Stór hópur í lausu lofti eftir nýja skilgreiningu á kulnun Margrét Helga Erlingsdóttir skrifar 5. apríl 2023 16:28 Þær Snædís Eva Sigurðardóttir og Sigrún Ása Þórðardóttir sálfræðingar hjá Styðjandi sálfræðiþjónustu hafa sérhæft sig í greiningu og meðferð á kulnun í rúman áratug. Þær telja að ný skilgreining Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar geti haft slæmar afleiðingar í för með sér. Aðsend Sálfræðingar hafa áhyggjur af því að ný og þrengri skilgreining Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar WHO á kulnun – um að hún geti eingöngu verið vinnutengd – verði til þess að fólk sem búið er að keyra streitukerfið sitt í þrot fái ekki viðurkenningu á vanda sínum og að það geti átt á hættu að fá ranga greiningu. Sálfræðingarnir benda á að það geti verið skaðlegt fyrir fólk í kulnun að fá meðferð við þunglyndi. Vont ástand geti orðið verra. Fréttastofa fjallaði um rannsókn VIRK og nýja skilgreiningu WHO á kulnun seint í febrúarmánuði. Sjá nánar: Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Eftir að WHO þrengdi skilgreininguna á kulnun hefur umræðan um þetta sjúkdómsástand tekið nýja stefnu. Rannsókn VIRK sýndi fram á að einungis rúm sex prósent af þeim 58% sem leituðu til VIRK vegna kulnunareinkenna uppfylltu nýju skilgreininguna yfir kulnun. Samkvæmt WHO er kulnun vinnutengdur vandi. Þær Snædís Eva Sigurðardóttir og Sigrún Ása Þórðardóttir sálfræðingar hjá Styðjandi sálfræðiþjónustu hafa sérhæft sig í greiningu og meðferð við kulnun í rúman áratug. Þær telja að nýja greiningin geti haft skaðlegar afleiðingar. „Hér er ekki bara um að ræða fyrirbæri sem tengist vinnustað,“ segir Snædís í hádegisfréttum Bylgjunnar. Stór hópur í lausu lofti eftir nýja skilgreiningu „Þessi skilgreining felur ekki í sér útlistun á sjúkdómsástandinu sem fylgir í kjölfarið og hún er alls ekki nógu umfangsmikil þessi nýja skilgreining; hún nær ekki utan um þau einkenni og þau vandamál sem fólk glímir við eftir að hafa verið undir langvarandi álagi í langan tíma og þá breytir í rauninni ekki miklu þó að álagið sé á vinnustað, í einkalífi eða jafnvel hvaða hugarfar fólks og hvaða innri kröfur keyra þig áfram,“ útskýrir Snædís. Það sé ansi margt sem geti stuðlað að því að streitukerfið fari í gang. Það sé langur vegur frá að einungis vinnustaðurinn geti haft þau áhrif. „Það er nefnilega hætta á að nú sé stór hópur fólks, sem var kannski byrjaður að fá einhvern skilning á vanda sínum og farinn að finna leiðir til að vinna sig út úr honum sem missir fótanna núna.“ Þegar enska orðinu "burnout" er flett upp í leitarkerfi Getty myndabankans þá birtast nær eingöngu ljósmyndir af fólki í kulnun í samhengi við álag á vinnustað. Þær Sigrún og Snædís segja að mun fleiri þættir en vinnustaðurinn geti virkjað streitukerfið og nefna þær til dæmis veikindi fjölskyldumeðlima, erfið parasambönd, barnauppeldi og svo framvegis. Vísir/Getty Ólíkar meðferðir við kulnun og þunglyndi Til dæmis geti þunglyndismeðferð fólks í kulnun gert illt verra. „Þar sem þunglyndi einkennist af lækkuðu geðslagi, gleðileysi og óvirkni þá er meðferðin við því helst fólgin í því að koma fólki í meiri virkni og auka líkur á því að þau fái til baka sínar jákvæðu tilfinningar og vinna með hugarfar sem mögulega heldur geðslaginu lágu. Þetta er mjög erfitt að gera með fólki sem er búið að keyra sitt streitukerfi út og hefur litla hugræna getu og mikla þörf fyrir hvíld.“ Snædís segir að það sé mikilvægt að halda því til haga að vissulega komi það fyrir að fólk sé greint með kulnun sem sé haldið þunglyndi og mikilvægt sé að vanda til verka, gefa réttar greiningar og meðferð í þessu sem og öðru. Mannsheilinn ráði mögulega ekki við kröfur nútímans Þrátt fyrir að Snædís segi að uppspretta kulnunar geti vissulega verið vinnustaðurinn en ekki í öllum tilfellum. „Álag getur komið hvaðanæva að og vinnustaðir vissulega ættu og skulu taka ábyrgð og bera ábyrgð á heilsu sinna starfsmanna og skapa umhverfi sem gerir þeim kleift að vinna sína vinnu og þrífast vel.“ „Það er ansi margt sem stuðlar að því að okkar streitukerfi fer í gang, það fer ekki bara í gang í vinnunni, það geta líka verið aðstæður heima við, það getur verið börnin okkar, veikindi ástvina, fjárhagsáhyggjur og margar skuldbindingar því við lifum nú í samfélagi sem keyrir ansi hart, skulum við segja. Maður hefur áhyggjur af því að kröfur samfélagsins í dag sé nú kannski ekkert alveg í takt við það sem mannsheilinn ræður við yfir höfuð.“ Til frekari glöggvunar hafa þær Snædís og Sigrún skrifað ítarlega grein á Vísi um nýju kulnunargreininguna sem hægt er að lesa hér. Geðheilbrigði Tengdar fréttir Kulnun - stýrir orðfærið ástandinu? Kulnunarhugtakið hefur verið fólki hugleikið um nokkurt skeið og var meðal annars valið orð ársins árið 2018. Í orðfæri Íslendinga hingað til hefur það vísað til þess ástands og líðan þeirra sem hafa þurft á veikindaleyfi að halda í kjölfar mikils álags í langan tíma. 5. apríl 2023 13:16 Algengt að þunglyndir greini sig ranglega með kulnun „Við verðum að greina fólk rétt til þess að það geti fengið viðeigandi gagnreynd úrræði," segir Engilbert Sigurðsson prófessor í geðlækningum. 27. febrúar 2023 20:11 Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Fimmtíu og átta prósent umsækjenda um starfsendurhæfingu hjá VIRK starfsendurhæfingarsjóði ráku heilsubrestinn til kulnunar. Niðurstaða þróunarverkefnis á vegum VIRK sýnir aftur á móti að einungis rúm sex prósent þeirra uppfylltu skilyrði Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar um kulnun í starfi. 27. febrúar 2023 14:34 Mest lesið Leið yfir nýja ráðherrann á fyrsta fundi Erlent Ísraelar gera loftárásir á Katar Erlent Gera loftárásir á háhýsi og vara við yfirvofandi innrás Erlent Fámenn mótmæli við þingsetningu: „Afætur! Aumingjar! Rasistar!“ Innlent Gefa grænt ljós á handtökur á grundvelli kynþáttar og málnotkunar Erlent Kínversk ferðaskrifstofa fær ekki áheyrn hjá Hæstarétti Innlent Opinbera bréf Trumps til Epsteins Erlent Ruddust inn til manns og mölbrutu í honum tennurnar Innlent Ekki útgangspunktur að beita ákvæðinu Innlent Boða 157 mál á 157. löggjafaþingi og hér er það helsta Innlent Fleiri fréttir Forseti biðlar til þingmanna og ólíkleg þátttaka í Eurovision Skipar ekki nýjan vararíkissaksóknara Teppa vegna minniháttar umferðarslyss á Kringlumýrarbraut Fámenn mótmæli við þingsetningu: „Afætur! Aumingjar! Rasistar!“ Skipar nefnd um jafnrétti karla Hvatti þingmenn til að halda ekki áfram að setja met í málþófi Bein útsending: Guðsþjónusta og setning Alþingis „Við munum reyna að bæta öll mál“ „Er þetta allt sem Ísland getur gert?“ Bókun 35 verði keyrð í gegnum þingið Ríkisstjórnin sýnir á spilin og Alþingi sett í dag Ekki útgangspunktur að beita ákvæðinu Mikill meirihluti hlynntur Hvammsvirkjun Ruddust inn til manns og mölbrutu í honum tennurnar Boða 157 mál á 157. löggjafaþingi og hér er það helsta Kínversk ferðaskrifstofa fær ekki áheyrn hjá Hæstarétti Gagnrýnir hæstu ríkisútgjöld sögunnar í fjárlagafrumvarpi Svona var kynning ríkisstjórnar á þingmálum vetrarins Reyksprengju kastað inn á pall í Hafnarfirði Verið ættleiddur af Íslendingum Fyrsti dagur Kvikmyndaskólans: „Það besta sem hefur gerst fyrir skólann síðan í apríl“ Hækka hámarksgreiðslur um hundrað þúsund krónur Uppfæra ekki fríverslunarsamning og banna tvo ráðherra Tveir fluttir til aðhlynningar eftir árekstur á Suðurlandsvegi Tekist á um fjárlög, lykkjumálið og aleigan í rafmynt Einn bílstjóri án leyfis og skráningar „Sultaról rithöfunda enn hert“ í fjárlögum Óásættanlegt að almennir starfsmenn séu beittir óeðlilegum þrýstingi Vill hækka skráningargjöldin í 100 þúsund krónur Skjálfti upp á 3,3 í Vatnafjöllum Sjá meira
Fréttastofa fjallaði um rannsókn VIRK og nýja skilgreiningu WHO á kulnun seint í febrúarmánuði. Sjá nánar: Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Eftir að WHO þrengdi skilgreininguna á kulnun hefur umræðan um þetta sjúkdómsástand tekið nýja stefnu. Rannsókn VIRK sýndi fram á að einungis rúm sex prósent af þeim 58% sem leituðu til VIRK vegna kulnunareinkenna uppfylltu nýju skilgreininguna yfir kulnun. Samkvæmt WHO er kulnun vinnutengdur vandi. Þær Snædís Eva Sigurðardóttir og Sigrún Ása Þórðardóttir sálfræðingar hjá Styðjandi sálfræðiþjónustu hafa sérhæft sig í greiningu og meðferð við kulnun í rúman áratug. Þær telja að nýja greiningin geti haft skaðlegar afleiðingar. „Hér er ekki bara um að ræða fyrirbæri sem tengist vinnustað,“ segir Snædís í hádegisfréttum Bylgjunnar. Stór hópur í lausu lofti eftir nýja skilgreiningu „Þessi skilgreining felur ekki í sér útlistun á sjúkdómsástandinu sem fylgir í kjölfarið og hún er alls ekki nógu umfangsmikil þessi nýja skilgreining; hún nær ekki utan um þau einkenni og þau vandamál sem fólk glímir við eftir að hafa verið undir langvarandi álagi í langan tíma og þá breytir í rauninni ekki miklu þó að álagið sé á vinnustað, í einkalífi eða jafnvel hvaða hugarfar fólks og hvaða innri kröfur keyra þig áfram,“ útskýrir Snædís. Það sé ansi margt sem geti stuðlað að því að streitukerfið fari í gang. Það sé langur vegur frá að einungis vinnustaðurinn geti haft þau áhrif. „Það er nefnilega hætta á að nú sé stór hópur fólks, sem var kannski byrjaður að fá einhvern skilning á vanda sínum og farinn að finna leiðir til að vinna sig út úr honum sem missir fótanna núna.“ Þegar enska orðinu "burnout" er flett upp í leitarkerfi Getty myndabankans þá birtast nær eingöngu ljósmyndir af fólki í kulnun í samhengi við álag á vinnustað. Þær Sigrún og Snædís segja að mun fleiri þættir en vinnustaðurinn geti virkjað streitukerfið og nefna þær til dæmis veikindi fjölskyldumeðlima, erfið parasambönd, barnauppeldi og svo framvegis. Vísir/Getty Ólíkar meðferðir við kulnun og þunglyndi Til dæmis geti þunglyndismeðferð fólks í kulnun gert illt verra. „Þar sem þunglyndi einkennist af lækkuðu geðslagi, gleðileysi og óvirkni þá er meðferðin við því helst fólgin í því að koma fólki í meiri virkni og auka líkur á því að þau fái til baka sínar jákvæðu tilfinningar og vinna með hugarfar sem mögulega heldur geðslaginu lágu. Þetta er mjög erfitt að gera með fólki sem er búið að keyra sitt streitukerfi út og hefur litla hugræna getu og mikla þörf fyrir hvíld.“ Snædís segir að það sé mikilvægt að halda því til haga að vissulega komi það fyrir að fólk sé greint með kulnun sem sé haldið þunglyndi og mikilvægt sé að vanda til verka, gefa réttar greiningar og meðferð í þessu sem og öðru. Mannsheilinn ráði mögulega ekki við kröfur nútímans Þrátt fyrir að Snædís segi að uppspretta kulnunar geti vissulega verið vinnustaðurinn en ekki í öllum tilfellum. „Álag getur komið hvaðanæva að og vinnustaðir vissulega ættu og skulu taka ábyrgð og bera ábyrgð á heilsu sinna starfsmanna og skapa umhverfi sem gerir þeim kleift að vinna sína vinnu og þrífast vel.“ „Það er ansi margt sem stuðlar að því að okkar streitukerfi fer í gang, það fer ekki bara í gang í vinnunni, það geta líka verið aðstæður heima við, það getur verið börnin okkar, veikindi ástvina, fjárhagsáhyggjur og margar skuldbindingar því við lifum nú í samfélagi sem keyrir ansi hart, skulum við segja. Maður hefur áhyggjur af því að kröfur samfélagsins í dag sé nú kannski ekkert alveg í takt við það sem mannsheilinn ræður við yfir höfuð.“ Til frekari glöggvunar hafa þær Snædís og Sigrún skrifað ítarlega grein á Vísi um nýju kulnunargreininguna sem hægt er að lesa hér.
Geðheilbrigði Tengdar fréttir Kulnun - stýrir orðfærið ástandinu? Kulnunarhugtakið hefur verið fólki hugleikið um nokkurt skeið og var meðal annars valið orð ársins árið 2018. Í orðfæri Íslendinga hingað til hefur það vísað til þess ástands og líðan þeirra sem hafa þurft á veikindaleyfi að halda í kjölfar mikils álags í langan tíma. 5. apríl 2023 13:16 Algengt að þunglyndir greini sig ranglega með kulnun „Við verðum að greina fólk rétt til þess að það geti fengið viðeigandi gagnreynd úrræði," segir Engilbert Sigurðsson prófessor í geðlækningum. 27. febrúar 2023 20:11 Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Fimmtíu og átta prósent umsækjenda um starfsendurhæfingu hjá VIRK starfsendurhæfingarsjóði ráku heilsubrestinn til kulnunar. Niðurstaða þróunarverkefnis á vegum VIRK sýnir aftur á móti að einungis rúm sex prósent þeirra uppfylltu skilyrði Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar um kulnun í starfi. 27. febrúar 2023 14:34 Mest lesið Leið yfir nýja ráðherrann á fyrsta fundi Erlent Ísraelar gera loftárásir á Katar Erlent Gera loftárásir á háhýsi og vara við yfirvofandi innrás Erlent Fámenn mótmæli við þingsetningu: „Afætur! Aumingjar! Rasistar!“ Innlent Gefa grænt ljós á handtökur á grundvelli kynþáttar og málnotkunar Erlent Kínversk ferðaskrifstofa fær ekki áheyrn hjá Hæstarétti Innlent Opinbera bréf Trumps til Epsteins Erlent Ruddust inn til manns og mölbrutu í honum tennurnar Innlent Ekki útgangspunktur að beita ákvæðinu Innlent Boða 157 mál á 157. löggjafaþingi og hér er það helsta Innlent Fleiri fréttir Forseti biðlar til þingmanna og ólíkleg þátttaka í Eurovision Skipar ekki nýjan vararíkissaksóknara Teppa vegna minniháttar umferðarslyss á Kringlumýrarbraut Fámenn mótmæli við þingsetningu: „Afætur! Aumingjar! Rasistar!“ Skipar nefnd um jafnrétti karla Hvatti þingmenn til að halda ekki áfram að setja met í málþófi Bein útsending: Guðsþjónusta og setning Alþingis „Við munum reyna að bæta öll mál“ „Er þetta allt sem Ísland getur gert?“ Bókun 35 verði keyrð í gegnum þingið Ríkisstjórnin sýnir á spilin og Alþingi sett í dag Ekki útgangspunktur að beita ákvæðinu Mikill meirihluti hlynntur Hvammsvirkjun Ruddust inn til manns og mölbrutu í honum tennurnar Boða 157 mál á 157. löggjafaþingi og hér er það helsta Kínversk ferðaskrifstofa fær ekki áheyrn hjá Hæstarétti Gagnrýnir hæstu ríkisútgjöld sögunnar í fjárlagafrumvarpi Svona var kynning ríkisstjórnar á þingmálum vetrarins Reyksprengju kastað inn á pall í Hafnarfirði Verið ættleiddur af Íslendingum Fyrsti dagur Kvikmyndaskólans: „Það besta sem hefur gerst fyrir skólann síðan í apríl“ Hækka hámarksgreiðslur um hundrað þúsund krónur Uppfæra ekki fríverslunarsamning og banna tvo ráðherra Tveir fluttir til aðhlynningar eftir árekstur á Suðurlandsvegi Tekist á um fjárlög, lykkjumálið og aleigan í rafmynt Einn bílstjóri án leyfis og skráningar „Sultaról rithöfunda enn hert“ í fjárlögum Óásættanlegt að almennir starfsmenn séu beittir óeðlilegum þrýstingi Vill hækka skráningargjöldin í 100 þúsund krónur Skjálfti upp á 3,3 í Vatnafjöllum Sjá meira
Kulnun - stýrir orðfærið ástandinu? Kulnunarhugtakið hefur verið fólki hugleikið um nokkurt skeið og var meðal annars valið orð ársins árið 2018. Í orðfæri Íslendinga hingað til hefur það vísað til þess ástands og líðan þeirra sem hafa þurft á veikindaleyfi að halda í kjölfar mikils álags í langan tíma. 5. apríl 2023 13:16
Algengt að þunglyndir greini sig ranglega með kulnun „Við verðum að greina fólk rétt til þess að það geti fengið viðeigandi gagnreynd úrræði," segir Engilbert Sigurðsson prófessor í geðlækningum. 27. febrúar 2023 20:11
Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Fimmtíu og átta prósent umsækjenda um starfsendurhæfingu hjá VIRK starfsendurhæfingarsjóði ráku heilsubrestinn til kulnunar. Niðurstaða þróunarverkefnis á vegum VIRK sýnir aftur á móti að einungis rúm sex prósent þeirra uppfylltu skilyrði Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar um kulnun í starfi. 27. febrúar 2023 14:34