Blindskerin í útsendingu RÚV - Aðgengi sjómanna og blindra að efni Ríkissjónvarpsins Sigþór U. Hallfreðsson skrifar 10. júlí 2024 07:00 Aðgengi að sjónvarpsefni er ekki bara spurning um þægindi, heldur grundvallaratriði í réttindum allra landsmanna. Blindir, sjónskertir og sjómenn eiga allir rétt á að geta nýtt sér þjónustu Ríkisútvarpsins (RÚV), sem við öll borgum skatta til að styðja. Á meðan flestir njóta góðs af útsendingum og vefþjónustu RÚV, hafa ákveðnir hópar, eins og sjómenn, blindir, sjónskertir og heyrnadaufir takmarkaðan aðgang. Aðgengi fyrir alla landsmenn – jafnvel sjónskerta sjómenn Nýlega bárust fréttir af því að útsendingum RÚV í gegnum gervihnattasamband hefði verið hætt. Fyrir sjómenn, sem oft eru langt frá landi og treysta á gervihnattasamband, þýddu þessar fréttir að þeir hefðu ekki lengur aðgang að útsendingum á miðunum nema í gegnum sérhæfðan búnað. Mörgum brá við að heyra af þeirri stöðu sem upp var komin enda greiða sjómenn nefskatt sem rennur til RÚV eins og aðrir landsmenn. Formaður Sjómannasambands Íslands benti á málið og sagði að þær 20 milljónir sem þyrfti til að halda úti útsendingum til 3500 sjómanna væru smáaurar í þessu samhengi. Við þessum ábendingum var brugðist hratt við og skömmu síðar tilkynnti Lilja Alfreðsdóttir, menningar- og ferðamálaráðherra, að þessum áformum yrði frestað. Skortur á upplýsingum og sjónlýsingum Við hjá Blindrafélaginu gleðjumst yfir því að tekið hafi verið tillit til stöðu sjómanna. Í þessu samhengi langar okkur þó að benda á að Blindrafélagið hefur sent fjölda fyrirspurna og bréfa til RÚV vegna síðunnar og appsins á þeirra vegum og lengi beðið eftir sjónlýsingum á innlendu efni, og hefur átt marga jákvæða fundi með útvarpsstjóra og öðrum stjórnendum RÚV en lítið verður þó úr verki þrátt fyrir að fjöldi nýrra lausna hafi orðið til á undanförnum árum. Aðgengi að fréttum Aðgengi að fréttum er grundvallaratriði fyrir alla. Þó að RÚV hafi vefsíðu þar sem hægt er að nálgast fréttir, hefur Blindrafélagið bent á að aðgangurinn virkar ekki vel fyrir vefvarp. Aðrar fréttaveitur eins og DV, Vísir og mbl.is eru með aðgengilegar fréttir fyrir vefvarp, sem sýnir að það er mögulegt að bæta úr þessu. Reyndar er vefur mbl.is frábært dæmi um hvað hægt er að bæta aðgengi fjölda fólks með einföldum lausnum og óverulegum tilkostnaði og bendum við á lausnina auðlesinn mbl.is í því samhengi.Á sama tíma hefur Blindrafélagið bent á að vefur RÚV og öpp þeirra séu ekki nægilega aðgengileg fyrir skjálesara, sem gerir það erfitt fyrir blinda og sjónskerta að nota þau. Blindir vilja fylgjast með íslenskri afþreyingu og menningu Blindrafélagið hefur ítrekað bent á skort á sjónlýsingum (audio description) fyrir sjónvarpsefni. Sjónlýsingar eru nauðsynlegar fyrir blinda og sjónskerta til að geta fylgst með sjónvarpsefni á fullnægjandi hátt. Skortur á sjónlýsingum og aðgengilegum upplýsingum gerir það að verkum að þessi hópur getur ekki notið sjónvarpsefnis á sama hátt og aðrir. Í október var haldin sérstök Sjónlýsingarvika þar sem Stefán, útvarpsstjóri, var knúinn til að svara um hvenær væri von á sjónlýsingum. Okkur hafa enn ekki borist svör en viljum vera bjartsýn á að geta fengið að fylgjast með næstu þáttaröð Aftureldingar og annars íslensks gæðaefnis RÚV og fá að taka virkan þátt í samfélagslegri umræðu um menningar- og dægurmál. RÚV er allra landsmanna RÚV er opinber stofnun sem á að þjóna öllum landsmönnum. Við borgum öll sömu skatta til að halda úti RÚV en sumir hópar hafa ekki jafnan aðgang að þjónustunni. Þetta er óréttlæti sem þarf að leiðrétta. Það er mikilvægt að RÚV viðurkenni og bæti úr þessum aðgengisvandamálum, ekki bara til að uppfylla lagalegar skyldur sínar, heldur einnig til að tryggja að allir landsmenn geti nýtt sér þjónustuna. Það sem vel er gert og þarf að vinna áfram Oft þarf ekki mikið til að stórbæta aðgengi. Nýleg tækni sem að miklu leyti byggir á gervigreind hefur þannig stóraukið notkun fjölda hópa sem annars gætu ekki nýtt sér sjónvarpsútsendingar. Í forsetakappræðunum var boðið upp á fyrirmyndarlausn, það er rauntímatextun og gátu notendur stækkað textann eftir þörfum. Þessa lausn þarf að þróa áfram og gera aðgengilega í öllu íslensku efni, hvort sem það er í beinni eða endursýningu. Einnig má nefna að RÚV veitir í dag notendum vefvarpsins aðgang að rauntímalestri á texta á erlendu sjónvarpsefni. Þetta er þjónusta sem mjög margir blindir og sjónskertir nýta sér til að geta fylgst með sjónvarpinu og fá textann á erlendu efni lesinn fyrir sig á íslensku, og geta þannig haldið áfram að njóta efnisins eftir að sjónin varð orðin svo slæm að þau hættu að geta lesið textann. Margir höfðu gefist upp og hætt að horfa á sjónvarp, en RÚV hefur staðið sig vel með þessa þjónustu og mikilvægt að henni verði viðhaldið. Aðgengisfulltrúi RÚV Hjá RÚV starfar aðili sem hefur titilinn aðgengisfulltrúi en sá einstaklingur hefur aldrei haft samband við Blindrafélagið að fyrra bragði. Það er mikilvægt að þessi aðili taki virkan þátt í að bæta aðgengi og hafi reglulegt samráð við þau samtök sem vinna að réttindum blindra og sjónskertra og vill Blindrafélagið gjarnan fá að koma að ábendingum og aðstoða við úrbætur eins og hægt er. Beinar spurningar til RÚV að hætti sjómanna Við hjá Blindrafélaginu viljum því spyrja að hætti sjómanna: Hvenær verður aðgengi fyrir blinda og sjónskerta bætt? Hvenær fáum við sjónlýsingar? Hvenær verður nýr spilari kynntur til sögunnar? Blindrafélagið er alltaf tilbúið að setjast niður og ræða málin en það þarf að vera raunverulegur vilji til að bæta úr málunum. Niðurstaða Það er brýnt að RÚV taki aðgengismál alvarlega og geri raunverulegar úrbætur til að tryggja að sjómenn, blindir og sjónskertir hafi jafnan aðgang að dagskrárefni. Með því að bæta aðgengi og innleiða lausnir eins og sjónlýsingar, rauntímatextun og aðgengilegri vefþjónustu, getur RÚV sýnt fram á að stofnunin standi með öllum landsmönnum. Þetta er ekki aðeins lagaleg skylda, heldur einnig spurning um réttlæti og samfélagslega ábyrgð. Við skorum á RÚV og stjórnvöld að tryggja að allir hafi jafnan aðgang að upplýsingum og skemmtiefni, svo að allir landsmenn geti tekið fullan þátt í samfélaginu. Við vonumst til að sjá raunverulegar úrbætur á þessu sviði og hlökkum til þess dags þegar allir, óháð staðsetningu eða fötlun, geta notið þess sem RÚV hefur upp á að bjóða. Við hjá Blindrafélaginu erum tilbúin til samstarfs. Höfundur er formaður Blindrafélagsins Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ríkisútvarpið Mest lesið Málþófið er séríslenskt Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Sjá meira
Aðgengi að sjónvarpsefni er ekki bara spurning um þægindi, heldur grundvallaratriði í réttindum allra landsmanna. Blindir, sjónskertir og sjómenn eiga allir rétt á að geta nýtt sér þjónustu Ríkisútvarpsins (RÚV), sem við öll borgum skatta til að styðja. Á meðan flestir njóta góðs af útsendingum og vefþjónustu RÚV, hafa ákveðnir hópar, eins og sjómenn, blindir, sjónskertir og heyrnadaufir takmarkaðan aðgang. Aðgengi fyrir alla landsmenn – jafnvel sjónskerta sjómenn Nýlega bárust fréttir af því að útsendingum RÚV í gegnum gervihnattasamband hefði verið hætt. Fyrir sjómenn, sem oft eru langt frá landi og treysta á gervihnattasamband, þýddu þessar fréttir að þeir hefðu ekki lengur aðgang að útsendingum á miðunum nema í gegnum sérhæfðan búnað. Mörgum brá við að heyra af þeirri stöðu sem upp var komin enda greiða sjómenn nefskatt sem rennur til RÚV eins og aðrir landsmenn. Formaður Sjómannasambands Íslands benti á málið og sagði að þær 20 milljónir sem þyrfti til að halda úti útsendingum til 3500 sjómanna væru smáaurar í þessu samhengi. Við þessum ábendingum var brugðist hratt við og skömmu síðar tilkynnti Lilja Alfreðsdóttir, menningar- og ferðamálaráðherra, að þessum áformum yrði frestað. Skortur á upplýsingum og sjónlýsingum Við hjá Blindrafélaginu gleðjumst yfir því að tekið hafi verið tillit til stöðu sjómanna. Í þessu samhengi langar okkur þó að benda á að Blindrafélagið hefur sent fjölda fyrirspurna og bréfa til RÚV vegna síðunnar og appsins á þeirra vegum og lengi beðið eftir sjónlýsingum á innlendu efni, og hefur átt marga jákvæða fundi með útvarpsstjóra og öðrum stjórnendum RÚV en lítið verður þó úr verki þrátt fyrir að fjöldi nýrra lausna hafi orðið til á undanförnum árum. Aðgengi að fréttum Aðgengi að fréttum er grundvallaratriði fyrir alla. Þó að RÚV hafi vefsíðu þar sem hægt er að nálgast fréttir, hefur Blindrafélagið bent á að aðgangurinn virkar ekki vel fyrir vefvarp. Aðrar fréttaveitur eins og DV, Vísir og mbl.is eru með aðgengilegar fréttir fyrir vefvarp, sem sýnir að það er mögulegt að bæta úr þessu. Reyndar er vefur mbl.is frábært dæmi um hvað hægt er að bæta aðgengi fjölda fólks með einföldum lausnum og óverulegum tilkostnaði og bendum við á lausnina auðlesinn mbl.is í því samhengi.Á sama tíma hefur Blindrafélagið bent á að vefur RÚV og öpp þeirra séu ekki nægilega aðgengileg fyrir skjálesara, sem gerir það erfitt fyrir blinda og sjónskerta að nota þau. Blindir vilja fylgjast með íslenskri afþreyingu og menningu Blindrafélagið hefur ítrekað bent á skort á sjónlýsingum (audio description) fyrir sjónvarpsefni. Sjónlýsingar eru nauðsynlegar fyrir blinda og sjónskerta til að geta fylgst með sjónvarpsefni á fullnægjandi hátt. Skortur á sjónlýsingum og aðgengilegum upplýsingum gerir það að verkum að þessi hópur getur ekki notið sjónvarpsefnis á sama hátt og aðrir. Í október var haldin sérstök Sjónlýsingarvika þar sem Stefán, útvarpsstjóri, var knúinn til að svara um hvenær væri von á sjónlýsingum. Okkur hafa enn ekki borist svör en viljum vera bjartsýn á að geta fengið að fylgjast með næstu þáttaröð Aftureldingar og annars íslensks gæðaefnis RÚV og fá að taka virkan þátt í samfélagslegri umræðu um menningar- og dægurmál. RÚV er allra landsmanna RÚV er opinber stofnun sem á að þjóna öllum landsmönnum. Við borgum öll sömu skatta til að halda úti RÚV en sumir hópar hafa ekki jafnan aðgang að þjónustunni. Þetta er óréttlæti sem þarf að leiðrétta. Það er mikilvægt að RÚV viðurkenni og bæti úr þessum aðgengisvandamálum, ekki bara til að uppfylla lagalegar skyldur sínar, heldur einnig til að tryggja að allir landsmenn geti nýtt sér þjónustuna. Það sem vel er gert og þarf að vinna áfram Oft þarf ekki mikið til að stórbæta aðgengi. Nýleg tækni sem að miklu leyti byggir á gervigreind hefur þannig stóraukið notkun fjölda hópa sem annars gætu ekki nýtt sér sjónvarpsútsendingar. Í forsetakappræðunum var boðið upp á fyrirmyndarlausn, það er rauntímatextun og gátu notendur stækkað textann eftir þörfum. Þessa lausn þarf að þróa áfram og gera aðgengilega í öllu íslensku efni, hvort sem það er í beinni eða endursýningu. Einnig má nefna að RÚV veitir í dag notendum vefvarpsins aðgang að rauntímalestri á texta á erlendu sjónvarpsefni. Þetta er þjónusta sem mjög margir blindir og sjónskertir nýta sér til að geta fylgst með sjónvarpinu og fá textann á erlendu efni lesinn fyrir sig á íslensku, og geta þannig haldið áfram að njóta efnisins eftir að sjónin varð orðin svo slæm að þau hættu að geta lesið textann. Margir höfðu gefist upp og hætt að horfa á sjónvarp, en RÚV hefur staðið sig vel með þessa þjónustu og mikilvægt að henni verði viðhaldið. Aðgengisfulltrúi RÚV Hjá RÚV starfar aðili sem hefur titilinn aðgengisfulltrúi en sá einstaklingur hefur aldrei haft samband við Blindrafélagið að fyrra bragði. Það er mikilvægt að þessi aðili taki virkan þátt í að bæta aðgengi og hafi reglulegt samráð við þau samtök sem vinna að réttindum blindra og sjónskertra og vill Blindrafélagið gjarnan fá að koma að ábendingum og aðstoða við úrbætur eins og hægt er. Beinar spurningar til RÚV að hætti sjómanna Við hjá Blindrafélaginu viljum því spyrja að hætti sjómanna: Hvenær verður aðgengi fyrir blinda og sjónskerta bætt? Hvenær fáum við sjónlýsingar? Hvenær verður nýr spilari kynntur til sögunnar? Blindrafélagið er alltaf tilbúið að setjast niður og ræða málin en það þarf að vera raunverulegur vilji til að bæta úr málunum. Niðurstaða Það er brýnt að RÚV taki aðgengismál alvarlega og geri raunverulegar úrbætur til að tryggja að sjómenn, blindir og sjónskertir hafi jafnan aðgang að dagskrárefni. Með því að bæta aðgengi og innleiða lausnir eins og sjónlýsingar, rauntímatextun og aðgengilegri vefþjónustu, getur RÚV sýnt fram á að stofnunin standi með öllum landsmönnum. Þetta er ekki aðeins lagaleg skylda, heldur einnig spurning um réttlæti og samfélagslega ábyrgð. Við skorum á RÚV og stjórnvöld að tryggja að allir hafi jafnan aðgang að upplýsingum og skemmtiefni, svo að allir landsmenn geti tekið fullan þátt í samfélaginu. Við vonumst til að sjá raunverulegar úrbætur á þessu sviði og hlökkum til þess dags þegar allir, óháð staðsetningu eða fötlun, geta notið þess sem RÚV hefur upp á að bjóða. Við hjá Blindrafélaginu erum tilbúin til samstarfs. Höfundur er formaður Blindrafélagsins
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun