Spurt og svarað um stjórnarskrána Þorvaldur Gylfason skrifar 23. nóvember 2010 14:34 Kjósandi lagði fyrir mig átta spurningar. Mig langar að deila þeim og svörunum við þeim með lesendum Vísis. 1. Hvaða skoðun hefur þú á persónukjöri og hvernig myndir þú útfæra það, ef þú ert því fylgjandi? Persónukjör er greiðfærasta leiðin til að losna af klafa lúinna stjórnmálaflokka. Meira að segja forsætisráðherrann hefur sagt, að fjórflokkurinn sé dauður, hennar óbreytt orð, og má af því ráða, hversu brýnt það er fyrir fólkið í landinu að losna úr faðmi líksins. Útfærslan skiptir ekki höfuðmáli. 2. Hvernig vilt þú haga þrískiptingu valds? Vilt þú hafa lögbundna utanþingsstjórn eða að ráðherrar sitji á þingi? Hver á að skipa ráðherra? Viltu, að þeir þurfi að standast hæfniskröfur? Forseti Íslands þarf að hafa skýra heimild til að skipa utanþingsstjórn, jafnvel þannig að utanþingsstjórn verði reglan fremur en undantekningin, bjóði aðstæður upp á þá skipan. Hæfniskröfur til ráðherra henta ekki og tíðkast ekki heldur í öðrum löndum. Kjósendur þurfa að hafa óskoraðan rétt til að kjósa yfir sig óhæfa stjórnmálamenn eins og hingað til. Þann rétt má aldrei taka af þeim, það er frumregla lýðræðisins. Ég vitna stundum til orða, sem George Brown, áður utanríkisráðherra Bretlands, lét falla á fundi í Reykjavík 1971 eða 72, ég hitti karlinn heima hjá foreldrum mínum: "There shall be no one to stop us from being stupid if stupid we want to be." 3. Vilt þú auka þjóðaratkvæðagreiðslur? Í hversu stórum málum þá? Og hvernig á að kalla eftir þeim? Eiga þær að vera bindandi fyrir framkvæmdarvaldið? Þjóðaratkvæðagreiðslum þarf að fjölga til að leysa mál, sem Alþingi er ófært um að leysa eða vill ekki að leysa. Forseti Íslands eða tilskilinn hluti þingmanna eða kjósenda þarf að geta knúið fram þjóðaratkvæðagreiðslur. Þær mega ýmist vera bindandi eða ekki eftir atvikum. Þó hentar ekki að bera skattamál og skuldir undir þjóðaratkvæði, því að kjósendur greiða ævinlega atkvæði gegn sköttum og skuldum. Þess vegna rambar Kalifornía nú á barmi gjaldþrots. Það er víti að varast. „Skattar eru gjaldið, sem við greiðum fyrir að búa í siðuðu samfélagi," sagði einn merkasti dómari Bandaríkjanna fyrr og síðar, Oliver Wendell Holmes. 4. Hvernig vilt þú haga skipan dómara? Dómskerfið þarf að skera upp með því að fjölga dómstigum úr tveim í þrjú. Við það skapast skilyrði skv. núverandi stjórnarskrá til að stokka upp í Hæstarétti eins og ég hef lýst í Fréttablaðinu (sjá http://notendur.hi.is/gylfason/Sprungur2010.htm). Strangar hæfniskröfur þarf að gera til dómara líkt og annarra embættismanna til að taka fyrir skipan óhæfra dómara á flokkspólitískum forsendum með gamla laginu, jafnvel nápot. Vinnureglan ætti að vera sú, þótt ekki þurfi að binda hana í stjórnarskrá, að útlendingar séu jafnan hafðir með í ráðum eins og tíðkast t.d. við ráðningar í Háskóla Íslands og hefur gefizt vel þar, þótt ekki sé ráðið óbrigðult. 5. Á landið að vera eitt kjördæmi? Ef já, kæmi það ekki niður á landsbyggðinni, t.d. í samanburði við ESB, þar sem jafnt atkvæðavægi landa skilaði Íslandi engum fulltrúa? - líkt og líkt og jafnt vægi á Íslandi skilaði Vestfjörðum engum fulltrúa. Landið á að minni hyggju að vera eitt kjördæmi. Það er greiðasta leiðin til að jafna atkvæðisréttinn og tryggja óskorað lýðræði. Ójafn atkvæðisréttur í Bandaríkjunum, þar sem fulltrúadeildin er umbjóðandi fólksins og öldungadeildin er umbjóðandi landsins, er óraunhæf fyrirmynd handa Íslendingum vegna þess, að Bandaríkin eru risavaxin og Ísland er þúsund sinnum fámennara land. Ójafn atkvæðisréttur hefur skaðað Ísland líkt og Hannes Hafstein varaði við strax á heimastjórnarárunum. Sama verður ekki sagt um ESB. Við þurfum að finna aðrar leiðir til að tryggja sátt og samlyndi milli landshluta. Borg og sveit eru systur, og góðum systrum semur vel. 6. Hvað vilt þú að þingmenn eigi að vera margir? Viltu takmarka, hversu lengi þeir sitja á þingi? Þingmenn þurfa ekki að vera fleiri en 37 eða 31. Prímtölur henta vel, því að þá verður aldrei þrátefli í atkvæðagreiðslum, nema einhverjir þingmenn séu fjarverandi. Ráðherrar þurfa ekki að vera nema sex eða í mesta lagi átta, enda dugði sá fjöldi fram til ársins 1980, þegar ráðherrum var fjölgað upp í tíu. Fækkun þingmanna og ráðherra myndi hvetja þjóðina til að vanda betur mannvalið á vettvangi stjórnmálanna. Rétt er að takmarka, hversu lengi forseti Íslands og ráðherrar geta setið í embætti, en ekki þingmenn. 7. Vilt þú halda stjórnlagaþing reglulega til að endurskoða stjórnarskrána. Ef já, hversu reglulega? Stjórnlagaþing má gjarnan halda með reglulegu millibili, t.d. á fimm eða tíu ára fresti. Stjórnarskrár eru lifandi skjöl handa lifandi fólki. Suður-Afríkubúar settu sér vandaða stjórnarskrá 1996 og hafa samt breytt henni nokkrum sinnum síðan eftir settum reglum. 8. Ert þú eða hefur þú verið tengd einhverjum stjórnmálaflokki? Ég hef aldrei verið í eða komið nálægt neinum stjórnmálaflokki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorvaldur Gylfason Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Kjósandi lagði fyrir mig átta spurningar. Mig langar að deila þeim og svörunum við þeim með lesendum Vísis. 1. Hvaða skoðun hefur þú á persónukjöri og hvernig myndir þú útfæra það, ef þú ert því fylgjandi? Persónukjör er greiðfærasta leiðin til að losna af klafa lúinna stjórnmálaflokka. Meira að segja forsætisráðherrann hefur sagt, að fjórflokkurinn sé dauður, hennar óbreytt orð, og má af því ráða, hversu brýnt það er fyrir fólkið í landinu að losna úr faðmi líksins. Útfærslan skiptir ekki höfuðmáli. 2. Hvernig vilt þú haga þrískiptingu valds? Vilt þú hafa lögbundna utanþingsstjórn eða að ráðherrar sitji á þingi? Hver á að skipa ráðherra? Viltu, að þeir þurfi að standast hæfniskröfur? Forseti Íslands þarf að hafa skýra heimild til að skipa utanþingsstjórn, jafnvel þannig að utanþingsstjórn verði reglan fremur en undantekningin, bjóði aðstæður upp á þá skipan. Hæfniskröfur til ráðherra henta ekki og tíðkast ekki heldur í öðrum löndum. Kjósendur þurfa að hafa óskoraðan rétt til að kjósa yfir sig óhæfa stjórnmálamenn eins og hingað til. Þann rétt má aldrei taka af þeim, það er frumregla lýðræðisins. Ég vitna stundum til orða, sem George Brown, áður utanríkisráðherra Bretlands, lét falla á fundi í Reykjavík 1971 eða 72, ég hitti karlinn heima hjá foreldrum mínum: "There shall be no one to stop us from being stupid if stupid we want to be." 3. Vilt þú auka þjóðaratkvæðagreiðslur? Í hversu stórum málum þá? Og hvernig á að kalla eftir þeim? Eiga þær að vera bindandi fyrir framkvæmdarvaldið? Þjóðaratkvæðagreiðslum þarf að fjölga til að leysa mál, sem Alþingi er ófært um að leysa eða vill ekki að leysa. Forseti Íslands eða tilskilinn hluti þingmanna eða kjósenda þarf að geta knúið fram þjóðaratkvæðagreiðslur. Þær mega ýmist vera bindandi eða ekki eftir atvikum. Þó hentar ekki að bera skattamál og skuldir undir þjóðaratkvæði, því að kjósendur greiða ævinlega atkvæði gegn sköttum og skuldum. Þess vegna rambar Kalifornía nú á barmi gjaldþrots. Það er víti að varast. „Skattar eru gjaldið, sem við greiðum fyrir að búa í siðuðu samfélagi," sagði einn merkasti dómari Bandaríkjanna fyrr og síðar, Oliver Wendell Holmes. 4. Hvernig vilt þú haga skipan dómara? Dómskerfið þarf að skera upp með því að fjölga dómstigum úr tveim í þrjú. Við það skapast skilyrði skv. núverandi stjórnarskrá til að stokka upp í Hæstarétti eins og ég hef lýst í Fréttablaðinu (sjá http://notendur.hi.is/gylfason/Sprungur2010.htm). Strangar hæfniskröfur þarf að gera til dómara líkt og annarra embættismanna til að taka fyrir skipan óhæfra dómara á flokkspólitískum forsendum með gamla laginu, jafnvel nápot. Vinnureglan ætti að vera sú, þótt ekki þurfi að binda hana í stjórnarskrá, að útlendingar séu jafnan hafðir með í ráðum eins og tíðkast t.d. við ráðningar í Háskóla Íslands og hefur gefizt vel þar, þótt ekki sé ráðið óbrigðult. 5. Á landið að vera eitt kjördæmi? Ef já, kæmi það ekki niður á landsbyggðinni, t.d. í samanburði við ESB, þar sem jafnt atkvæðavægi landa skilaði Íslandi engum fulltrúa? - líkt og líkt og jafnt vægi á Íslandi skilaði Vestfjörðum engum fulltrúa. Landið á að minni hyggju að vera eitt kjördæmi. Það er greiðasta leiðin til að jafna atkvæðisréttinn og tryggja óskorað lýðræði. Ójafn atkvæðisréttur í Bandaríkjunum, þar sem fulltrúadeildin er umbjóðandi fólksins og öldungadeildin er umbjóðandi landsins, er óraunhæf fyrirmynd handa Íslendingum vegna þess, að Bandaríkin eru risavaxin og Ísland er þúsund sinnum fámennara land. Ójafn atkvæðisréttur hefur skaðað Ísland líkt og Hannes Hafstein varaði við strax á heimastjórnarárunum. Sama verður ekki sagt um ESB. Við þurfum að finna aðrar leiðir til að tryggja sátt og samlyndi milli landshluta. Borg og sveit eru systur, og góðum systrum semur vel. 6. Hvað vilt þú að þingmenn eigi að vera margir? Viltu takmarka, hversu lengi þeir sitja á þingi? Þingmenn þurfa ekki að vera fleiri en 37 eða 31. Prímtölur henta vel, því að þá verður aldrei þrátefli í atkvæðagreiðslum, nema einhverjir þingmenn séu fjarverandi. Ráðherrar þurfa ekki að vera nema sex eða í mesta lagi átta, enda dugði sá fjöldi fram til ársins 1980, þegar ráðherrum var fjölgað upp í tíu. Fækkun þingmanna og ráðherra myndi hvetja þjóðina til að vanda betur mannvalið á vettvangi stjórnmálanna. Rétt er að takmarka, hversu lengi forseti Íslands og ráðherrar geta setið í embætti, en ekki þingmenn. 7. Vilt þú halda stjórnlagaþing reglulega til að endurskoða stjórnarskrána. Ef já, hversu reglulega? Stjórnlagaþing má gjarnan halda með reglulegu millibili, t.d. á fimm eða tíu ára fresti. Stjórnarskrár eru lifandi skjöl handa lifandi fólki. Suður-Afríkubúar settu sér vandaða stjórnarskrá 1996 og hafa samt breytt henni nokkrum sinnum síðan eftir settum reglum. 8. Ert þú eða hefur þú verið tengd einhverjum stjórnmálaflokki? Ég hef aldrei verið í eða komið nálægt neinum stjórnmálaflokki.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun