Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar 28. maí 2025 15:32 Með vaxandi áhyggjum fylgist ég með stöðu túlkaþjónustu á Íslandi – sérstaklega í opinbera geiranum. Nýlega birtist grein eftir Birtu Ragnheiðardóttur Imsland, sérfræðing á þessu sviði, sem sýnir skýrt að þrátt fyrir mikilvægi samfélagstúlka hefur enn ekki verið komið á neinum lagaramma né gæðaviðmiðum fyrir þetta starf. Í dag búa þúsundir innflytjenda á Íslandi og þeim fjölgar stöðugt. Það er eðlilegt að eftirspurn eftir faglegri túlkun aukist samhliða, sérstaklega á sviðum eins og heilbrigðisþjónustu, menntun, félagsþjónustu og réttarkerfinu. Samt starfa túlkar innan algjörs lagalegs tómarúms. Þeir hafa engin stéttarfélög sem gæta hagsmuna þeirra. Það eru engin skilgreind launaviðmið eða vernduð réttindi. Meira að segja fólk sem hefur lokið háskólanámi í túlkun nýtur engra verndarlaga, og menntunin skilar sér ekki í betri starfsskilyrðum eða hærri launum. Því kemur ekki á óvart að fáir kjósa að fjárfesta í dýru námi á þessu sviði þar sem það veitir engan raunverulegan ávinning. Afleiðingin er sú að yfir markaðinn flæðir fólk sem kann tvo tungumálaog býður fram túlkaþjónustu án viðeigandi hæfni. Þetta ógnar gæðum opinberrar þjónustu og – það sem verra er – öryggi þeirra sem reiða sig á skýr og nákvæm samskipti: sjúklingar, foreldrar, börn í skólum og einstaklingar í viðkvæmri stöðu. Af hverju er engin eftirlit með þessu? Af hverju leyfum við að túlkaþjónusta – sem er lykilþáttur í fjöltyngdu samfélagi – sé rekin án neinna gæðaviðmiða? Af hverju ber engin ríkisstofnun ábyrgð á þessu vaxandi vandamáli? Í greininni sem vitnað er til kemur skýrt fram að túlkar eru ekki gangandi orðabækur – þeir eru fagmenn sem þurfa mikla hæfni og sérþekkingu. Ég beini nú ákalli til stjórnvalda: Tími er kominn til að taka á þessu – af alvöru. Við þurfum: skýrar hæfniskröfur fyrir samfélagstúlka, opinbert skráningarkerfi fyrir túlka sem uppfylla viðmið, sanngjörn og verðug laun fyrir faglega túlka, lagaramma og stofnanir sem hafa eftirlit með gæðum túlkaþjónustu, pólitíska viðurkenningu á túlkun sem nauðsynlegum þætti í nútíma, fjölmenningarlegu samfélagi, skýra opinbera stefnu varðandi menntamál túlka Ef íslenska ríkið vill vera opið, nútímalegt og réttlátt samfélag – þá verður það að tryggja gæði samskipta við alla íbúa. Og það er ómögulegt án faglegra túlka. En þetta snýst ekki eingöngu um gæði – heldur einnig fjármál. Eins og höfundur greinarinnar bendir réttilega á, myndi lagasetning og skýr stefna um samfélagstúlkun stuðla að auknu fjármálalegu gagnsæi. Ef fagið væri fellt undir formlegt eftirlitskerfi, væri hver króna sem veitt er til þessarar þjónustu skráð og hægt að rekja. Opinberar stofnanir vissu nákvæmlega hvert fjármagnið færi – þær gætu ráðstafað fjármunum betur, skipulagt fjárhagsáætlanir, forðast sóun og tryggt jafnan aðgang að faglegri þjónustu. Í dag neyðast margar stofnanir til að færa fjármagn frá öðrum nauðsynlegum verkefnum yfir í brýna túlkaþjónustu. Þetta truflar grunnstarfsemi þeirra – og samt er túlkunin oft ábótavant. Skortur á kerfi leiðir til meiri óreiðu og hærri kostnaðar til lengri tíma litið. Því beini ég ákalli til stjórnvalda og allra sem taka ákvarðanir: Það er kominn tími til að taka samfélagstúlkun föstum tökum – með kerfisbundnum og varanlegum lausnum. Við þurfum stofnun sem ber ábyrgð á þessu sviði – sem mótar heildarstefnu, úthlutar fjármagni og hefur virkt eftirlit. Aðeins þannig getur Ísland talist nútímalegt, réttlátt og samþætt samfélag. Tími er kominn til að hætta viðbúningslausum aðgerðum og ábyrgðarleysi. Tími er kominn til að stofna opinbert apparat sem tekur samfélagstúlkun alvarlega. Þetta snýst ekki um skammtímaverkefni, heldur varanlega kerfisbreytingu. Því túlkar eru þegar hér – þeir vinna á hverjum degi, á sjúkrahúsum, í skólum, í opinberum stofnunum. Við getum ekki lengur látið eins og starf þeirra skipti ekki máli. Höfundur er formaður Félags túlka á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Sjá meira
Með vaxandi áhyggjum fylgist ég með stöðu túlkaþjónustu á Íslandi – sérstaklega í opinbera geiranum. Nýlega birtist grein eftir Birtu Ragnheiðardóttur Imsland, sérfræðing á þessu sviði, sem sýnir skýrt að þrátt fyrir mikilvægi samfélagstúlka hefur enn ekki verið komið á neinum lagaramma né gæðaviðmiðum fyrir þetta starf. Í dag búa þúsundir innflytjenda á Íslandi og þeim fjölgar stöðugt. Það er eðlilegt að eftirspurn eftir faglegri túlkun aukist samhliða, sérstaklega á sviðum eins og heilbrigðisþjónustu, menntun, félagsþjónustu og réttarkerfinu. Samt starfa túlkar innan algjörs lagalegs tómarúms. Þeir hafa engin stéttarfélög sem gæta hagsmuna þeirra. Það eru engin skilgreind launaviðmið eða vernduð réttindi. Meira að segja fólk sem hefur lokið háskólanámi í túlkun nýtur engra verndarlaga, og menntunin skilar sér ekki í betri starfsskilyrðum eða hærri launum. Því kemur ekki á óvart að fáir kjósa að fjárfesta í dýru námi á þessu sviði þar sem það veitir engan raunverulegan ávinning. Afleiðingin er sú að yfir markaðinn flæðir fólk sem kann tvo tungumálaog býður fram túlkaþjónustu án viðeigandi hæfni. Þetta ógnar gæðum opinberrar þjónustu og – það sem verra er – öryggi þeirra sem reiða sig á skýr og nákvæm samskipti: sjúklingar, foreldrar, börn í skólum og einstaklingar í viðkvæmri stöðu. Af hverju er engin eftirlit með þessu? Af hverju leyfum við að túlkaþjónusta – sem er lykilþáttur í fjöltyngdu samfélagi – sé rekin án neinna gæðaviðmiða? Af hverju ber engin ríkisstofnun ábyrgð á þessu vaxandi vandamáli? Í greininni sem vitnað er til kemur skýrt fram að túlkar eru ekki gangandi orðabækur – þeir eru fagmenn sem þurfa mikla hæfni og sérþekkingu. Ég beini nú ákalli til stjórnvalda: Tími er kominn til að taka á þessu – af alvöru. Við þurfum: skýrar hæfniskröfur fyrir samfélagstúlka, opinbert skráningarkerfi fyrir túlka sem uppfylla viðmið, sanngjörn og verðug laun fyrir faglega túlka, lagaramma og stofnanir sem hafa eftirlit með gæðum túlkaþjónustu, pólitíska viðurkenningu á túlkun sem nauðsynlegum þætti í nútíma, fjölmenningarlegu samfélagi, skýra opinbera stefnu varðandi menntamál túlka Ef íslenska ríkið vill vera opið, nútímalegt og réttlátt samfélag – þá verður það að tryggja gæði samskipta við alla íbúa. Og það er ómögulegt án faglegra túlka. En þetta snýst ekki eingöngu um gæði – heldur einnig fjármál. Eins og höfundur greinarinnar bendir réttilega á, myndi lagasetning og skýr stefna um samfélagstúlkun stuðla að auknu fjármálalegu gagnsæi. Ef fagið væri fellt undir formlegt eftirlitskerfi, væri hver króna sem veitt er til þessarar þjónustu skráð og hægt að rekja. Opinberar stofnanir vissu nákvæmlega hvert fjármagnið færi – þær gætu ráðstafað fjármunum betur, skipulagt fjárhagsáætlanir, forðast sóun og tryggt jafnan aðgang að faglegri þjónustu. Í dag neyðast margar stofnanir til að færa fjármagn frá öðrum nauðsynlegum verkefnum yfir í brýna túlkaþjónustu. Þetta truflar grunnstarfsemi þeirra – og samt er túlkunin oft ábótavant. Skortur á kerfi leiðir til meiri óreiðu og hærri kostnaðar til lengri tíma litið. Því beini ég ákalli til stjórnvalda og allra sem taka ákvarðanir: Það er kominn tími til að taka samfélagstúlkun föstum tökum – með kerfisbundnum og varanlegum lausnum. Við þurfum stofnun sem ber ábyrgð á þessu sviði – sem mótar heildarstefnu, úthlutar fjármagni og hefur virkt eftirlit. Aðeins þannig getur Ísland talist nútímalegt, réttlátt og samþætt samfélag. Tími er kominn til að hætta viðbúningslausum aðgerðum og ábyrgðarleysi. Tími er kominn til að stofna opinbert apparat sem tekur samfélagstúlkun alvarlega. Þetta snýst ekki um skammtímaverkefni, heldur varanlega kerfisbreytingu. Því túlkar eru þegar hér – þeir vinna á hverjum degi, á sjúkrahúsum, í skólum, í opinberum stofnunum. Við getum ekki lengur látið eins og starf þeirra skipti ekki máli. Höfundur er formaður Félags túlka á Íslandi.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun