Til varnar leiðindum Skúli S. Ólafsson skrifar 23. janúar 2025 13:02 „Þetta [var] leiðinleg messa og veitti manni ekki innblástur. Hún og kirkjan hennar skulda almenningi afsökunarbeiðni.” Leiðindi og skemmtun Leiðindi þykja sjaldnast af hinu góða. Nútíminn þekkir fátt verra en einmitt það þegar við finnum hvernig andartökin líða, sekúndur verða eins og mínútur. Svo við gröfum aðeins niður í orðin þá er skyldleiki á milli nafnorðsins „leiðindi“ og sagnarinnar „að líða”. Andstæðan er skemmtunin, þá er eins og allt taki skemmri tíma. Sennilega hefur krafan aldrei verið sterkari en nú að stytta okkur stundirnar með þessu hætti. Upp úr þeim jarðvegi kemur yfirlýsingin um messuna leiðinlegu sem sótt er í örskilaboð nýkjörins forseta Bandaríkjanna. Sumir fréttaskýrendur tengja kjör hans við það einkenni á samtíma okkar, að við erum hætt að gefa okkur tíma til að skoða, meta og skilja. Nei, skilningarvitin svo kölluðu, eru útsett fyrir áreiti svo raunveruleg ígrundun mætir afgangi. Þar kemur einmitt tíminn við sögu. Andartökin sem við gefum okkur til að rýna og greina verða alltaf færri og færri, sekúndurnar sem við festum athygli á hlutunum. Allt þarf að vera skemmtilegt. Tímar sleggjudóma Þetta kann að vera ein ástæða þess að nú virðist skrumið tröllríða allri umræðu. Heimsmyndin verður svört, hvít. Dregnar eru upp línur sem eru svo einfaldar að veruleikinn í öllum sínum blæbrigðum fangar hana ekki. Okkur hefur verið gefin næm skynjun, við eigum að geta greint litbrigði og skuggaskil. En á þessum „skemmtilegu“ tímum okkar er næðið naumt skammtað og þá vaða uppi hleypidómar og sleggjudómar og kaffæra allri vitræna umræðu. Skólastjórinn Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir finnst mér tala á sömu nótum í pistli sem hún sendi frá sér í liðinni viku. Hún talar um að erfitt sé að halda uppi aga í grunnskólum landsins. „Þarf samfélagið ekki að fara í smá naflaskoðun?“ spyr hún. Hún heldur því fram að vandinn sé dýpri en svo að skólarnir einir geti leyst hann. Þetta sé nokkuð sem við þurfum öll að skoða. Meinið snúi að menningunni og lausnin felist ekki í fleiri stöðugildum, við þurfum öll að líta í eigin barm. Og þá kemur aftur upp í hugann setninginn sem nýkjörinn forsetinn hafði uppi um þessa leiðinlegu messu sem hefur verið mörgum hugleikin undanfarna daga. Tilefnið var jú að biskupinn í Washington, Mariann Edgar Budde, bar upp þá einlægu ósk í predikun við Donald Trump, að hann virti réttindi allra borgara þessa stóra og fjölbreytilega lands. Hún lýsti því hversu óttaslegið fólk væri, einkum þeir sem tilheyrðu minnihlutahópum við hótanir hans um að takmarka réttindi þeirra. Innflytjendur og hinsegin fólk væru upp til hópa löghlýðnir borgarar og nú væri fólk uggandi um hag sinn og framtíð. Þetta voru nú leiðindin sem forsetinn kvartaði undan. „Þið voruð sjálfir aðkomumenn“ Þráin eftir því að tilheyra, vera samþykkt er sammannleg og skiptir þá engu hvar við erum stödd í heiminum. Læknavísindin flytja okkur þær fregnir að einsemdin sé álíka skaðleg og reykingar. Bretar hafa meira að segja sérstakt ráðuneyti helgað því að vinna gegn einmanaleika. Þetta er líka eitt einkenni frásagnanna af Jesú þar sem sjónarhornið er jafnan á þeim sömu og biskupinn í Washington talaði um. Það eru þau sem standa höllum fæti af einhverjum ástæðum. Sá boðskapur birtist okkur reyndar víða í Biblíunni: „Hann rekur réttar munaðarleysingjast og ekkjunnar og sýnir aðkomumaninum kærleika og gefur honum fæði og klæði. Þið skulið því sjálfir elska aðkomumanninn því að þið voruð sjálfir aðkomumenn í Egyptalandi.“ (5Mós. 10.18) Takið eftir orðalagi hins ævaforna texta. Hlutskipti aðkomufólks er ekki öfundsvert en það er eitt að reyna að skilja hvernig öðrum kann að líða, hitt er annað að greina hvernig okkur sjálfum hugnast það að vera sett til hliðar. Með þeim hætti má skilja niðurlag þessara orða. Sjálfur gaf Jesús ekki aðeins hinum fátæku og veiku athygli sína og gaum. Hann fann líka til með herforingjanum sem gat með bendingu sent undirsáta sína á milli staða. (Matt. 8.3–13) Hér vakna hugrenningartengsl við messuna leiðinlegu í höfuðborginni Vestanhafs. Hvað vildi biskupinn segja? Jú, hún flutti engan reiðilestur yfir valdhafanum, nei hún bað þeim griða sem eru nú þjökuð af áhyggjum yfir óvissri framtíð. Hún rétti út sáttarhönd í auðmýkt og hvatti forsetann til að hugsa málin betur, já íhuga hvernig öðrum kann að líða. Til varnar leiðindum Til þess þurfum við íhugun. Við þurfum að gefa okkur tóm, andrúm til að skynja, hugsa, já lifa í hverju andartak. Þetta er erindi trúarinnar til mennskunnar, að fá okkur til að horfa á heiminn með öðrum hætti en tíðkast í asa hversdagsins. Í þeim skilningi er allt í lagi að vera leiðinlegur. Við megum alveg skynja það hvernig tíminn okkar líður því hann er vettvangur ævistarfs okkar og verka frá því okkur skolar í heiminn með legvatninu og til þess er ljósið slokknar í lífi okkar. Fram að því á birtan að skína í lífi okkar. Hún á að minna okkur á skyldur okkar hvert gagnvart öðru, í heimi sem þarf svo mjög á hugsjónum okkar og kröftum að halda. Þetta ljós er umhyggjan fyrir náunganum einkum þeim sem þarf að þola órétt og ranglæti af hálfu þeirra sem með völdin fara. Höfundur er prestur í Neskirkju. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli S. Ólafsson Mest lesið „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Halldór 24.05.2025 Halldór Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Sjá meira
„Þetta [var] leiðinleg messa og veitti manni ekki innblástur. Hún og kirkjan hennar skulda almenningi afsökunarbeiðni.” Leiðindi og skemmtun Leiðindi þykja sjaldnast af hinu góða. Nútíminn þekkir fátt verra en einmitt það þegar við finnum hvernig andartökin líða, sekúndur verða eins og mínútur. Svo við gröfum aðeins niður í orðin þá er skyldleiki á milli nafnorðsins „leiðindi“ og sagnarinnar „að líða”. Andstæðan er skemmtunin, þá er eins og allt taki skemmri tíma. Sennilega hefur krafan aldrei verið sterkari en nú að stytta okkur stundirnar með þessu hætti. Upp úr þeim jarðvegi kemur yfirlýsingin um messuna leiðinlegu sem sótt er í örskilaboð nýkjörins forseta Bandaríkjanna. Sumir fréttaskýrendur tengja kjör hans við það einkenni á samtíma okkar, að við erum hætt að gefa okkur tíma til að skoða, meta og skilja. Nei, skilningarvitin svo kölluðu, eru útsett fyrir áreiti svo raunveruleg ígrundun mætir afgangi. Þar kemur einmitt tíminn við sögu. Andartökin sem við gefum okkur til að rýna og greina verða alltaf færri og færri, sekúndurnar sem við festum athygli á hlutunum. Allt þarf að vera skemmtilegt. Tímar sleggjudóma Þetta kann að vera ein ástæða þess að nú virðist skrumið tröllríða allri umræðu. Heimsmyndin verður svört, hvít. Dregnar eru upp línur sem eru svo einfaldar að veruleikinn í öllum sínum blæbrigðum fangar hana ekki. Okkur hefur verið gefin næm skynjun, við eigum að geta greint litbrigði og skuggaskil. En á þessum „skemmtilegu“ tímum okkar er næðið naumt skammtað og þá vaða uppi hleypidómar og sleggjudómar og kaffæra allri vitræna umræðu. Skólastjórinn Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir finnst mér tala á sömu nótum í pistli sem hún sendi frá sér í liðinni viku. Hún talar um að erfitt sé að halda uppi aga í grunnskólum landsins. „Þarf samfélagið ekki að fara í smá naflaskoðun?“ spyr hún. Hún heldur því fram að vandinn sé dýpri en svo að skólarnir einir geti leyst hann. Þetta sé nokkuð sem við þurfum öll að skoða. Meinið snúi að menningunni og lausnin felist ekki í fleiri stöðugildum, við þurfum öll að líta í eigin barm. Og þá kemur aftur upp í hugann setninginn sem nýkjörinn forsetinn hafði uppi um þessa leiðinlegu messu sem hefur verið mörgum hugleikin undanfarna daga. Tilefnið var jú að biskupinn í Washington, Mariann Edgar Budde, bar upp þá einlægu ósk í predikun við Donald Trump, að hann virti réttindi allra borgara þessa stóra og fjölbreytilega lands. Hún lýsti því hversu óttaslegið fólk væri, einkum þeir sem tilheyrðu minnihlutahópum við hótanir hans um að takmarka réttindi þeirra. Innflytjendur og hinsegin fólk væru upp til hópa löghlýðnir borgarar og nú væri fólk uggandi um hag sinn og framtíð. Þetta voru nú leiðindin sem forsetinn kvartaði undan. „Þið voruð sjálfir aðkomumenn“ Þráin eftir því að tilheyra, vera samþykkt er sammannleg og skiptir þá engu hvar við erum stödd í heiminum. Læknavísindin flytja okkur þær fregnir að einsemdin sé álíka skaðleg og reykingar. Bretar hafa meira að segja sérstakt ráðuneyti helgað því að vinna gegn einmanaleika. Þetta er líka eitt einkenni frásagnanna af Jesú þar sem sjónarhornið er jafnan á þeim sömu og biskupinn í Washington talaði um. Það eru þau sem standa höllum fæti af einhverjum ástæðum. Sá boðskapur birtist okkur reyndar víða í Biblíunni: „Hann rekur réttar munaðarleysingjast og ekkjunnar og sýnir aðkomumaninum kærleika og gefur honum fæði og klæði. Þið skulið því sjálfir elska aðkomumanninn því að þið voruð sjálfir aðkomumenn í Egyptalandi.“ (5Mós. 10.18) Takið eftir orðalagi hins ævaforna texta. Hlutskipti aðkomufólks er ekki öfundsvert en það er eitt að reyna að skilja hvernig öðrum kann að líða, hitt er annað að greina hvernig okkur sjálfum hugnast það að vera sett til hliðar. Með þeim hætti má skilja niðurlag þessara orða. Sjálfur gaf Jesús ekki aðeins hinum fátæku og veiku athygli sína og gaum. Hann fann líka til með herforingjanum sem gat með bendingu sent undirsáta sína á milli staða. (Matt. 8.3–13) Hér vakna hugrenningartengsl við messuna leiðinlegu í höfuðborginni Vestanhafs. Hvað vildi biskupinn segja? Jú, hún flutti engan reiðilestur yfir valdhafanum, nei hún bað þeim griða sem eru nú þjökuð af áhyggjum yfir óvissri framtíð. Hún rétti út sáttarhönd í auðmýkt og hvatti forsetann til að hugsa málin betur, já íhuga hvernig öðrum kann að líða. Til varnar leiðindum Til þess þurfum við íhugun. Við þurfum að gefa okkur tóm, andrúm til að skynja, hugsa, já lifa í hverju andartak. Þetta er erindi trúarinnar til mennskunnar, að fá okkur til að horfa á heiminn með öðrum hætti en tíðkast í asa hversdagsins. Í þeim skilningi er allt í lagi að vera leiðinlegur. Við megum alveg skynja það hvernig tíminn okkar líður því hann er vettvangur ævistarfs okkar og verka frá því okkur skolar í heiminn með legvatninu og til þess er ljósið slokknar í lífi okkar. Fram að því á birtan að skína í lífi okkar. Hún á að minna okkur á skyldur okkar hvert gagnvart öðru, í heimi sem þarf svo mjög á hugsjónum okkar og kröftum að halda. Þetta ljós er umhyggjan fyrir náunganum einkum þeim sem þarf að þola órétt og ranglæti af hálfu þeirra sem með völdin fara. Höfundur er prestur í Neskirkju.
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun