Næstu skref Guðmundur Steingrímsson skrifar 22. mars 2010 06:00 Boðaðar aðgerðir ríkisstjórnarinnar til þess að takast á við skuldavanda heimilanna eru um margt ágætar. Yfirlýsingar ráðherra um að aðgerðarpakkinn nái að öllu leyti utan um vandann eru hins vegar í besta falli spaugilegar. Talsvert meira þarf að gera til þess að sátt geti ríkt á lánamarkaði á Íslandi og til þess að hinn ógnarstóri skuldavandi þjóðarinnar teljist að fullu leystur. Skuldavandi heimilanna er vandi af slíkri stærðargráðu að betur fer á því að tileinka sér vissa auðmýkt og minni yfirlýsingagleði í viðureigninni við hann. Nógu stórt var talað þegar síðasti aðgerðarpakki ríkisstjórnarinnar var kynntur í október síðastliðnum. Hann náði ekki tilætluðum árangri. Betrumbætur boðaðarEn nú eru boðaðar betrumbætur. Margt í aðgerðarpakka ríkisstjórnarinnar er afsprengi vinnubragða sem gjarnan mættu sjást víðar í stjórnmálunum um þessar mundir. Þverpólitískur samráðshópur um skuldavanda heimila og fyrirtækja hefur nú starfað um nokkurt skeið. Margar höfuðáherslur þess hóps er að finna í aðgerðarpakkanum. Þannig hefur stofnun embættis umboðsmanns skuldara, eða lántakenda, átt hljómgrunn í öllum flokkum á þingi, að því er ég best veit, og eins hefur verið nokkuð víðtækur samhljómur á meðal flokkanna um mikilvægi þess að hanna betur þá ferla sem fólki í verulegum greiðsluvanda býðst til þess að endurskipuleggja skuldir sínar. Á þessu er tekið í aðgerðarpakkanum. Mikilvægt embætti umboðsmannsÞað er mikilvægt að tala ekki niður hið nýja embætti umboðsmanns skuldara. Hugmyndin er góð. Þessu embætti verður ætlað að vera málsvari lántakenda gagnvart kröfuhöfum. Í gegnum þetta embætti munu skuldarar geta fengið úrlausn sinna vandamála, ef vel tekst til. Þessu þarf að gefa góðan sjens. Að því sögðu er þó líka mikilvægt að hafa í huga, að auðvitað verður að vakta vel hvort embættið virkar eða ekki. Margir vankantar gætu komið í ljós sem nauðsynlegt verður að sníða af. Meðal annarra fagnaðarefna í frumvarpsdrögum ráðherranna má nefna, að til stendur að taka á málum þeirra skuldara sem sitja uppi með tvær eignir, en þau mál hafa verið í pattstöðu alltof lengi. Eins eru góðar áherslur lagðar í þátt að auka möguleika á óverðtryggðum lánum. Meira þarf að gera í þeim efnum. Auk þess eru skref í átt að aukinni fjölbreytni á húsnæðismarkaði, með kaupleiguíbúðum og húsnæðissamvinnufélögum, töluvert gleðiefni. Hvar eru almennu aðgerðirnar?En kem ég nú að göllunum. Það er orðið rannsóknarefni hvað ríkisstjórnarflokkarnir virðast sýna nauðsyn almennra aðgerða í skuldamálum lítinn skilning. Lítið á að gera fyrir þann stóra hóp fólks sem ekki telst beinlínis vera í greiðsluvanda, en er þó á mörkunum. Þetta er hin stóra millistétt á Íslandi. Hrunið tók frá henni hið fjárhagslega svigrúm sem hún hafði. Ekki fyrr en vanda þessa hóps verður mætt með almennum aðgerðum, eins og leiðréttingu höfuðstóls eða öðrum slíkum, getur mögulega myndast sátt á íslenskum lánamarkaði. Hið efnahagslega markmið er líka augljóst: Þessi hópur, sem telur þorra Íslendinga, verður að losna við byrðar. Að öðrum kosti hefst ekki eðlileg neysla og fjárfesting í samfélaginu. Á að gera höggið frádráttarbært? Eina almenna aðgerðin sem ríkisstjórnin boðar er raunar algerlega þvert á þessi markmið. Hún felst í því að skattleggja afskriftir. Slík áform virka óneitanlega sem blaut tuska í andlit þeirra sem barist hafa fyrir almennri leiðréttingu á höfuðstól. Það má þó kannski freista þess að hugsa uppbyggilega og reyna að snúa þessari vondu hugmynd upp í aðra betri. Ef ríkisstjórnin vill fara í almennar aðgerðir í gegnum skattkerfið, er auðvitað fullkomlega eðlilegt að leggja til, að sú dæmalausa aukning á höfuðstól sem lántakendur tóku á sig í hruninu komi til frádráttar frá skatti. Þar gæti verið komin leið til þess að létta byrðar hrunsins af almenningi. Þetta þarf að skoða. Eitt er víst: Krafa þorra lántakenda um léttari og sanngjarnari byrðar verður bara háværari eftir því sem aðgerðarleysið í þeim efnum er meira. Næstu skref á lánamarkaði felast einkum í því að mæta þessari kröfu af röggsemi.Höfundur er alþingismaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Þú getur leyft þér það Rannveig Borg Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd Jakob S. Jónsson, Skoðun Þarf að rífa eina niður til að hífa mig upp? Þórunn Rakel Gylfadóttir Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson Skoðun Látum frambjóðendur njóta sannmælis Vésteinn Ólason Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson skrifar Skoðun Styðjum Katrínu Jakobsdóttur Gerður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hvaðan kemur þessi ótti við tilfinningar? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Lyf og dáleiðsla Hannes Björnsson skrifar Skoðun Hvað þarf til að forseti beiti málskotsrétti? Salvör Nordal skrifar Skoðun Kosningar nálgast Halldóra Æsa Aradóttir skrifar Skoðun Auðlindirnar okkar Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson skrifar Skoðun Fagleg uppbygging myndlistar í forgrunni Tinna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Breytum reiði í gleði Natan Kolbeinsson skrifar Skoðun Látum frambjóðendur njóta sannmælis Vésteinn Ólason skrifar Skoðun Blóðugt upp fyrir axlir Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Greind eða dómgreindarskortur Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Stafrænt samstarf sveitarfélaga þarf aukið vægi Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Fyrir ykkur, Blessing, Mary og Esther Guðrún Árnadóttir,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Þarf að rífa eina niður til að hífa mig upp? Þórunn Rakel Gylfadóttir skrifar Skoðun Hver á að setja málið á dagskrá? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Góður málsvari íslenskrar menningar Kristín Huld Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er hægt að fá bólusetningu gegn "Besserwisserum"? Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Söfn í þágu fræðslu og rannsókna Sigurjón Baldur Hafsteinsson skrifar Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Meðmælabréf með forsetaefni Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Sameiningartákn? Vilborg Ása Guðjónsdóttir skrifar Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon skrifar Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Sjá meira
Boðaðar aðgerðir ríkisstjórnarinnar til þess að takast á við skuldavanda heimilanna eru um margt ágætar. Yfirlýsingar ráðherra um að aðgerðarpakkinn nái að öllu leyti utan um vandann eru hins vegar í besta falli spaugilegar. Talsvert meira þarf að gera til þess að sátt geti ríkt á lánamarkaði á Íslandi og til þess að hinn ógnarstóri skuldavandi þjóðarinnar teljist að fullu leystur. Skuldavandi heimilanna er vandi af slíkri stærðargráðu að betur fer á því að tileinka sér vissa auðmýkt og minni yfirlýsingagleði í viðureigninni við hann. Nógu stórt var talað þegar síðasti aðgerðarpakki ríkisstjórnarinnar var kynntur í október síðastliðnum. Hann náði ekki tilætluðum árangri. Betrumbætur boðaðarEn nú eru boðaðar betrumbætur. Margt í aðgerðarpakka ríkisstjórnarinnar er afsprengi vinnubragða sem gjarnan mættu sjást víðar í stjórnmálunum um þessar mundir. Þverpólitískur samráðshópur um skuldavanda heimila og fyrirtækja hefur nú starfað um nokkurt skeið. Margar höfuðáherslur þess hóps er að finna í aðgerðarpakkanum. Þannig hefur stofnun embættis umboðsmanns skuldara, eða lántakenda, átt hljómgrunn í öllum flokkum á þingi, að því er ég best veit, og eins hefur verið nokkuð víðtækur samhljómur á meðal flokkanna um mikilvægi þess að hanna betur þá ferla sem fólki í verulegum greiðsluvanda býðst til þess að endurskipuleggja skuldir sínar. Á þessu er tekið í aðgerðarpakkanum. Mikilvægt embætti umboðsmannsÞað er mikilvægt að tala ekki niður hið nýja embætti umboðsmanns skuldara. Hugmyndin er góð. Þessu embætti verður ætlað að vera málsvari lántakenda gagnvart kröfuhöfum. Í gegnum þetta embætti munu skuldarar geta fengið úrlausn sinna vandamála, ef vel tekst til. Þessu þarf að gefa góðan sjens. Að því sögðu er þó líka mikilvægt að hafa í huga, að auðvitað verður að vakta vel hvort embættið virkar eða ekki. Margir vankantar gætu komið í ljós sem nauðsynlegt verður að sníða af. Meðal annarra fagnaðarefna í frumvarpsdrögum ráðherranna má nefna, að til stendur að taka á málum þeirra skuldara sem sitja uppi með tvær eignir, en þau mál hafa verið í pattstöðu alltof lengi. Eins eru góðar áherslur lagðar í þátt að auka möguleika á óverðtryggðum lánum. Meira þarf að gera í þeim efnum. Auk þess eru skref í átt að aukinni fjölbreytni á húsnæðismarkaði, með kaupleiguíbúðum og húsnæðissamvinnufélögum, töluvert gleðiefni. Hvar eru almennu aðgerðirnar?En kem ég nú að göllunum. Það er orðið rannsóknarefni hvað ríkisstjórnarflokkarnir virðast sýna nauðsyn almennra aðgerða í skuldamálum lítinn skilning. Lítið á að gera fyrir þann stóra hóp fólks sem ekki telst beinlínis vera í greiðsluvanda, en er þó á mörkunum. Þetta er hin stóra millistétt á Íslandi. Hrunið tók frá henni hið fjárhagslega svigrúm sem hún hafði. Ekki fyrr en vanda þessa hóps verður mætt með almennum aðgerðum, eins og leiðréttingu höfuðstóls eða öðrum slíkum, getur mögulega myndast sátt á íslenskum lánamarkaði. Hið efnahagslega markmið er líka augljóst: Þessi hópur, sem telur þorra Íslendinga, verður að losna við byrðar. Að öðrum kosti hefst ekki eðlileg neysla og fjárfesting í samfélaginu. Á að gera höggið frádráttarbært? Eina almenna aðgerðin sem ríkisstjórnin boðar er raunar algerlega þvert á þessi markmið. Hún felst í því að skattleggja afskriftir. Slík áform virka óneitanlega sem blaut tuska í andlit þeirra sem barist hafa fyrir almennri leiðréttingu á höfuðstól. Það má þó kannski freista þess að hugsa uppbyggilega og reyna að snúa þessari vondu hugmynd upp í aðra betri. Ef ríkisstjórnin vill fara í almennar aðgerðir í gegnum skattkerfið, er auðvitað fullkomlega eðlilegt að leggja til, að sú dæmalausa aukning á höfuðstól sem lántakendur tóku á sig í hruninu komi til frádráttar frá skatti. Þar gæti verið komin leið til þess að létta byrðar hrunsins af almenningi. Þetta þarf að skoða. Eitt er víst: Krafa þorra lántakenda um léttari og sanngjarnari byrðar verður bara háværari eftir því sem aðgerðarleysið í þeim efnum er meira. Næstu skref á lánamarkaði felast einkum í því að mæta þessari kröfu af röggsemi.Höfundur er alþingismaður.
Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar