Tækifæri til lækkunar vaxta

Líklega eru allir sammála um að vextir á Íslandi séu alltof háir og að heilbrigt atvinnulíf fáist varla þrifist til lengdar við núverandi vaxtastig. Markmið nýrrar ríkisstjórnar er að skapa skilyrði fyrir lækkun vaxta og betra efnahagslegu jafnvægi.

En hver eru þessi skilyrði og getur verið að einhver þeirra séu þegar fyrir hendi? Margt bendir til að svo sé og því ætti að vera í lófa lagið að lækka vexti á næsta vaxtaákvörðunardegi Seðlabankans hinn 5. júlí.

Ný þjóðhagspá gerir ráð fyrir að 0,1% samdráttur verði í hagkerfinu í ár þó að útflutningur aukist verulega, einkum á áli. Þá er búist við því að atvinnuleysi aukist verulega á næsta ári og verði 3,9% sem er mikil breyting frá því sem nú er. Landsframleiðslan á fyrsta ársfjórðungi þessa árs reyndist vera því sem næst óbreytt frá fyrra ári, þjóðarútgjöld drógust saman um 10% og einkaneysla um rösklega 1%. Þetta er í fyrsta skipti í 5 ár sem einkaneysla dregst saman.

Stýrivextir eru nú 14,25%. Verði þeim breytt tekur 12-18 mánuði að ná fram fullum áhrifum. Það er óheppilegt áhrifa hárra vaxta skuli gæta á sama tíma og verulega er tekið er að hægja á. Vissulega er fyrir hendi tiltekin spenna á vinnumarkaði en líkur eru á að snögglega geti dregið úr henni. Gengi krónunnar féll verulega á síðasta ári en hún hefur nú náð miklu af sínum fyrri ofurstyrk. Þessi gengissveifla gæti þýtt að vaxtalækkun nú og einhver veiking krónunnar í kjölfarið geti gengið yfir án þess að verðbólga aukist að ráði.

Miklir hagsmunir eru í húfi. Vextir hafa um langt skeið verið afar háir og gengi krónunnar sterkt. Á meðan blæðir útflutnings- og samkeppnisgreinum. Sérstaklega er ástandið erfitt fyrir sprotafyrirtæki. Þá hafa háir vextir og sterkt gengi ýtt öðrum fyrirtækjum í áhættusamar erlendar lántökur í leit sinni að viðráðanlegu vaxtastigi. Næsta tækifæri til af vinda ofan af ofurvaxtastefnunni gefst 5. júlí. Grípum það enda eru augljós skilyrði fyrir hendi.

Höfundur er hagfræðingur Samtaka iðnaðarins.