Auðlindir í stjórnarskrá

Jóhann J. Ólafsson skrifar - Enn er komin á kreik sú meinloka að gera auðlindir sjávar að „þjóðareign" með stjórnarskrárbreytingu. Hér er hættulegur skrípaleikur í uppsiglingu. Orðin þjóð og eign standa fyrir sínu hvort fyrir sig, en þegar þau eru sameinuð í orðið „þjóðareign" mynda þau orðskrípi eða orðalepp.

Orðið þjóð er aðeins hugtak, mjög laust í reipunum: „Stór hópur manna, sem á sér að jafnaði sameiginlegt tungumál og menningu..." stendur m.a. í orðabókinni. Eign er það sem er andlag eignarréttinda, nýtingar og ráðstöfunar eiganda hennar.

Þar sem „þjóðin" getur ekki haft eignarréttindi frekar en menningin á hún engar eignir. Þar af leiðir að „þjóðareignir" eru engar eignir. En þar sem „þjóðin" getur ekki frekar en hugtakið menning farið með eignarréttindi verður ríkisvaldið að gæta hagsmuna hennar og ráðstafa þessum eignum. Þetta hefur hingað til, af hreinskilnum mönnum verið nefnt ríkiseign, sem byggist á þjóðnýtingu. Ákvæði um „þjóðareign" í stjórnarskrá verður aldrei annað en há­stemmt bull.

Enginn hefur gert grein fyrir því hvers vegna þarf að breyta stjórnarskránni í þessu sambandi. Eina breytingin, sem stjórnarskrárnefnd, undir forustu Jóns Kristjánssonar, var sammála um var að breyta reglum um það, hvernig á að breyta stjórnarskránni. Núverandi reglur eru taldar allt of opnar og fjarlægar kjósendum. Nú á að ryðja þessari breytingu fram hjá hinni nýju breytingarreglu.

Allt sem flutningsmenn stefna að er hægt að framkvæma með venjulegum lögum frá Alþingi. Þjóðnýting er ekkert ný á Íslandi. En hún er ekki vinsæl um þessar mundir og því eru menn að fara krókaleiðir til að framkvæma hana. Fara inn um bakdyrnar.

En því að nota stjórnarskrána? Er það til að ógilda vernd eignarréttarins í stjórnarskránni, sem krefst fullra bóta? Á að breyta stjórnarskránni til að taka bótalaust eignir, sem menn hafa greitt tugi milljarða fyrir? Það er verið að nema eignarréttinn úr gildi eins og gert var í kommúnistaríkjunum.

Þessi stjórnarskrárbreyting gerir ekkert annað en að veikja og þynna út eignaréttarhugtakið, skapa óvissu og deilur. Það sem er þó einna alvarlegast er að með „þjóðareign" eru verðmæti tekin undan yfirráðum landsmanna. Menn fá engan aðgang að þeim nema fyrir milligöngu kjörinna fulltrúa, sem eru í æ ríkari mæli að taka á sig mynd kjöraðals, sem gerir sig í auknum mæli óháðari kjósendum. Það er verið að taka kjósendur úr sambandi, því yfir eignum, sem eru bundnar í stjórnarskrá hafa þeir litla eða enga ráðstöfun. Þó eiga þessir fulltrúar að sækja vald sitt til kjósenda.

Stjórnarskrá Íslands er dýrasta trygging okkar kjósenda fyrir lýðréttindum. Hún verður að fá að vera í friði fyrir skammtíma kosningahagsmunum, gorgeir og skrumi. Hún þarf að hafa skírleika og stöðugleika og frið. Ef misvitrir stjórnmálamenn eru sífellt að misnota stjórnarskrána sem sorpílát fyrir tímabundið kosningaþvarg endar hún bara sem ruslakista þess, sem einu sinni var lýðræði.

Höfundur er stórkaupmaður.

Stjórnarskrá Íslands er dýrasta trygging okkar kjósenda fyrir lýðréttindum. Hún verður að fá að vera í friði fyrir skammtíma kosningahagsmunum, gorgeir og skrumi.