Ríkisstjórnir síðustu ára hafa vanrækt barnamál Lúðvík Júlíusson skrifar 28. nóvember 2024 10:32 Ríkisstjórnir síðustu ára hafa vanrækt barnamál. Skoðum nokkur mál: Skýrsla forsætisráðuneytisins um barnafátækt frá 2023 sýnir að stór hluti barna sem býr við fátækt býr hjá foreldri sem fær ekki stuðning stjórnvalda. Ekkert hefur verið gert til að rannsaka, koma þessum börnum á kortið eða koma þeim til hjálpar. Nú eru liðnir 18 mánuðir frá birtingu skýrslunnar og ekkert hefur gerst. Þegar málefni fatlaðs fólks voru færð frá ríkinu til sveitarfélaga árið 2011 þá lenti hópur barna á gráu svæði, sum nánast utan kerfis. Ekkert hefur verið gert til að koma þessum börnum aftur inn í kerfið. Þau fá minni stuðning og njóta lakari réttindi en önnur börn. Nú eru liðin 13 ár og ekkert hefur gerst. Engin skilgreining er til hjá stjórnvöldum á hugtökum eins og „foreldri“, „fjölskylda“ eða „barnafjölskylda.“ Í mörgum lögum eru réttindi barna lakari ef þau búa ekki í kjarnafjölskyldu. Það er oft mjög óljóst hver réttindi barna eru. Hagstofan og stjórnvöld nota hugtök eins og „einstæðir foreldrar“ og „barnafjölskyldur“ með ólíkum hætti. Það veldur því að fátækir foreldrar og börn sem búa í fátækt fá ekki nauðsynlegan stuðning. Þetta hefur legið fyrir í áratugi en samt hefur ekkert gerst. Árið 2021 samþykkti Alþingi að skipa þrjá starfshópa, einn á vegum félagsmálaráðuneytisins, annan á vegum heilbrigðisráðuneytisins og þriðja á vegum fjármála- og efnahagsráðuneytisins til að meta þörf á breytingum með hliðsjón af skiptri búsetu og öðrum atriðum. Þessir hópar áttu að skila niðurstöðum 1. október 2021. Enginn starfshópur var skipaður, engar tillögur gerðar og engin frumvörp voru lögð fram. Þetta varðar fátæka foreldra, börn í viðkvæmri stöðu og fötluð börn. Nú eru liðin 3 ár og ekkert hefur gerst. Ábyrgð og hlutverk foreldra eru illa skilgreind í lögum um stuðning við fötluð börn, í leikskólalögum, í grunnskólalögum og farsældarlögunum. Ég sendi barna- og menntamálaráðuneytinu fyrirspurn um hlutverk og ábyrgð foreldra m.t.t. farsældar-, leik- og grunnskólalaga. Ráðuneytið gat ekki svarað fyrirspurninni og sendi hana til dómsmálaráðuneytisins. Dómsmálaráðuneytið gat ekki svarað rúmum 12 mánuðum síðar. Enginn virðist vita hvernig ábyrgðin skiptist, t.d. á milli skóla og foreldra. Grunnskólalög eru frá 2008 og því má segja að ekkert hafi gerst í 16 ár! Engin heildstæð yfirsýn er til yfir stöðu barna á Íslandi og þær áskoranir sem þau glíma við. Það er því nokkuð ljóst að stjórnvöld eru að sofa á verðinum þegar kemur að því að koma jaðarsettum börnum til hjálpar. Þessi börn fá ekki að vera með í þorpinu. Það verður að teljast mjög ófagleg nálgun á viðkvæmu málefni. Farsældin nær ekki til allra barna Farsældin nær ekki til allra barna. Þetta hafa ráðuneyti, þingmenn, ráðherrar og fleiri viðurkennt. Barna- og fjölskyldustofa var að gefa út leiðbeiningar fyrir sveitarfélögin vegna innleiðingar farsældarlaganna og þar var ekki gert ráð fyrir öllum börnum. Engar leiðbeiningar virðast hafa borist til þeirra frá ráðuneytum um að huga að öllum börnum. Reykjavíkurborg, Kópavogsbær og Reykjanesbær veita til dæmis ekki öllum börnum og foreldrum stuðning. Þau vísa í lög og telja sig ekki þurfa þess. Eftirlitsaðilar og ráðuneyti taka undir með sveitarfélögunum. Fullyrðingar um að farsældarlögin nái til allra eru því ekki byggðar á raunveruleikanum, raunverulegri stöðu barna, heldur á óskhyggju. Kannski veit fólkið sjálft að það er að segja ósatt. Það er ekki traustur grunnur að góðum árangri. Foreldrar eru vanmetnir Stjórnvöld neita að viðurkenna hlutdeild foreldra í árangri síðustu ára. Þau þakka sér, fyrst og fremst. Það sjá það allir sem eru virkir á netinu og virkir í foreldrahópum að foreldrar eru að styðja hverja aðra, veita hverjum öðrum ráð og leiðbeina hvernig þeir geta fengið aðstoð. Ástæðan er sú að þrátt fyrir fagrar yfirlýsingar og sjálfshól stjórnmálamanna þá er stuðningur við foreldra langt frá því að vera viðunandi. Foreldrar draga vagninn, eins og alltaf. Ég hef oft beðið fólk, þingmenn og ráðherra um að leiðrétta mig ef ég fer með rangt mál. Það hefur hins vegar enginn gert, því það sem ég segi og skrifa er allt rétt. Það kostar ekkert nema vilja og áhuga að koma börnum í viðkvæmri stöðu til aðstoðar. Þessi vilji virðist ekki vera til staðar hjá þeim flokkum sem sitja nú í stjórn. Er ekki kominn tími til að leyfa öðrum að komast að og leysa þessi mál? Höfundur er fjögurra barna faðir og viðskiptafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lúðvík Júlíusson Mest lesið Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir Skoðun Trúin á samvinnupólitík Sara Dögg Svanhildardóttir Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Sjá meira
Ríkisstjórnir síðustu ára hafa vanrækt barnamál. Skoðum nokkur mál: Skýrsla forsætisráðuneytisins um barnafátækt frá 2023 sýnir að stór hluti barna sem býr við fátækt býr hjá foreldri sem fær ekki stuðning stjórnvalda. Ekkert hefur verið gert til að rannsaka, koma þessum börnum á kortið eða koma þeim til hjálpar. Nú eru liðnir 18 mánuðir frá birtingu skýrslunnar og ekkert hefur gerst. Þegar málefni fatlaðs fólks voru færð frá ríkinu til sveitarfélaga árið 2011 þá lenti hópur barna á gráu svæði, sum nánast utan kerfis. Ekkert hefur verið gert til að koma þessum börnum aftur inn í kerfið. Þau fá minni stuðning og njóta lakari réttindi en önnur börn. Nú eru liðin 13 ár og ekkert hefur gerst. Engin skilgreining er til hjá stjórnvöldum á hugtökum eins og „foreldri“, „fjölskylda“ eða „barnafjölskylda.“ Í mörgum lögum eru réttindi barna lakari ef þau búa ekki í kjarnafjölskyldu. Það er oft mjög óljóst hver réttindi barna eru. Hagstofan og stjórnvöld nota hugtök eins og „einstæðir foreldrar“ og „barnafjölskyldur“ með ólíkum hætti. Það veldur því að fátækir foreldrar og börn sem búa í fátækt fá ekki nauðsynlegan stuðning. Þetta hefur legið fyrir í áratugi en samt hefur ekkert gerst. Árið 2021 samþykkti Alþingi að skipa þrjá starfshópa, einn á vegum félagsmálaráðuneytisins, annan á vegum heilbrigðisráðuneytisins og þriðja á vegum fjármála- og efnahagsráðuneytisins til að meta þörf á breytingum með hliðsjón af skiptri búsetu og öðrum atriðum. Þessir hópar áttu að skila niðurstöðum 1. október 2021. Enginn starfshópur var skipaður, engar tillögur gerðar og engin frumvörp voru lögð fram. Þetta varðar fátæka foreldra, börn í viðkvæmri stöðu og fötluð börn. Nú eru liðin 3 ár og ekkert hefur gerst. Ábyrgð og hlutverk foreldra eru illa skilgreind í lögum um stuðning við fötluð börn, í leikskólalögum, í grunnskólalögum og farsældarlögunum. Ég sendi barna- og menntamálaráðuneytinu fyrirspurn um hlutverk og ábyrgð foreldra m.t.t. farsældar-, leik- og grunnskólalaga. Ráðuneytið gat ekki svarað fyrirspurninni og sendi hana til dómsmálaráðuneytisins. Dómsmálaráðuneytið gat ekki svarað rúmum 12 mánuðum síðar. Enginn virðist vita hvernig ábyrgðin skiptist, t.d. á milli skóla og foreldra. Grunnskólalög eru frá 2008 og því má segja að ekkert hafi gerst í 16 ár! Engin heildstæð yfirsýn er til yfir stöðu barna á Íslandi og þær áskoranir sem þau glíma við. Það er því nokkuð ljóst að stjórnvöld eru að sofa á verðinum þegar kemur að því að koma jaðarsettum börnum til hjálpar. Þessi börn fá ekki að vera með í þorpinu. Það verður að teljast mjög ófagleg nálgun á viðkvæmu málefni. Farsældin nær ekki til allra barna Farsældin nær ekki til allra barna. Þetta hafa ráðuneyti, þingmenn, ráðherrar og fleiri viðurkennt. Barna- og fjölskyldustofa var að gefa út leiðbeiningar fyrir sveitarfélögin vegna innleiðingar farsældarlaganna og þar var ekki gert ráð fyrir öllum börnum. Engar leiðbeiningar virðast hafa borist til þeirra frá ráðuneytum um að huga að öllum börnum. Reykjavíkurborg, Kópavogsbær og Reykjanesbær veita til dæmis ekki öllum börnum og foreldrum stuðning. Þau vísa í lög og telja sig ekki þurfa þess. Eftirlitsaðilar og ráðuneyti taka undir með sveitarfélögunum. Fullyrðingar um að farsældarlögin nái til allra eru því ekki byggðar á raunveruleikanum, raunverulegri stöðu barna, heldur á óskhyggju. Kannski veit fólkið sjálft að það er að segja ósatt. Það er ekki traustur grunnur að góðum árangri. Foreldrar eru vanmetnir Stjórnvöld neita að viðurkenna hlutdeild foreldra í árangri síðustu ára. Þau þakka sér, fyrst og fremst. Það sjá það allir sem eru virkir á netinu og virkir í foreldrahópum að foreldrar eru að styðja hverja aðra, veita hverjum öðrum ráð og leiðbeina hvernig þeir geta fengið aðstoð. Ástæðan er sú að þrátt fyrir fagrar yfirlýsingar og sjálfshól stjórnmálamanna þá er stuðningur við foreldra langt frá því að vera viðunandi. Foreldrar draga vagninn, eins og alltaf. Ég hef oft beðið fólk, þingmenn og ráðherra um að leiðrétta mig ef ég fer með rangt mál. Það hefur hins vegar enginn gert, því það sem ég segi og skrifa er allt rétt. Það kostar ekkert nema vilja og áhuga að koma börnum í viðkvæmri stöðu til aðstoðar. Þessi vilji virðist ekki vera til staðar hjá þeim flokkum sem sitja nú í stjórn. Er ekki kominn tími til að leyfa öðrum að komast að og leysa þessi mál? Höfundur er fjögurra barna faðir og viðskiptafræðingur.
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun