Skoðun

Palli var einn í heiminum

Gunnar Dan Wiium skrifar

Þegar fjallað er um geðlyf án þess að þar komi fram að sálarfræðin og geðlæknisfræðin eru ekki raunveruleg vísindi, heldur gervi-vísindi (pseudo-science), og ekki er gerð grein fyrir því hvað þau virkilega vita og vita ekki, geta og geta ekki, er ekki bara um slæman fréttaflutning að ræða, heldur einnig óábyrga umfjöllun. Slæmur er fréttaflutningurinn fyrir þær sakir að með því að fjalla einungis um “með” eða á “móti” áliti manna á virkni geðlyfjanna, verður enginn neinu nær um hina raunverulegu stöðu. Óábyrg er umfjöllunin fyrir þær sakir að hún stuðlar að frekari hörmungum á geðheilbrigðissviðinu, þar sem í húfi er líf og velferð stórs hluta samfélagsins, sem ekki er hæfur um að taka sjálfstæðar ákvarðanir og verður því að treysta á aðstandendur sína eða vini. Niðurstaðan verður því sú að aðstandendur og vinir sem ekki hafa raun-þekkingu á því hvað um er að ræða, fá þá trú að geðlyfjaátið sé eitthvað síður skaðleg en önnur mengun mannsheilans, eða þá jafnvel okkar eini valkostur. Raunhæfari væri umfjöllun um það hvað þessi gervi-vísindi virkilega eru, vita og geta og myndi það mögulega gefa þjóðinni innsæi í raunhæfa valkosti á geðheilbrigðissviðinu þar sem ekki er bara verið að reyna að ná fram betri líðan eða jafnvægi í raunveruleikaskynjun, heldur einnig lyfjalausu og heilbrigðu lífi. Er því nálgun og umfjöllun viðfangsefnisins frá röngum enda. Til að mæta þessum slæma fréttaflutningi og óábyrgu umfjöllun, er hér leitast við að fjalla um gervi-vísindi sálar- og geðfræðinnar frá rótunum, en ekki ávöxtunum og þar sem hér eru um líf fólks að tefla er þetta svo framsett án nokkurrar meðvirkni í garð þessara gervi-vísinda.

Vegna árangurs hinnar vísindalegu aðferðar eru gervi-vísindagreinar sálar- og geðfræði að apa eftir aðferðafræði vísindanna og gefa þannig þau skilaboð að þau viti hvað þau séu að gera. Sú staðreynd að greinar þessar eru ekki vísindi, dylst almenningi fyrir þær sakir að þó þær haldi sig ekki nákvæmlega að hinni vísindalegu aðferð fylgja þær samt formi hennar og leitast við að líta út sem slík. Þær safna upplýsingum og mynda kenningar en uppgötva ekki nein lögmál náttúrunnar, enda skikka þær sig ekki með sönnunarbyrðinni samkvæmt vísindahefðinni og hafa aldrei uppgötvað nein slík lögmál og því ekki komist neitt áfram sem komið er. Vera kann að það muni eiga sér stað einn góðan veðurdag, en staðan sem stendur er að þessi aðferðafræði er ekki vel þróuð þrátt fyrir alla efnafræði- og skanna-tækni nútímans, enda er hún viðfangsefni það sem erfiðast er allra þeirra sem um er að ræða á skurðaregg raunvísindana. Útkoman er sú að við öðlumst sérfræðinga í öllu sem hlýtur að heila mannsins og starfsemi hans, og líta þeir út fyrir að vera hávísindalegir í sínu starfi, en vita samt ekki það sem virkar til raunverulegra lækninga.

Í ágreiningnum um hinar jákvæðu og neikvæðu hliðar þessara gervi-vísinda og lyfjámokstur þeirra, er efst á blaði sú staðreynd að vísindin okkar hafa enn ekki leyst gátuna um grundvallar-forritun og starfsemi mannsheilans og verða svo þessar þýðingarmiklu upplýsingar alfarið útundan þegar verið er að nálgast geðheilbrigðis-vandann útfrá geðlyfjunum einum saman. Þetta þýðir að enn minni skilningur er á starfstruflunum heilans, en um þær gildir sama reglan og um viðgerðir á vélinni í bílnum okkar. Viljir þú gera við vélina þegar hún bilar þá verður þú að vita hvernig hún virkar þegar hún er í lagi. Það sem er enn þýðingarmeira er sú staðreynd að stærri helmingur gátunnar um heilann er í ráðgátunni um vitundina, sem er óleystur skammtafræði-leyndardómur. Hinn helmingur gátunnar eru hinar nýju ráðgátur um DNA-sameindina sem uppgötvaðar voru í lok 20. aldarinnar, en þær koma fram í ósamhverfu mannsheilans og ósamhverfu DNA-kyrnuskipaninnar, sem og stjórnun stýri- og klippi genanna, en þau eru ráðgátan um tjáningu og virkni erfðaefnisins. Þetta þýðir að í allri umræðu um geðlyfjanotkun mannsins er þýðingarmest sú staðreynd að vísindi okkar, og þá gervivísindi sálar- og geðfræðinnar meðtalin, vita ekki hvað orsakar þær starfrænu truflanir sem framkalla geðraskanir, geðsjúgrkdóma og virkni þeirra.

Andspænis þessum gátum standa hin raunverulegu vísindi taugalíffræðinnar, taugaefnafræðinnar og sameindalíffræðinnar, en þau eru að berjast við að leysa þær án þess að hafa nokkur afgerandi heila líkön til að styðjast við. Hér er enn ekki vitað hvernig og í hvaða formi heilinn geymir og sækir upplýsingar og ekki heldur hvernig raunveruleikaskynjunar-stilling boðefnanna virkar. Ekki er einu sinni vitað með afgerandi hætti hvort rafboðaskot taugann (action impulse) innann meðvitundarsviðs heilans, séu einungis boðefna dreyfingar og umpólunar viðbrögð eða hugsanir okkar. Það sem við höfum lært í greinum sálarfræðinnar og geðlæknisfræðinnar fram til þessa eru einungis lýsingar á því “hvernig” starfstruflanir heilans hegða sér, en ekki skýringarnar á “hvers vegna ” hlið málsins, eða orsakahluta þess. Réttlætingu þessara greina er svo að hafa í svarinu; “Þetta er það besta sem við höfum!”, en þessi konunglegi hroki skilur svo almenning eftir í algjöru myrkri hvað við kemur hinni raunverulegu stöðu og menn rífast fram og aftur um geðlyfin án þess að vita um hvað þeir eru að rífast.

Sálfræðingarnir þjóna sem “hinn háskólaþjálfaði vinur til leigu” og geðlæknirinn sem “hinn háskólaþjálfaði löglegi eiturlyfja-díler”, en starf hvorugrar þeirra virðist vera að virka. Það að deila angist sinni með sálfræðingnum kann að framkalla “samkendar tauga-boðefni” sem kunna að skapa betri líðan sem endast einstaklingnum að næstu strætó-stoppustöð eða í einn til tvo daga, en það er það sama og gerist hvort heldur er í öllum einlægum trúnaðar-samskiptum manna eins og til dæmis hjá heilaranum og galdralækninum. Fólkið í greinum sálarfræðinnar og geðlæknisfræðinnar er flest einlægir einstaklingar, en þau eru aðeins eins góð og sannleikurinn í aðferðafræði þeirra og fram til þessa hafa þau ekki getað framkallað neinar leiðréttingar á starfrænum truflunum í mannsheilanum. Hér er hvað þýðingarmest að skilja að lyfin sem geðlæknar lyfseðilsframvísa, framkalla það sama í heilanum og hin ólöglegu eiturlyf gera, en eini munurinn er fólgin í því að þetta eru lögleg inngrip í heilastarfsemina. Lyfin kunna að framkalla tímabundið gervi-jafnvægi og geðlæknirinn kann að þylja tilkomumikið og ruglingslegt vísindagjálfur yfir sjúklingunum og aðstandendum þeirra, þar sem talað er um að koma í veg fyrir endurupptöku boðefna í taugaendunum, án þess að fram komi að enginn vísindarannsakandi veit hverjar afleiðingar truflaðrar endurupptöku og rangrar umpólunnar móttökutauganna hafa í för með sér. Í augum hins sérþekkingarsnauða lítur þetta allt út sem stórkostleg vísindaafrek, en honum er ekki ljóst að þau hafa ekki framkallað eina einustu lækningu í sögu sálarfræðinnar og geðlæknavísindanna. Ekkert af vinnubrögðum þessara greina hafa verið sönnuð sem hæf um að lagfæra einn einasta starfstruflaða heila, en það sem kann að vera hér enn verra er að gervivísindi þessi geta verið að leiða okkur frá hinni raunverulegu lausn. Í loka skilgreiningunum þá er það hið eina sem “lyfjakuklið” er að gera, er að koma í stað nornabrennu miðalda, hlekkja sautjándu og átjándu aldar, og spennitreyju þeirrar nítjándu og tuttugustu.

Sálarfræðingarnir (háskóla-skilgreiningin er “arts” grein) og geðlæknarninr (háskóla-skilgreiningin er “science” grein) sitja við tölvur sínar og vinna að því að láta verkefni sín líta út sem vísindalega framleiðslu og verða í gegnum það sérfræðingar í ásigkomulagi manna, án nokkurs árangurs annars en þess er fram kemur í perónulegri innkomu. Það sem þeir eru í raun að gera er að setja saman merkimiða þá sem þeir svo skilgreina sjúklingana með og skrifa lyfseðla fyrir lyf þau er þeir skuli taka, en þar eru þeir að fikra sig áfram til að ná fram vitundarástandi hjá sjúklingnum sem lítur út fyrir að vera hjálp í vonleysi geðsjúkdómanna. Þetta er nokkuð sem aldrei hefur leiðrétt eitt einasta tilfelli starfrænna truflanna mannsheilans. Hér kann töfralæknirinn í Tansaníu eða suður Ameríku að ná meiri árangri en geðfræðin, og í sumum tilfellum kunna galdralækningar að vera meiri vísindi en geðfræðin. Í ljósi þessara staðreynda verður síðan gagnrýni hefðbundinnar læknisfræði og gervivísinda sálar- og geðfræðinnar, á óhefðbundnum lækningum og heilun, fáránleg og minnir á þá sem búa í glerhúsi og kasta grjóti, eða jafnvel á munstur þeirra sem stimplaðir eru sem ofsóknarbrjálaðir.

Veldisvísisaukning sú sem nú er á framleiðslu, dreifingu og neyslu á geðlyfjum síðustu áratugi sem verið er að dreifa í gegnum sálfræðinga (með milligöngu lækna) og í gegnum geðlækna, er fullkomlega ómeðvituð um þá staðreynd að við vitum ekki hvaða áhrif þetta er í raun að hafa á heildar-sálarlíf mannsins og enn síður á forritun erfðaefnisins. Jafnframt er horft framhjá þeirri staðreynd að taugakerfi mannsins framkallar ekki bara aukaverkanir við lyfjunum, heldur byggir upp þol við öllum hugbreytandi eiturefnum (geðlyfjum), rétt eins og áfengi og önnur eiturlyf gera. Þessi þróun er því án nokkurs efa, ferli sameiginlega réttlætts forms sameiginlegrar geðveiki okkar allra. Erum við hér öll — löggjafar okkar og leiðtogar —svo meðvitundarlaus að við höldum að við getum haldið áfram með vöxt þessa lyfjaæðis í hið óendanlega; lyfjaæði sem er að sliga hið annars frábæra heilbrigðiskerfi okkar. Hér getum við heldur ekki séð hættuna sem fólgin er í þeirri staðreynd að löggjafar okkar og leiðtogar verða að fá ráðgjöf sína í þessum málum frá þeim sem mesta hagsmuni hafa af þessari geðveiku þróun. Ef við segjum okkur sjálfum ekki sannleikann um hina raunverulegu þekkingu okkar viðkomandi manninum og hina raunverulegu getu okkar til lækningar geðsjúkdómanna, kunnu afleiðingarnar mögulega verða þær skaðlegustu sem að manninum og tilvist hans steðja. Hér er “Après moa!” viðhorfið það geðsjúkasta af öllum viðhorfum og mögulega komin tími til endurútgáfu sögunnar um fáránlegasta gervi-vísindabull -- ekki bara íslandsögunnar -- heldur og mannkynssögunnar, en það er STÓRA BOMBAN frá 1930. Þar snérust málin um að taka hugbreytandi efnasölu (spíritussölu) þá sem þróaðist á bannárunum í landinu, úr höndum lækna og lyfsala, en hún er nú komin þangað aftur í form geðlyfja. Einnig er hér viðeigandi að nefna stærstu blekkingu þessara gervi-vísinda, en hún hét Sigmund Freud, eða Fraud og var sálkönnunar rannsakandi sem skrifaði sálarfræði 20. aldarinnar, sem enn er ríkulega við líði hjá sálfræðingum nútímans, þrátt fyrir að þeir afneiti því. Maður þessi var sjálfur eiturlyfjaneytandi, notaði kókaín í 15 ár eða frá 1890 til 1905, síðan koníak, kampavín og hvítvín frá 1905 til 1924, en þá hafði hann náð sér í krabbamein og fór því á morfín þessu til viðbótar. Svo erum við að rífast útaf rugluðum, vitlausum og geggjuðum eiturlyfjaneytendum, en lofsyngjum þennann fárveika geðlækni. Er mögulega ekki eitthvað bogið við þetta allt saman?

Spurningin í þessu öllu verðu svo að lokum; Væri ekki meira vit í að selja geðlyfin lyfseðilslaust í áfengisverslun ríkisins, frekar en að vera að greiða niður gleðipillufylliríin með almanna fé?

Hér í endann er svo ein þýðingarmikil áminnig frá því FYRIR tilkomu hinna fluoxitin-grunduðu gleðipilla (Prozac, Fontex etc.), viðkomandi raunveruleika sálar og geðfræði greina mannsins, en þetta er 1973 könnun Dr. David L. Rosenhan prófessors í sálfræði og lögum við Stanford University. Hann er þekktur um heim allan fyrir hina frábæru "platsjúklinga" rannsókn sína. Rosenhan, fékk 8 "fullkomlega heilbrigða einstaklinga" (Rosenhan sjálfur, einn útskrifaður nemi, þrír sálfræðingar, barnalæknir, geðlæknir og húsmóðir) lagða inn á 12 mismunandi geðsjúkrahús. Móttöku-geðlækninum var sagt að þeir "heyrðu raddir." Að öðru leyti gáfu " gervi-sjúklingarnir" réttar upplýsingar. Þeir voru allir skilgreindir sem "Geðklofa = Schizophrenic," nema einn sem var skilgreindur sem "Geðhvarfasjúkur = Manic-Depressive." Eftir að þeir höfðu verið teknir inn á sjúkrahúsið höguðu þeir sér eðlilega, samt tók það 7 til 52 daga (meðaltal 19) að losna. Í sjúkraskýrslunni stóð alltaf: "Geðsjúkdóms einkenni í rénun," aldrei að viðkomandi væri "batnað." Þeim var gefið meira en 2,100 pillur samanlagt. Þeir einu sem áttuðu sig á að um " gervi-sjúklinga" var að ræða voru sjúklingar geðsjúkrahússins, -- starfsliðið aldrei. Eftir að fólkið hafði einu sinni verið skilgreint sem geðveikt, var öll eðlileg hegðun skoðuð sem hluti af geðveiki þeirra. Enn vitlausari voru niðurstöðurnar þegar Rosenhan sagði einu sjúkrahúsinu hvað hann hafði gert. Sagði þeim síðan að hann myndi senda plat- eða gerfi-sjúkling til þeirra innan næstu 3 mánaða. Á varðbergi gagnvart plat- eða gerfi-sjúklingnum,--sem aldrei var sendur,--merkti starfsfólkið 41 af 193 nýjum sjúklingum, sem grunaða um að vera plat eða gervi-sjúkling. Helmingur hinna 41 var skilgreindur þannig af reyndum geðlæknum. Niðurstöður rannsóknarinnar voru: "Sérhvert sjúkdómsskilgreiningarferli sem svona auðveldlega er hægt að blekkja, og gerir svona auðveldlega slíkan fjölda mistaka, getur ekki verið mjög ábyggilegt.“

Höfundur starfar sem smíðakennari, þáttarstjórnandi hlaðvarpsins Þvottahúsið og umboðsmaður.



Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur.

Skoðun

Skoðun

Er þetta eðli­legt?

Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar

Sjá meira


×