Líknarmeðferð og dánaraðstoð eiga að fara hönd í hönd Ingrid Kuhlman skrifar 16. október 2024 07:02 Dagana 20.-21. september síðastliðinn var haldin ráðstefnu á vegum World Federation of Right to Die Societies, eða heimssamtaka félaga um dánaraðstoð. Ráðstefnan fór fram í Dyflinni á Írlandi og tóku um 150 manns víðs vegar að úr heiminum þátt. Margar hliðar dánaraðstoðar voru ræddar, þar á meðal tengsl hennar við líknarmeðferð. Innleiðing dánaraðstoðar hefur jákvæð áhrif á líknarmeðferð Þegar dánaraðstoð ber á góma er oft nefnt að áður en hún verði lögleidd þurfi að bæta og tryggja aðgengi allra að líknarmeðferð. Sumir hafa jafnvel haldið því fram að lögleiðing dánaraðstoðar gæti dregið úr fjármögnun og stuðningi við líknarmeðferð eða komið í veg fyrir frekari úrbætur. Á ráðstefnunni í Dyflinni kom hins vegar fram að reynsla margra landa sýnir hið gagnstæða. Þegar dánaraðstoð hefur verið heimiluð, hefur það haft jákvæð áhrif á líknarmeðferð. Í erindi Jocelyn Downie, sem er prófessor í lagadeild og læknadeild við Dalhousie háskóla í Kanada, kom fram að eftir lög um dánaraðstoð tóku gildi árið 2016, jókst fjármögnun til líknarmeðferðar. Enn fremur jókst hlutfall þeirra sem fengu líknarmeðferð eftir að dánaraðstoð varð lögleg. Flestir þeirra sem sækja um dánaraðstoð eru að fá líknarmeðferð Þeir sem eru andvígir dánaraðstoð halda oft fram að í sumum löndum hafi verið nauðsynlegt að lögleiða dánaraðstoð vegna þess að líknarmeðferð hafi ekki verið á nægilegu háu stigi eða aðgengileg. Þetta er hins vegar langt frá sannleikanum. Í erindi Dr. Jessica Young, sem stundar aðallega rannsóknir á sviði dánaraðstoðar, var fjallað um stöðuna í Nýja Sjálandi, þar sem 76% þeirra sem sækja um dánaraðstoð eru að fá líknandi meðferð. Stefanie Green, kanadískur læknir, höfundur og fyrirlesari, nefndi sömuleiðis að 96% þeirra sem sæki um dánaraðstoð í Kanada hafi aðgang að líknarmeðferð og að 78% séu í líknarmeðferð á þeim tíma sem þeir sækja um dánaraðstoð. Fyrir þá sem ekki nýttu sér líknarmeðferð var þjónustan aðgengileg, en sjúklingarnir völdu að þiggja hana ekki . Fram kom að í Viktoríufylki í Ástralíu, á tímabilinu júní 2019-júní 2023, höfðu 80% fengið líknarmeðferð á þeim tíma sem þeir sóttu um dánaraðstoð. Þar af höfðu 57% verið í líknarmeðferð í meira en ár. Þessar tölur sýna glögglega að það er ekki rétt sem haldið hefur verið fram af þeim sem andvígir dánaraðstoð að fólk óski eftir henni vegna skorts á aðgengi að líknarmeðferð. Þvert á móti er dánaraðstoð valkostur fyrir þá sem, þrátt fyrir aðgengi að líknandi meðferð, velja að ljúka lífi sínu á eigin forsendum. Líknarmeðferð dregur ekki úr öllum þjáningum Greg Mewett, læknir í líknarmeðferð, flutti áhrifamikinn fyrirlestur á ráðstefnunni í Dyflinni þar sem hann deildi reynslu sinni af dánaraðstoð í Viktoríufylki í Ástralíu, þar sem hann hefur sjálfur veitt dánaraðstoð. Mewett benti á að líknarmeðferð, þó hún sé mikilvæg og í mörgum tilfellum árangursrík, gæti því miður ekki linað allar þjáningar. Jafnvel þótt sjúklingar með lífsógnandi sjúkdóma fái bestu mögulegu líknarmeðferð, upplifi sumir áfram líkamlega, andlega eða tilvistarlega þjáningu. Stefanie Green tók undir þetta í sínu erindi og benti á að 86% sjúklinga sem sækja um dánaraðstoð segist ekki lengur geta tekið þátt í merkingarbærum athöfnum og 82% þeirra segist ekki lengur geta sinnt daglegum athöfnum. Þessa tegund þjáningar sé ekki hægt að lina með líknarmeðferð. Athyglisvert er að líkamlegir verkir eru sjaldan efstir á lista þeirra sem óska eftir dánaraðstoð; frekar er það skerðing á lífsgæðum og sjálfstæði sem veldur óbærilegum þjáningum. Mewett lagði áherslu á rétt einstaklingsins til að velja hvernig hann vilji verja síðustu dögum sínum, og hvort hann vilji þiggja líknarmeðferð eða ekki. Fyrir suma sjúklinga sem upplifa óbærilegar þjáningar sé hægfara andlát einfaldlega ekki ásættanlegur valkostur. Mewett undirstrikaði einnig að dánaraðstoð grafi á engan hátt undan gildum líknarmeðferðar, svo sem virðingu fyrir sjálfræði og sjálfsákvörðunarrétti einstaklingsins, samkennd, umhyggju og sjúklingamiðaðri umönnun. Hann velti einnig upp spurningunni um hvers vegna dánaraðstoð væri stundum rædd sem ósamrýmanleg gildum líknarmeðferðar þar sem bæði dánaraðstoð og líknarmeðferð geti stuðlað að því að einstaklingur fái lífslok á eigin forsendum. Mewett benti líka á að sumir læknar á sviði líknarmeðferðar gætu upplifað umræðuna um dánaraðstoð sem gagnrýni á störf sín, þó hún sé ekki ætluð sem slík, þar sem hún snerti kjarnann í þeim tilgangi sem þeir telja sig þjóna – að lina þjáningar og veita umönnun við lífslok. Mikilvægt að auka þekkingu almennings á líknarmeðferð Á nýlegu Hjúkrunarþingi, sem Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga stóð fyrir þann 3. október síðastliðinn, kom fram að hugsanlega sé þekking almennings á líknarmeðferð ófullnægjandi. Gestur þingsins benti á mikilvægi þess að bæta upplýsingagjöf til almennings um hvað líknarmeðferð feli í sér og hvernig hún geti stutt við fólk á lokastigum lífsins. Ég tek heilshugar undir þessa skoðun. Með betri upplýsingum væri hægt að draga úr misskilningi og stuðla að upplýstari umræðu. Líknandi meðferð og dánaraðstoð geta farið saman Líknandi meðferð og dánaraðstoð eru ekki ósamrýmanlegar heldur geta þær styrkt hvor aðra. Líknarmeðferð einblínir á að bæta lífsgæði á meðan einstaklingurinn lifir, en markmiðið er ekki að flýta fyrir dauða heldur að veita aðstoð við að takast á við lífslokin á sem þægilegastan hátt. Á hinn bóginn býður dánaraðstoð þeim sem þrátt fyrir líknarmeðferð upplifa óbærilegar þjáningar val um að ljúka lífi sínu á eigin forsendum. Með því að bjóða upp á bæði líknarmeðferð og dánaraðstoð er hægt að auka valmöguleika sjúklinga og tryggja að sjálfræði þeirra sé virt. Höfundur er formaður Lífvirðingar, félags um dánaraðstoð, sem berst fyrir lögleiðingu dánaraðstoðar. Þann 18. október n.k. stendur Lífsvirðing fyrir málþingi um reynslu annarra landa af dánaraðstoð, í samvinnu við Endurmenntun Háskóla Íslands. Dagskráin er aðgengileg á https://endurmenntun.is/namskeid/16085/danaradstod-reynsla-annarra-landa/302374 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingrid Kuhlman Dánaraðstoð Mest lesið Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Sjá meira
Dagana 20.-21. september síðastliðinn var haldin ráðstefnu á vegum World Federation of Right to Die Societies, eða heimssamtaka félaga um dánaraðstoð. Ráðstefnan fór fram í Dyflinni á Írlandi og tóku um 150 manns víðs vegar að úr heiminum þátt. Margar hliðar dánaraðstoðar voru ræddar, þar á meðal tengsl hennar við líknarmeðferð. Innleiðing dánaraðstoðar hefur jákvæð áhrif á líknarmeðferð Þegar dánaraðstoð ber á góma er oft nefnt að áður en hún verði lögleidd þurfi að bæta og tryggja aðgengi allra að líknarmeðferð. Sumir hafa jafnvel haldið því fram að lögleiðing dánaraðstoðar gæti dregið úr fjármögnun og stuðningi við líknarmeðferð eða komið í veg fyrir frekari úrbætur. Á ráðstefnunni í Dyflinni kom hins vegar fram að reynsla margra landa sýnir hið gagnstæða. Þegar dánaraðstoð hefur verið heimiluð, hefur það haft jákvæð áhrif á líknarmeðferð. Í erindi Jocelyn Downie, sem er prófessor í lagadeild og læknadeild við Dalhousie háskóla í Kanada, kom fram að eftir lög um dánaraðstoð tóku gildi árið 2016, jókst fjármögnun til líknarmeðferðar. Enn fremur jókst hlutfall þeirra sem fengu líknarmeðferð eftir að dánaraðstoð varð lögleg. Flestir þeirra sem sækja um dánaraðstoð eru að fá líknarmeðferð Þeir sem eru andvígir dánaraðstoð halda oft fram að í sumum löndum hafi verið nauðsynlegt að lögleiða dánaraðstoð vegna þess að líknarmeðferð hafi ekki verið á nægilegu háu stigi eða aðgengileg. Þetta er hins vegar langt frá sannleikanum. Í erindi Dr. Jessica Young, sem stundar aðallega rannsóknir á sviði dánaraðstoðar, var fjallað um stöðuna í Nýja Sjálandi, þar sem 76% þeirra sem sækja um dánaraðstoð eru að fá líknandi meðferð. Stefanie Green, kanadískur læknir, höfundur og fyrirlesari, nefndi sömuleiðis að 96% þeirra sem sæki um dánaraðstoð í Kanada hafi aðgang að líknarmeðferð og að 78% séu í líknarmeðferð á þeim tíma sem þeir sækja um dánaraðstoð. Fyrir þá sem ekki nýttu sér líknarmeðferð var þjónustan aðgengileg, en sjúklingarnir völdu að þiggja hana ekki . Fram kom að í Viktoríufylki í Ástralíu, á tímabilinu júní 2019-júní 2023, höfðu 80% fengið líknarmeðferð á þeim tíma sem þeir sóttu um dánaraðstoð. Þar af höfðu 57% verið í líknarmeðferð í meira en ár. Þessar tölur sýna glögglega að það er ekki rétt sem haldið hefur verið fram af þeim sem andvígir dánaraðstoð að fólk óski eftir henni vegna skorts á aðgengi að líknarmeðferð. Þvert á móti er dánaraðstoð valkostur fyrir þá sem, þrátt fyrir aðgengi að líknandi meðferð, velja að ljúka lífi sínu á eigin forsendum. Líknarmeðferð dregur ekki úr öllum þjáningum Greg Mewett, læknir í líknarmeðferð, flutti áhrifamikinn fyrirlestur á ráðstefnunni í Dyflinni þar sem hann deildi reynslu sinni af dánaraðstoð í Viktoríufylki í Ástralíu, þar sem hann hefur sjálfur veitt dánaraðstoð. Mewett benti á að líknarmeðferð, þó hún sé mikilvæg og í mörgum tilfellum árangursrík, gæti því miður ekki linað allar þjáningar. Jafnvel þótt sjúklingar með lífsógnandi sjúkdóma fái bestu mögulegu líknarmeðferð, upplifi sumir áfram líkamlega, andlega eða tilvistarlega þjáningu. Stefanie Green tók undir þetta í sínu erindi og benti á að 86% sjúklinga sem sækja um dánaraðstoð segist ekki lengur geta tekið þátt í merkingarbærum athöfnum og 82% þeirra segist ekki lengur geta sinnt daglegum athöfnum. Þessa tegund þjáningar sé ekki hægt að lina með líknarmeðferð. Athyglisvert er að líkamlegir verkir eru sjaldan efstir á lista þeirra sem óska eftir dánaraðstoð; frekar er það skerðing á lífsgæðum og sjálfstæði sem veldur óbærilegum þjáningum. Mewett lagði áherslu á rétt einstaklingsins til að velja hvernig hann vilji verja síðustu dögum sínum, og hvort hann vilji þiggja líknarmeðferð eða ekki. Fyrir suma sjúklinga sem upplifa óbærilegar þjáningar sé hægfara andlát einfaldlega ekki ásættanlegur valkostur. Mewett undirstrikaði einnig að dánaraðstoð grafi á engan hátt undan gildum líknarmeðferðar, svo sem virðingu fyrir sjálfræði og sjálfsákvörðunarrétti einstaklingsins, samkennd, umhyggju og sjúklingamiðaðri umönnun. Hann velti einnig upp spurningunni um hvers vegna dánaraðstoð væri stundum rædd sem ósamrýmanleg gildum líknarmeðferðar þar sem bæði dánaraðstoð og líknarmeðferð geti stuðlað að því að einstaklingur fái lífslok á eigin forsendum. Mewett benti líka á að sumir læknar á sviði líknarmeðferðar gætu upplifað umræðuna um dánaraðstoð sem gagnrýni á störf sín, þó hún sé ekki ætluð sem slík, þar sem hún snerti kjarnann í þeim tilgangi sem þeir telja sig þjóna – að lina þjáningar og veita umönnun við lífslok. Mikilvægt að auka þekkingu almennings á líknarmeðferð Á nýlegu Hjúkrunarþingi, sem Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga stóð fyrir þann 3. október síðastliðinn, kom fram að hugsanlega sé þekking almennings á líknarmeðferð ófullnægjandi. Gestur þingsins benti á mikilvægi þess að bæta upplýsingagjöf til almennings um hvað líknarmeðferð feli í sér og hvernig hún geti stutt við fólk á lokastigum lífsins. Ég tek heilshugar undir þessa skoðun. Með betri upplýsingum væri hægt að draga úr misskilningi og stuðla að upplýstari umræðu. Líknandi meðferð og dánaraðstoð geta farið saman Líknandi meðferð og dánaraðstoð eru ekki ósamrýmanlegar heldur geta þær styrkt hvor aðra. Líknarmeðferð einblínir á að bæta lífsgæði á meðan einstaklingurinn lifir, en markmiðið er ekki að flýta fyrir dauða heldur að veita aðstoð við að takast á við lífslokin á sem þægilegastan hátt. Á hinn bóginn býður dánaraðstoð þeim sem þrátt fyrir líknarmeðferð upplifa óbærilegar þjáningar val um að ljúka lífi sínu á eigin forsendum. Með því að bjóða upp á bæði líknarmeðferð og dánaraðstoð er hægt að auka valmöguleika sjúklinga og tryggja að sjálfræði þeirra sé virt. Höfundur er formaður Lífvirðingar, félags um dánaraðstoð, sem berst fyrir lögleiðingu dánaraðstoðar. Þann 18. október n.k. stendur Lífsvirðing fyrir málþingi um reynslu annarra landa af dánaraðstoð, í samvinnu við Endurmenntun Háskóla Íslands. Dagskráin er aðgengileg á https://endurmenntun.is/namskeid/16085/danaradstod-reynsla-annarra-landa/302374
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun