Á fimmta tug mála á borði sérstaks saksóknara Þorbjörn Þórðarson skrifar 20. desember 2009 19:13 Ólafur Þór Hauksson. Mynd/Daníel Rúnarsson Á fimmta tug mála sem tengjast hruni bankanna er nú á borði sérstaks saksóknara. Þá hefur fjöldi kæra til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra nærri tvöfaldast á tveimur árum. Álag á ákæruvald og dómstóla hefur aukist gríðarlega eftir bankahrunið á sama tíma og stjórnvöld hafa þurft að skera niður framlög vegna versnandi stöðu ríkisfjármála. Óhætt er að fullyrða að ríkisstjórnin hafi skynjað þörfina fyrir aukinn þunga í rannsókn efnahagsbrota enda hafa framlög til sérstaks saksóknara verið aukin. Almenningur vill sjá réttlæti. Þetta kristallaðist vel í orðum Karls Axelssonar, lögmanns Baldurs Guðlaugssonar, í réttarsal á þriðjudag þegar hann sagði: „Það er uppi ómennska í samfélaginu, sem heimtar blóð og hefnd, vegna þess sem hér gerðist í fyrra. Í slíku ástandi reynir á dómstóla sem þurfa að verja réttarríkið." Þrátt fyrir háværa kröfu um réttlæti eru dómendur aðeins bundnir af lögum í niðurstöðum sínum, samkvæmt 61. gr. Stjórnarskrárinnar, en þar segir: „Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum." Þetta þýðir að dómstólar geta aðeins farið eftir því sem er almennt viðurkennt að nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglum er slegið föstum í dómsniðurstöðum. Þegar kemur að opinberum málum geta þeir að meginreglu til aðeins beitt settum lögum þegar dæma á menn til refsingar. Ólíkt því sem gildir um löggjafarvaldið og stjórnmálamenn almennt sem oft eru háðir duttlungum kjósenda og finna sig knúna til að elta almenningsálitið, geta dómarar ekki látið annað ráða niðurstöðum sínum sínum en gildandi lög í landinu og staðreyndir máls. Það skiptir því engu máli fyrir dómendur hversu hávær mótmælin verða eða hversu stór brennan verður niðri á Austurvelli. Ef staðreyndir máls liggja ekki fyrir og sekt sakbornings er ekki hafin yfir skynsamlegan vafa, verða þeir að sýkna. Sem stendur eru tvær efnahagsbrotadeildir starfandi í landinu, embætti sérstaks saksóknara og efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra. Efnahagsbrotadeildin hefur verið gagnrýnd á liðnum árum. Niðurstöður úr stórum málum eins og Baugsmálinu og Málverkafölsunarmálin hefur líklega sáð fræjum rýrrar eftirtekju í huga almennings enda um afar umfangsmikil mál að ræða. Tölfræðin lýgur þó ekki. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á embætti ríkislögreglustjóra frá árinu 2006 kemur fram sakfellingarhlutfall efnahagsbrotadeildar, en deildin kemur nokkuð vel út úr samanburði við hliðstæður sínar í Noregi og Svíþjóð, en sakfellingarhlutfallið árin 2003-2005 er að meðaltali 92 prósent á þessum árum. Að sögn Helga Magnúsar Gunnarssonar, saksóknara efnahagsbrota, hefur tölfræðin frá árinu 2006 haldist við 90 prósentin, þrátt fyrir að starfsmönnum deildarinnar hafi fækkað frá þessum tíma. Þess ber þó að geta að langstærsti hluti brotanna sem deildin fæst við eru skattalagabrot. Það skekkir þessar tölur, enda eru mörg þeirra mála sem nú eru til rannsóknar umfangsmikil og taka á mörgum brotategundum. Bent hefur verið á að eðlilegt sé að sameina efnahagsbrotadeildina við embætti sérstaks saksóknara. Samkvæmt upplýsingum fréttastofu er sameining þessara embætta það langtímamarkmið sem unnið er eftir, enda ekki mörg smáríki í heiminum þar sem starfræktar eru tvær efnahagsbrotadeildir. Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Ný kynslóð vélmenna vekur óhug Viðskipti erlent Jón nýr formaður bankaráðs Landsbankans Viðskipti Sólin sest fyrir fullt og allt á Sælunni Viðskipti innlent Stöð 2+ lækkar verð Neytendur Sýn hættir við að selja vefmiðla og útvarp Viðskipti innlent Breytinga þörf eigi Landsbankinn ekki að keppa á markaði Viðskipti innlent Þrjú atriði til að auka á sjálfsöryggið okkar í vinnunni Atvinnulíf Opna verslun á Keflavíkurflugvelli þar sem Arion var áður Viðskipti innlent Hafa náð nýjum sölusamningi í Bandaríkjunum Viðskipti innlent Enn ekkert að frétta af félagi sem þúsundir Íslendinga eiga kröfu á Neytendur Fleiri fréttir Breytinga þörf eigi Landsbankinn ekki að keppa á markaði Sýn hættir við að selja vefmiðla og útvarp Sólin sest fyrir fullt og allt á Sælunni Opna verslun á Keflavíkurflugvelli þar sem Arion var áður Bein útsending: Hraunflæðihermar og hönnun hraunvarna Hafa náð nýjum sölusamningi í Bandaríkjunum Framkvæmdastjóri Jafnréttisstofu til Visku Bein útsending: Hrein tækifæri í orkumálum Fljúga til Wales í haust í tengslum við landsleikina Þau vilja stýra Framkvæmdasýslunni – Ríkiseignum Edda og Helgi bætast í hóp eigenda Expectus Segir frumvarp um húsaleigulög geta leitt til hærra leiguverðs Tekur við stöðu rekstrarstjóra Stöðvar 2 Fasteignamarkaðurinn hitnar en framkvæmdum fækkar Eyjólfur vill halda formennsku áfram Tekur við stöðu forstjóra Securitas Magni kaupmaður látinn 88 ára að aldri Bankaráðið sakar bankasýsluna um aðdróttanir Guðbjörg orðin pítsudrottning Ritskoðaður bjór fær blessun ÁTVR Annað markaðsleyfi í höfn í Bandaríkjunum Spánski verður Daisy Lilja leiðir nýja markaðs- og sjálfbærnideild Sýnar Byggingaframkvæmdir óralangt frá settum markmiðum Taka við stjórnendastöðum hjá Advania Benedikt tekur við af Andrési hjá SVÞ Tveir stjórnarmenn og forstjóri lögðu til milljarð Loftleiðir með þrjár þotur í lúxusflugi fyrir ríka fólkið Viðræður vegna kaupa á Lyfju að hefjast Dómari þarf ekki að víkja vegna fjölskyldutengsla í máli feðga Sjá meira
Á fimmta tug mála sem tengjast hruni bankanna er nú á borði sérstaks saksóknara. Þá hefur fjöldi kæra til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra nærri tvöfaldast á tveimur árum. Álag á ákæruvald og dómstóla hefur aukist gríðarlega eftir bankahrunið á sama tíma og stjórnvöld hafa þurft að skera niður framlög vegna versnandi stöðu ríkisfjármála. Óhætt er að fullyrða að ríkisstjórnin hafi skynjað þörfina fyrir aukinn þunga í rannsókn efnahagsbrota enda hafa framlög til sérstaks saksóknara verið aukin. Almenningur vill sjá réttlæti. Þetta kristallaðist vel í orðum Karls Axelssonar, lögmanns Baldurs Guðlaugssonar, í réttarsal á þriðjudag þegar hann sagði: „Það er uppi ómennska í samfélaginu, sem heimtar blóð og hefnd, vegna þess sem hér gerðist í fyrra. Í slíku ástandi reynir á dómstóla sem þurfa að verja réttarríkið." Þrátt fyrir háværa kröfu um réttlæti eru dómendur aðeins bundnir af lögum í niðurstöðum sínum, samkvæmt 61. gr. Stjórnarskrárinnar, en þar segir: „Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum." Þetta þýðir að dómstólar geta aðeins farið eftir því sem er almennt viðurkennt að nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglum er slegið föstum í dómsniðurstöðum. Þegar kemur að opinberum málum geta þeir að meginreglu til aðeins beitt settum lögum þegar dæma á menn til refsingar. Ólíkt því sem gildir um löggjafarvaldið og stjórnmálamenn almennt sem oft eru háðir duttlungum kjósenda og finna sig knúna til að elta almenningsálitið, geta dómarar ekki látið annað ráða niðurstöðum sínum sínum en gildandi lög í landinu og staðreyndir máls. Það skiptir því engu máli fyrir dómendur hversu hávær mótmælin verða eða hversu stór brennan verður niðri á Austurvelli. Ef staðreyndir máls liggja ekki fyrir og sekt sakbornings er ekki hafin yfir skynsamlegan vafa, verða þeir að sýkna. Sem stendur eru tvær efnahagsbrotadeildir starfandi í landinu, embætti sérstaks saksóknara og efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra. Efnahagsbrotadeildin hefur verið gagnrýnd á liðnum árum. Niðurstöður úr stórum málum eins og Baugsmálinu og Málverkafölsunarmálin hefur líklega sáð fræjum rýrrar eftirtekju í huga almennings enda um afar umfangsmikil mál að ræða. Tölfræðin lýgur þó ekki. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á embætti ríkislögreglustjóra frá árinu 2006 kemur fram sakfellingarhlutfall efnahagsbrotadeildar, en deildin kemur nokkuð vel út úr samanburði við hliðstæður sínar í Noregi og Svíþjóð, en sakfellingarhlutfallið árin 2003-2005 er að meðaltali 92 prósent á þessum árum. Að sögn Helga Magnúsar Gunnarssonar, saksóknara efnahagsbrota, hefur tölfræðin frá árinu 2006 haldist við 90 prósentin, þrátt fyrir að starfsmönnum deildarinnar hafi fækkað frá þessum tíma. Þess ber þó að geta að langstærsti hluti brotanna sem deildin fæst við eru skattalagabrot. Það skekkir þessar tölur, enda eru mörg þeirra mála sem nú eru til rannsóknar umfangsmikil og taka á mörgum brotategundum. Bent hefur verið á að eðlilegt sé að sameina efnahagsbrotadeildina við embætti sérstaks saksóknara. Samkvæmt upplýsingum fréttastofu er sameining þessara embætta það langtímamarkmið sem unnið er eftir, enda ekki mörg smáríki í heiminum þar sem starfræktar eru tvær efnahagsbrotadeildir.
Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Ný kynslóð vélmenna vekur óhug Viðskipti erlent Jón nýr formaður bankaráðs Landsbankans Viðskipti Sólin sest fyrir fullt og allt á Sælunni Viðskipti innlent Stöð 2+ lækkar verð Neytendur Sýn hættir við að selja vefmiðla og útvarp Viðskipti innlent Breytinga þörf eigi Landsbankinn ekki að keppa á markaði Viðskipti innlent Þrjú atriði til að auka á sjálfsöryggið okkar í vinnunni Atvinnulíf Opna verslun á Keflavíkurflugvelli þar sem Arion var áður Viðskipti innlent Hafa náð nýjum sölusamningi í Bandaríkjunum Viðskipti innlent Enn ekkert að frétta af félagi sem þúsundir Íslendinga eiga kröfu á Neytendur Fleiri fréttir Breytinga þörf eigi Landsbankinn ekki að keppa á markaði Sýn hættir við að selja vefmiðla og útvarp Sólin sest fyrir fullt og allt á Sælunni Opna verslun á Keflavíkurflugvelli þar sem Arion var áður Bein útsending: Hraunflæðihermar og hönnun hraunvarna Hafa náð nýjum sölusamningi í Bandaríkjunum Framkvæmdastjóri Jafnréttisstofu til Visku Bein útsending: Hrein tækifæri í orkumálum Fljúga til Wales í haust í tengslum við landsleikina Þau vilja stýra Framkvæmdasýslunni – Ríkiseignum Edda og Helgi bætast í hóp eigenda Expectus Segir frumvarp um húsaleigulög geta leitt til hærra leiguverðs Tekur við stöðu rekstrarstjóra Stöðvar 2 Fasteignamarkaðurinn hitnar en framkvæmdum fækkar Eyjólfur vill halda formennsku áfram Tekur við stöðu forstjóra Securitas Magni kaupmaður látinn 88 ára að aldri Bankaráðið sakar bankasýsluna um aðdróttanir Guðbjörg orðin pítsudrottning Ritskoðaður bjór fær blessun ÁTVR Annað markaðsleyfi í höfn í Bandaríkjunum Spánski verður Daisy Lilja leiðir nýja markaðs- og sjálfbærnideild Sýnar Byggingaframkvæmdir óralangt frá settum markmiðum Taka við stjórnendastöðum hjá Advania Benedikt tekur við af Andrési hjá SVÞ Tveir stjórnarmenn og forstjóri lögðu til milljarð Loftleiðir með þrjár þotur í lúxusflugi fyrir ríka fólkið Viðræður vegna kaupa á Lyfju að hefjast Dómari þarf ekki að víkja vegna fjölskyldutengsla í máli feðga Sjá meira