja, þar sem við höfum vissar efasemdir um gæði frumvarps yðar um breytingar á ávísanaheimild lyfjalaga. Fagleg rök víkja fyrir tilfinningaríkum skrifum sem draga athyglina frá innihaldinu, eins og sjá má á grein á pressan.is frá 23. mars sl. Benda má á nýlega grein Elsu B. Friðfinnsdóttur, formanns Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga, í Fréttablaðinu þann 26. mars sem gott dæmi um þau rök sem notuð eru með frumvarpinu. Þar er talað út frá tilfinningu um að ungar stúlkur hræðist að leita læknis til að fá pilluna, en ættu auðvelt með að leita skólahjúkrunarfræðings með sömu beiðni. Engin fagleg greining liggur að baki þessum orðum, engin könnun á því hvort þetta sé raunverulegt vandamál, einungis tilfinning. Það mega allir tala um sínar tilfinningar. Til dæmis getur undirritaður bent á reynslu af kynfræðslu ungmenna í gegnum Ástráð, forvarnastarf læknanema, sem starfað hefur frá aldamótum. Undirritaður hefur töluverða reynslu af að ræða við ungmenni í þeirri fræðslu, en hefur nánast aldrei rætt við ungmenni sem telja aðgengi að pillunni vera vandamál. Þau kvarta um ýmislegt annað; verð á smokkum/pillum, vesen við að hugsa fram í tímann, vandræðalegt að ræða málið við bólfélaga, aukaverkanir af pillunni, óþægindi af smokkanotkun o.s.frv. Úr starfi mínu á Kvennadeild LSH hef ég auk þess reynslu af fóstureyðingarmóttöku, en þar er það svo að oft og tíðum hafa konur sem koma í fóstureyðingu notað (hormóna)getnaðarvarnir, en eitthvað borið út af við notkun þeirra eða þær ekki dugað. En svo vikið sé aftur að faglegu rökunum (með hjálp Talnabrunns Landlæknis): Fæðingum hefur stórfækkað hjá unglingsstúlkum. Fæðingar ungra stúlkna eru nú um 10% af því sem þær voru fyrir 30 árum. Heildarhlutfall þeirra af fæðingum er um 1%. Hversu lágt stefnum við? Má engin kona undir 20 ára verða þunguð á Íslandi? Það gleymist oft í umræðunni að í eldri árgöngum þessa yngsta hóps eru stúlkurnar ekki alltaf „ungar einstæðar stelpur“ heldur konur sem komnar eru í fast samband, jafnvel sambúð. Eru 21 árs konur betri mæður en 19 ára? Konur yngri en 20 ára stofna oft til sambanda og eignast börn með piltum á þrítugsaldri (skv. gögnum Hagstofu). Er rétt að miða við að koma í veg fyrir allar þessar þunganir? Varðandi fóstureyðingar er áhugavert að skoða hve margar, eða raunar fáar, þær eru. Á Íslandi er næstlægsta hlutfall fóstureyðinga samanborið við fæðingar (193/1000 fædd) á Norðurlöndunum. Hæsti fjöldinn er í Svíþjóð, en þar eru umræddar ávísanaheimildir við lýði. Fóstureyðingum á Íslandi fer fækkandi og hefur þeim fækkað mjög í yngsta aldurshópnum, eru nú 12/1000, en voru 21/1000 fyrir 10 árum. Ef litið er á tölur úr viðtali við Elsu á RÚV voru fóstureyðingar stúlkna undir 15 ára fimm talsins árið 2010, en um 170 hjá aldurshópnum 15-19 ára. Því er ljóst að fóstureyðingar eru sjaldgæfar hjá stúlkum á grunnskólaaldri. Þessar stúlkur dreifast á marga árganga yfir allt landið og alla skóla landsins, auk þeirra sem ekki eru í skóla. Hvar eiga þessir hjúkrunarfræðingar að vera staðsettir? Eiga þeir að vera í öllum skólum? Á að endurmennta hvern einasta hjúkrunarfræðing sem kemur nálægt unglingi til að laga þessa meintu óábyrgu hegðun? Til þess þarf að mennta marga tugi hjúkrunarfræðinga á Stór-Reykjavíkursvæðinu, og annað eins á landsbyggðinni. Hvað skyldi það kosta? Eitt sem gleymst hefur í umræðunni, ágæti ráðherra, eru kynsjúkdómar. Tíðni þeirra er að aukast aftur, en góður árangur hafði náðst í þeim málum fyrir nokkrum árum. Rúmlega 2.000 manns greinast með klamydíu ár hvert, lekandi er farinn að greinast aftur, gríðarleg aukning hefur orðið í kynfæravörtusmitum, sérstaklega hjá ungu fólki. Allt þetta má koma í veg fyrir með því að nota smokkinn. Hins vegar hafa tölur sýnt að notkun hans minnkar með aukinni notkun annarra getnaðarvarna, þá sérstaklega hormónagetnaðarvarna. Í ljósi þessa hlýtur það að teljast varhugavert að umræddu frumvarpi sé ætlað að auka notkun pillunar frekar en smokksins. Bæði veita jafngóða getnaðarvörn, en smokkurinn verndar að auki fyrir kynsjúkdómum, sem eru stórt heilsufarslegt vandamál fyrir ungt fólk. Við teljum að ef raunverulegur vilji er til að bæta þau vandamál sem bent er á í umræddri, 5 ára gamalli skýrslu, þurfi aðra nálgun en fram kemur í frumvarpinu. Bæta þarf forvarnir um kynheilbrigði, lækka verð eða gera getnaðarvarnir ókeypis líkt og gert hefur verið t.d. í Noregi og stefnt er á að auka enn frekar, opna unglingamóttökur eða taka upp skólatengda læknisþjónustu og opna umræðu um kynlíf og forvarnir. Sumt af þessu var einmitt minnst á í skýrslunni, en ekki litið til við gerð frumvarpsins. Við læknar erum meira en til í að vinna með hverjum þeim sem er reiðubúinn að vinna af alvöru að þessu sameiginlega markmiði okkar; að tryggja að allir geti skipulagt sínar barneignir, fækka óæskilegum unglingaþungunum og fóstureyðingum, en auk þess að útrýma kynsjúkdómum. Það gleður okkur einnig að sjá að minnst er á mörg af þessum efnum í þingsályktunartillögu frá velferðarnefnd um bætta heilbrigðisþjónustu og heilbrigði ungs fólks. Ágæti ráðherra! Forðumst órökstuddar skyndilausnir til að leysa langtímavandamál. Reynum heldur að nýta þann árangur sem náðst hefur og byggja ofan á það sem þegar hefur verið vel gert. Höldum okkur við fagleg rök í umræðu um fagleg mál, án þess munum við aldrei ná raunverulegum árangri í starfi okkar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Sjá meira
Því miður er það svo að þrátt fyrir fagleg rök þá virðumst við læknar í nokkrum mæli mæta því viðhorfi að við höfum eitthvað út á samstarfsstéttir okkar að setja, þar sem við höfum vissar efasemdir um gæði frumvarps yðar um breytingar á ávísanaheimild lyfjalaga. Fagleg rök víkja fyrir tilfinningaríkum skrifum sem draga athyglina frá innihaldinu, eins og sjá má á grein á pressan.is frá 23. mars sl. Benda má á nýlega grein Elsu B. Friðfinnsdóttur, formanns Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga, í Fréttablaðinu þann 26. mars sem gott dæmi um þau rök sem notuð eru með frumvarpinu. Þar er talað út frá tilfinningu um að ungar stúlkur hræðist að leita læknis til að fá pilluna, en ættu auðvelt með að leita skólahjúkrunarfræðings með sömu beiðni. Engin fagleg greining liggur að baki þessum orðum, engin könnun á því hvort þetta sé raunverulegt vandamál, einungis tilfinning. Það mega allir tala um sínar tilfinningar. Til dæmis getur undirritaður bent á reynslu af kynfræðslu ungmenna í gegnum Ástráð, forvarnastarf læknanema, sem starfað hefur frá aldamótum. Undirritaður hefur töluverða reynslu af að ræða við ungmenni í þeirri fræðslu, en hefur nánast aldrei rætt við ungmenni sem telja aðgengi að pillunni vera vandamál. Þau kvarta um ýmislegt annað; verð á smokkum/pillum, vesen við að hugsa fram í tímann, vandræðalegt að ræða málið við bólfélaga, aukaverkanir af pillunni, óþægindi af smokkanotkun o.s.frv. Úr starfi mínu á Kvennadeild LSH hef ég auk þess reynslu af fóstureyðingarmóttöku, en þar er það svo að oft og tíðum hafa konur sem koma í fóstureyðingu notað (hormóna)getnaðarvarnir, en eitthvað borið út af við notkun þeirra eða þær ekki dugað. En svo vikið sé aftur að faglegu rökunum (með hjálp Talnabrunns Landlæknis): Fæðingum hefur stórfækkað hjá unglingsstúlkum. Fæðingar ungra stúlkna eru nú um 10% af því sem þær voru fyrir 30 árum. Heildarhlutfall þeirra af fæðingum er um 1%. Hversu lágt stefnum við? Má engin kona undir 20 ára verða þunguð á Íslandi? Það gleymist oft í umræðunni að í eldri árgöngum þessa yngsta hóps eru stúlkurnar ekki alltaf „ungar einstæðar stelpur“ heldur konur sem komnar eru í fast samband, jafnvel sambúð. Eru 21 árs konur betri mæður en 19 ára? Konur yngri en 20 ára stofna oft til sambanda og eignast börn með piltum á þrítugsaldri (skv. gögnum Hagstofu). Er rétt að miða við að koma í veg fyrir allar þessar þunganir? Varðandi fóstureyðingar er áhugavert að skoða hve margar, eða raunar fáar, þær eru. Á Íslandi er næstlægsta hlutfall fóstureyðinga samanborið við fæðingar (193/1000 fædd) á Norðurlöndunum. Hæsti fjöldinn er í Svíþjóð, en þar eru umræddar ávísanaheimildir við lýði. Fóstureyðingum á Íslandi fer fækkandi og hefur þeim fækkað mjög í yngsta aldurshópnum, eru nú 12/1000, en voru 21/1000 fyrir 10 árum. Ef litið er á tölur úr viðtali við Elsu á RÚV voru fóstureyðingar stúlkna undir 15 ára fimm talsins árið 2010, en um 170 hjá aldurshópnum 15-19 ára. Því er ljóst að fóstureyðingar eru sjaldgæfar hjá stúlkum á grunnskólaaldri. Þessar stúlkur dreifast á marga árganga yfir allt landið og alla skóla landsins, auk þeirra sem ekki eru í skóla. Hvar eiga þessir hjúkrunarfræðingar að vera staðsettir? Eiga þeir að vera í öllum skólum? Á að endurmennta hvern einasta hjúkrunarfræðing sem kemur nálægt unglingi til að laga þessa meintu óábyrgu hegðun? Til þess þarf að mennta marga tugi hjúkrunarfræðinga á Stór-Reykjavíkursvæðinu, og annað eins á landsbyggðinni. Hvað skyldi það kosta? Eitt sem gleymst hefur í umræðunni, ágæti ráðherra, eru kynsjúkdómar. Tíðni þeirra er að aukast aftur, en góður árangur hafði náðst í þeim málum fyrir nokkrum árum. Rúmlega 2.000 manns greinast með klamydíu ár hvert, lekandi er farinn að greinast aftur, gríðarleg aukning hefur orðið í kynfæravörtusmitum, sérstaklega hjá ungu fólki. Allt þetta má koma í veg fyrir með því að nota smokkinn. Hins vegar hafa tölur sýnt að notkun hans minnkar með aukinni notkun annarra getnaðarvarna, þá sérstaklega hormónagetnaðarvarna. Í ljósi þessa hlýtur það að teljast varhugavert að umræddu frumvarpi sé ætlað að auka notkun pillunar frekar en smokksins. Bæði veita jafngóða getnaðarvörn, en smokkurinn verndar að auki fyrir kynsjúkdómum, sem eru stórt heilsufarslegt vandamál fyrir ungt fólk. Við teljum að ef raunverulegur vilji er til að bæta þau vandamál sem bent er á í umræddri, 5 ára gamalli skýrslu, þurfi aðra nálgun en fram kemur í frumvarpinu. Bæta þarf forvarnir um kynheilbrigði, lækka verð eða gera getnaðarvarnir ókeypis líkt og gert hefur verið t.d. í Noregi og stefnt er á að auka enn frekar, opna unglingamóttökur eða taka upp skólatengda læknisþjónustu og opna umræðu um kynlíf og forvarnir. Sumt af þessu var einmitt minnst á í skýrslunni, en ekki litið til við gerð frumvarpsins. Við læknar erum meira en til í að vinna með hverjum þeim sem er reiðubúinn að vinna af alvöru að þessu sameiginlega markmiði okkar; að tryggja að allir geti skipulagt sínar barneignir, fækka óæskilegum unglingaþungunum og fóstureyðingum, en auk þess að útrýma kynsjúkdómum. Það gleður okkur einnig að sjá að minnst er á mörg af þessum efnum í þingsályktunartillögu frá velferðarnefnd um bætta heilbrigðisþjónustu og heilbrigði ungs fólks. Ágæti ráðherra! Forðumst órökstuddar skyndilausnir til að leysa langtímavandamál. Reynum heldur að nýta þann árangur sem náðst hefur og byggja ofan á það sem þegar hefur verið vel gert. Höldum okkur við fagleg rök í umræðu um fagleg mál, án þess munum við aldrei ná raunverulegum árangri í starfi okkar.
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun