Róluvallaráðherra Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar 27. nóvember 2024 13:50 Börn læra snemma að betra er að vera stór en lítill, að með stærð fylgja áhrif og völd. Við tölum um stórkostleg afrek, smálegan árangur, barnalega hegðun og sandkassaleik. Þið skiljið hvað ég er að fara. Þessi hugsun litaði lengi íslensk stjórnmál, þar sem málefni barna voru sett til hliðar og fengu takmarkað rými í samanburði við „það sem raunverulegu máli skiptir“ eins og brýr og jarðgöng. En það hefur breyst. Á Norðurlöndum eru málefni barna stór þáttur stjórnmálaumræðunnar. Á námsárunum í Svíþjóð upplifði ég það skýrt. Þar er minnistæðast þegar sænskur menntamálaráðherra mætti í beina útsendingu kvöldfréttanna til að ræða bekkjarstærðir í grunnskólum og áhrif þeirra á líðan barna, og það á hátindi kosningabaráttu til Ríkisdagsins. Á sama tíma á Íslandi hefði slíkt verið óhugsandi. Lögfesting Barnasáttmálans og tímabær breyting Þegar Alþingi lögfesti Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna árið 2013 var stigið mikilvægt skref í þágu barna. Þótt sáttmálinn skapaði grunn fyrir umræðu um réttindi þeirra hafði lögfestingin lítil áhrif á vægi barna í stjórnmálum. Þau voru áfram jaðarsett, falin inni í stærri málaflokkum. Árið 2017 bar hins vegar til tíðinda. Það birtist viðtal í Fréttablaðinu við nýjan félagsmálaráðherra, Ásmund Einar Daðason. Þar lýsti hann yfir að ráðherratíð hans yrði helguð málefnum barna og raunverulegum breytingum í þágu þeirra. Ég þekkti hann ekki á þeim tíma, en orð hans snertu marga, þar á meðal undirritaða. Það var eitthvað sem gaf sterklega til kynna að hann meinti það sem hann sagði, að þetta væri ekki innihaldslaus yfirlýsing. Ný sýn á málefni barna Ásmundur fylgdi þessum orðum eftir. Hann varð að eigin ósk fyrsti barnamálaráðherra Íslands, eða róluvallaráðherra eins og þingmaður Sjálfstæðisflokksins útnefndi gjörninginn. Með áherslu á málefni barna hófst Ásmundur handa við að móta löggjöf, stefnur og aðgerðir sem hafa haft raunveruleg áhrif á líf barna á Íslandi. Hann lyfti þakinu og skapaði rými fyrir barnapólitík á Íslandi. Breytingarnar komu ekki allar í einu, heldur smám saman. Þetta var ekki aðeins spurning um lagabreytingar eða stefnumótun, heldur raunverulega viðhorfsbreytingu í samfélaginu. Frá því að Ásmundur tók við sem barnamálaráðherra hafa málefni barna fengið áður óþekkt vægi í íslenskri pólitík (loksins!). Fjárfesting í börnum hefur stóraukist, og nú er algengt að ráðherrar vísi til þess hversu mikilvæg börn eru í pólitískri umræðu. Það væri því engin furða í dag ef íslenskur ráðherra mætti í kvöldfréttir til að ræða t.d. hópastærðir í skólum, slík umræða hefur fengið rými til að vaxa. Mælanlegur árangur Árangurinn af þeim breytingum sem Ásmundur hefur farið fyrir sem barnamálaráðherra er ekki aðeins byggður á huglægu mati heldur mælanlegu. Fjárfesting í börnum hefur margfaldast frá árinu 2017. Gjaldfrjálsar skólamáltíðir fyrir grunnskólabörn eru nú orðnar að veruleika, sem ekki aðeins bæta líðan barna heldur draga úr ójöfnuði. Ný lög um farsæld barna tryggja hverju barni stuðning í gegnum flóknar áskoranir. Með samþættingu þjónustu er grunnurinn lagður að nýrri nálgun þar sem þarfir barnsins eru í forgrunni. Snemmtæk inngrip hafa einnig skilað árangri. Tölur sýna að kvíði meðal grunnskólabarna hefur minnkað, tíðni eineltis hefur lækkað, og félagsleg þátttaka barna hefur aukist. Verkefni eins og „Allir með,“ sem tryggir fötluðum börnum þátttöku í íþróttum, hefur bætt félagslega stöðu þeirra og líðan. Listinn yfir afrek Ásmundar í þágu barna væri margar blaðsíður en við höfum því miður ekki rými til að lista þau öll upp hér. Hugrekki stjórnmálamanns til að setja börn í fyrsta sætið Það er ekki einfalt að vera málsvari barna. Sú vinna krefst þrautseigju og langtímasýnar sem oft er líklegt að skili ekki áþreifanlegum árangri fyrr en mörgum árum síðar. Þar sem ákvörðunum stjórnmálamanna er oft stjórnað af fjögurra ára kjörtímabilum, má segja að áhersla Ásmundar að setja börn í fyrsta sæti sé einstaklega hugrökk. En það skýrist líka af því að hún kemur til af ástríðu og einlægum áhuga á að gera líf barna á Íslandi betra, frekar en að hún sé til komin til að kaupa vinsældir. Sumt af því sem hann hefur komið í framkvæmd hefur gengið vonum framar, annað er í góðum farvegi og ótal mörg mál voru á leiði inn í þingið þegar ótímabær stjórnarslit stoppuðu þau. Það er hins vegar ljóst að framlag hans hefur markað tímamót. Málefni barna eru nú áberandi í íslenskri pólitík og stjórnmálaumræðu. Ásmundur Einar Daðason hefur skapað nýjan farveg fyrir málefni barna á Íslandi. Arfur hans er ekki aðeins lagabreytingar heldur nýtt viðhorf í íslenskum stjórnvöldum, að setja þau sem minnst völd hafa, en mesta þörf, í fyrsta sætið. Áfram eða afturábak? Nú þegar kosningar eru framundan stendur valið um hvort þessi bylting heldur áfram eða hvort við snúum við í miðri á. Foreldrar og fagaðilar, ömmur og afar, frænkur og frændur og ungt folk sem hafa upplifað áhrif þessara breytinga, þurfa að spyrja sig, getur eitthvert okkar virkilega hugsað sér að missa róluvallaráðherrann? Höfundur er sérfræðingur í réttindum barna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Réttindi barna Börn og uppeldi Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Sjá meira
Börn læra snemma að betra er að vera stór en lítill, að með stærð fylgja áhrif og völd. Við tölum um stórkostleg afrek, smálegan árangur, barnalega hegðun og sandkassaleik. Þið skiljið hvað ég er að fara. Þessi hugsun litaði lengi íslensk stjórnmál, þar sem málefni barna voru sett til hliðar og fengu takmarkað rými í samanburði við „það sem raunverulegu máli skiptir“ eins og brýr og jarðgöng. En það hefur breyst. Á Norðurlöndum eru málefni barna stór þáttur stjórnmálaumræðunnar. Á námsárunum í Svíþjóð upplifði ég það skýrt. Þar er minnistæðast þegar sænskur menntamálaráðherra mætti í beina útsendingu kvöldfréttanna til að ræða bekkjarstærðir í grunnskólum og áhrif þeirra á líðan barna, og það á hátindi kosningabaráttu til Ríkisdagsins. Á sama tíma á Íslandi hefði slíkt verið óhugsandi. Lögfesting Barnasáttmálans og tímabær breyting Þegar Alþingi lögfesti Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna árið 2013 var stigið mikilvægt skref í þágu barna. Þótt sáttmálinn skapaði grunn fyrir umræðu um réttindi þeirra hafði lögfestingin lítil áhrif á vægi barna í stjórnmálum. Þau voru áfram jaðarsett, falin inni í stærri málaflokkum. Árið 2017 bar hins vegar til tíðinda. Það birtist viðtal í Fréttablaðinu við nýjan félagsmálaráðherra, Ásmund Einar Daðason. Þar lýsti hann yfir að ráðherratíð hans yrði helguð málefnum barna og raunverulegum breytingum í þágu þeirra. Ég þekkti hann ekki á þeim tíma, en orð hans snertu marga, þar á meðal undirritaða. Það var eitthvað sem gaf sterklega til kynna að hann meinti það sem hann sagði, að þetta væri ekki innihaldslaus yfirlýsing. Ný sýn á málefni barna Ásmundur fylgdi þessum orðum eftir. Hann varð að eigin ósk fyrsti barnamálaráðherra Íslands, eða róluvallaráðherra eins og þingmaður Sjálfstæðisflokksins útnefndi gjörninginn. Með áherslu á málefni barna hófst Ásmundur handa við að móta löggjöf, stefnur og aðgerðir sem hafa haft raunveruleg áhrif á líf barna á Íslandi. Hann lyfti þakinu og skapaði rými fyrir barnapólitík á Íslandi. Breytingarnar komu ekki allar í einu, heldur smám saman. Þetta var ekki aðeins spurning um lagabreytingar eða stefnumótun, heldur raunverulega viðhorfsbreytingu í samfélaginu. Frá því að Ásmundur tók við sem barnamálaráðherra hafa málefni barna fengið áður óþekkt vægi í íslenskri pólitík (loksins!). Fjárfesting í börnum hefur stóraukist, og nú er algengt að ráðherrar vísi til þess hversu mikilvæg börn eru í pólitískri umræðu. Það væri því engin furða í dag ef íslenskur ráðherra mætti í kvöldfréttir til að ræða t.d. hópastærðir í skólum, slík umræða hefur fengið rými til að vaxa. Mælanlegur árangur Árangurinn af þeim breytingum sem Ásmundur hefur farið fyrir sem barnamálaráðherra er ekki aðeins byggður á huglægu mati heldur mælanlegu. Fjárfesting í börnum hefur margfaldast frá árinu 2017. Gjaldfrjálsar skólamáltíðir fyrir grunnskólabörn eru nú orðnar að veruleika, sem ekki aðeins bæta líðan barna heldur draga úr ójöfnuði. Ný lög um farsæld barna tryggja hverju barni stuðning í gegnum flóknar áskoranir. Með samþættingu þjónustu er grunnurinn lagður að nýrri nálgun þar sem þarfir barnsins eru í forgrunni. Snemmtæk inngrip hafa einnig skilað árangri. Tölur sýna að kvíði meðal grunnskólabarna hefur minnkað, tíðni eineltis hefur lækkað, og félagsleg þátttaka barna hefur aukist. Verkefni eins og „Allir með,“ sem tryggir fötluðum börnum þátttöku í íþróttum, hefur bætt félagslega stöðu þeirra og líðan. Listinn yfir afrek Ásmundar í þágu barna væri margar blaðsíður en við höfum því miður ekki rými til að lista þau öll upp hér. Hugrekki stjórnmálamanns til að setja börn í fyrsta sætið Það er ekki einfalt að vera málsvari barna. Sú vinna krefst þrautseigju og langtímasýnar sem oft er líklegt að skili ekki áþreifanlegum árangri fyrr en mörgum árum síðar. Þar sem ákvörðunum stjórnmálamanna er oft stjórnað af fjögurra ára kjörtímabilum, má segja að áhersla Ásmundar að setja börn í fyrsta sæti sé einstaklega hugrökk. En það skýrist líka af því að hún kemur til af ástríðu og einlægum áhuga á að gera líf barna á Íslandi betra, frekar en að hún sé til komin til að kaupa vinsældir. Sumt af því sem hann hefur komið í framkvæmd hefur gengið vonum framar, annað er í góðum farvegi og ótal mörg mál voru á leiði inn í þingið þegar ótímabær stjórnarslit stoppuðu þau. Það er hins vegar ljóst að framlag hans hefur markað tímamót. Málefni barna eru nú áberandi í íslenskri pólitík og stjórnmálaumræðu. Ásmundur Einar Daðason hefur skapað nýjan farveg fyrir málefni barna á Íslandi. Arfur hans er ekki aðeins lagabreytingar heldur nýtt viðhorf í íslenskum stjórnvöldum, að setja þau sem minnst völd hafa, en mesta þörf, í fyrsta sætið. Áfram eða afturábak? Nú þegar kosningar eru framundan stendur valið um hvort þessi bylting heldur áfram eða hvort við snúum við í miðri á. Foreldrar og fagaðilar, ömmur og afar, frænkur og frændur og ungt folk sem hafa upplifað áhrif þessara breytinga, þurfa að spyrja sig, getur eitthvert okkar virkilega hugsað sér að missa róluvallaráðherrann? Höfundur er sérfræðingur í réttindum barna.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun