Eflum „ó“heilbrigðiskerfið! – x-heilsa Geir Gunnar Markússon skrifar 23. september 2021 14:00 Nú eru nokkrir dagar í alþingiskosningar og núverandi og verðandi alþingismenn flykkjast fram á sviðið og hver og einn virðist hafa lausnirnar sem þarf til að stýra þessu landi okkar. Eitt þykir mér eftirtektavert í málflutningi nær allra þeirra flokka sem tala um heilbrigðiskerfið en það eru gífuryrðin um að efla kerfið og standa vörð um það. Því þessi draumur um sterk heilbrigðiskerfi er dæmt til að mistakast. Hann er byggður á sandi og því heilbrigðiskerfið okkar byggist á f(j)ársjúku óheilbrigðiskerfi. Rifrildi um fjárveitinginu til heilbrigðiskerfisins hefur átt sér stað frá því að ég man eftir mér og mun líklega halda áfram um ókomna tíð, nema að hugarfars- og stefnubreyting verði í samfélaginu þegar kemur að forvörnum í heilsueflingu landsmanna. Stærstur hluti þeirra fjármuna sem settur er í þetta sjúka heilbrigðiskerfi fer í að meðhöndla lífsstílssjúkdóma en aðeins brotabrot í forvarnir alvöru heilsueflingu landsmanna. Þetta sjúka kerfi skilar sér eingöngu í síauknum kostnaði fyrir samfélagið. Því seinna í sjúkdómsferlinu sem inngrip verða því dýrara verður að eiga við sjúkdóminn. Sem dæmi má nefna að sífellt er að aukast örorka ungs fólks vegna geðrænna kvilla. Hvar er samfélagið sem eflir geðheilsu ungmenna okkar? Ein hugmynd væri að skella hreinlega í lás (nema í neyðartilvikum) á öllum heilbrigðisstofnunum og þá þyrfti fólk fyrst virkilega að sinna sinni heilsu því „neyðin kennir naktri konu að spinna.“ Munum við hugsa betur um heilsuna ef við treystum ekki á heilbrigðiskerfið til að sjá um okkur þegar við erum búin að ganga á hana með óhollu mataræði, stressi, reykingum, hreyfingar- og svefnleysi? Þetta eru svolítið öfgafullar hugmyndir og eru sagðar í kaldhæðni en væru mögulega til þess fallnar að núllstilla þetta gallaða kerfi og byggja upp annað betra sem stuðlar að heilbrigði landsmanna en viðheldur ekki bara óheilbrigði þeirra. Ef við nennum getum haldið áfram að rífast um fjársvelti heilbrigðiskerfisins út í eilífðina. Því að stærri og flottari spítalar, fleiri sérfræðingur, fleiri aðgerðir, betri lækningartæki eða betri lyf munu bara auka útgjöldin í þetta veika kerfi sem sinnir að miklu leyti mjög veiku fólki en hugar lítið sem ekkert að minnka þörf fyrir sjúkrastofnanir, lyf og sérfræðinga. Það er löngu orðið tímabært að hætta að fæða þetta óheilbrigðiskerfi. Við höfum ekkert annað val en að hætta að skrifa skýrslur, stofna nefndir og vera með gífuryrði um hversu mikið við þurfum að fara að sinna heilsu landsmanna með forvörnum og fara í alvöru að setja pening í forvarnir hér á landi. Sem dæmi um vitlausa forgangsröðum með fjármagn er að alltof margir fá ófullnægjandi þjónustu á heilsusgæslum sem er álíka ónefni og heilbrigðiskerfi því alltof margar heilsugæslur hér á landi sinna ekki starfi sínu sem gæsluaðilar heilsu sinna skjólstæðinga. Fólk bíður í margar vikur eftir tíma hjá lækni sem hefur allof mikið á sinni könnu og svo takmarkað af af úrræðum, að alltof oft fara skjólstæðingar út frá honum með enn eina ávísun á t.d. verkjalyf, sykursýkislyf, svefnlyf eða geðlyf. Þessi lyf halda niðri sumum af einkennum lífsstílssjúkdómsins en gera lítið í að efla heilsu viðkomandi skjólstæðings.Á öllum heilsugæslum eiga að vera starfandi öflug teymi íþróttafræðinga, næringarfræðinga og sálfræðinga sem kenna fólki að bera ábyrgð á eigin heilsu. Svoleiðis heilsugæslukerfi tekur við veiku fólki og sendir það frá sér með verkfæri til efla heilsu sína heimavið til lífstíðar. Kannski vilja einhverjir taka upp 100% kapítalískt heilbrigðiskerfi þar sem þeir ríku fá mestu og bestu þjónustuna? En ég vona að sem fæstir séu þeirrar skoðunar. En þessi umræða um kostnaðinn við heilbrigðiskerfið mun hverfa af sjálfu sér þegar þjóðfélagið er byggist á því að efla heilsu landsmanna en ekki bara lækna þá. Í því samhengi þá er heilsan líklega dýrmætasta eign fátæka mannsins því það er dýrt að vera veikur og sérstaklega á Íslandi. Því er mikilvægt að kenna fólki að heilsan sé í raun þeirra dýrmætasta eign, en alltof margir átta sig fyrst á því þegar heilsuleysið bankar upp á. Þetta fársjúka óheilbrigðiskerfi verður ekki læknað á einu kjörtímabili og það verða allir alþingismenn og landsmenn að skilja. Það mun taka áratugi að snúa við þessari óheillaþróun. En við höfum einfaldlega ekki kost á öðru en að setja meiri pening í alvöru forvarnir í heilsueflingu. Ef við höldum áfram á sömu braut þá munum við verða gjaldþrota samfélag, bæði í fjárhagslegu og heilsufarslegu samhengi. Við Íslendingar höfum frábært tækifæri til að verða ein hraustasta þjóð í heimi og fyrirmynd annarra þjóða í heilsueflingu og forvörnum en til þess að svo geti orðið þarf Alþingi að setja tóninn með því að beina fjármagninu í átt að heilsueflingu. En auðvitað er Alþingi ekki eitt í þessu því allt samfélagið mun þurfa að dansa með í þessum „heilsudansi“ og ekki síst hver og einn einasti Íslendingur. Þegar allt kemur til alls eru það jú við sjálf sem berum ábyrgð á eigin heilsu! Það þarf líka að koma á alvöru mæligildi „heilsuvaxtar“ þjóðarinnar eins og það er til mæligildi á hagvöxt, sem oftast er andstæða heilsuvaxtarins í þessu neyslusamfélagi okkar. En með alvöru heilsuvexti þjóðarinnar mun hagvöxtur á endanum líka taka við sér þó að það muni ekki gerast á einu kjörtímabili stjórnmálamanna. Stjórnmálamenn framtíðarinnar geta mælt árangur sinn í heilbrigðimálum af því að útgjöld til málaflokksins lækki. X-heilsa alla ævi. Höfundur er næringarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geir Gunnar Markússon Heilsa Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson Skoðun Það sem Njáll sagði ykkur ekki Inga Lind Karlsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Nú eru nokkrir dagar í alþingiskosningar og núverandi og verðandi alþingismenn flykkjast fram á sviðið og hver og einn virðist hafa lausnirnar sem þarf til að stýra þessu landi okkar. Eitt þykir mér eftirtektavert í málflutningi nær allra þeirra flokka sem tala um heilbrigðiskerfið en það eru gífuryrðin um að efla kerfið og standa vörð um það. Því þessi draumur um sterk heilbrigðiskerfi er dæmt til að mistakast. Hann er byggður á sandi og því heilbrigðiskerfið okkar byggist á f(j)ársjúku óheilbrigðiskerfi. Rifrildi um fjárveitinginu til heilbrigðiskerfisins hefur átt sér stað frá því að ég man eftir mér og mun líklega halda áfram um ókomna tíð, nema að hugarfars- og stefnubreyting verði í samfélaginu þegar kemur að forvörnum í heilsueflingu landsmanna. Stærstur hluti þeirra fjármuna sem settur er í þetta sjúka heilbrigðiskerfi fer í að meðhöndla lífsstílssjúkdóma en aðeins brotabrot í forvarnir alvöru heilsueflingu landsmanna. Þetta sjúka kerfi skilar sér eingöngu í síauknum kostnaði fyrir samfélagið. Því seinna í sjúkdómsferlinu sem inngrip verða því dýrara verður að eiga við sjúkdóminn. Sem dæmi má nefna að sífellt er að aukast örorka ungs fólks vegna geðrænna kvilla. Hvar er samfélagið sem eflir geðheilsu ungmenna okkar? Ein hugmynd væri að skella hreinlega í lás (nema í neyðartilvikum) á öllum heilbrigðisstofnunum og þá þyrfti fólk fyrst virkilega að sinna sinni heilsu því „neyðin kennir naktri konu að spinna.“ Munum við hugsa betur um heilsuna ef við treystum ekki á heilbrigðiskerfið til að sjá um okkur þegar við erum búin að ganga á hana með óhollu mataræði, stressi, reykingum, hreyfingar- og svefnleysi? Þetta eru svolítið öfgafullar hugmyndir og eru sagðar í kaldhæðni en væru mögulega til þess fallnar að núllstilla þetta gallaða kerfi og byggja upp annað betra sem stuðlar að heilbrigði landsmanna en viðheldur ekki bara óheilbrigði þeirra. Ef við nennum getum haldið áfram að rífast um fjársvelti heilbrigðiskerfisins út í eilífðina. Því að stærri og flottari spítalar, fleiri sérfræðingur, fleiri aðgerðir, betri lækningartæki eða betri lyf munu bara auka útgjöldin í þetta veika kerfi sem sinnir að miklu leyti mjög veiku fólki en hugar lítið sem ekkert að minnka þörf fyrir sjúkrastofnanir, lyf og sérfræðinga. Það er löngu orðið tímabært að hætta að fæða þetta óheilbrigðiskerfi. Við höfum ekkert annað val en að hætta að skrifa skýrslur, stofna nefndir og vera með gífuryrði um hversu mikið við þurfum að fara að sinna heilsu landsmanna með forvörnum og fara í alvöru að setja pening í forvarnir hér á landi. Sem dæmi um vitlausa forgangsröðum með fjármagn er að alltof margir fá ófullnægjandi þjónustu á heilsusgæslum sem er álíka ónefni og heilbrigðiskerfi því alltof margar heilsugæslur hér á landi sinna ekki starfi sínu sem gæsluaðilar heilsu sinna skjólstæðinga. Fólk bíður í margar vikur eftir tíma hjá lækni sem hefur allof mikið á sinni könnu og svo takmarkað af af úrræðum, að alltof oft fara skjólstæðingar út frá honum með enn eina ávísun á t.d. verkjalyf, sykursýkislyf, svefnlyf eða geðlyf. Þessi lyf halda niðri sumum af einkennum lífsstílssjúkdómsins en gera lítið í að efla heilsu viðkomandi skjólstæðings.Á öllum heilsugæslum eiga að vera starfandi öflug teymi íþróttafræðinga, næringarfræðinga og sálfræðinga sem kenna fólki að bera ábyrgð á eigin heilsu. Svoleiðis heilsugæslukerfi tekur við veiku fólki og sendir það frá sér með verkfæri til efla heilsu sína heimavið til lífstíðar. Kannski vilja einhverjir taka upp 100% kapítalískt heilbrigðiskerfi þar sem þeir ríku fá mestu og bestu þjónustuna? En ég vona að sem fæstir séu þeirrar skoðunar. En þessi umræða um kostnaðinn við heilbrigðiskerfið mun hverfa af sjálfu sér þegar þjóðfélagið er byggist á því að efla heilsu landsmanna en ekki bara lækna þá. Í því samhengi þá er heilsan líklega dýrmætasta eign fátæka mannsins því það er dýrt að vera veikur og sérstaklega á Íslandi. Því er mikilvægt að kenna fólki að heilsan sé í raun þeirra dýrmætasta eign, en alltof margir átta sig fyrst á því þegar heilsuleysið bankar upp á. Þetta fársjúka óheilbrigðiskerfi verður ekki læknað á einu kjörtímabili og það verða allir alþingismenn og landsmenn að skilja. Það mun taka áratugi að snúa við þessari óheillaþróun. En við höfum einfaldlega ekki kost á öðru en að setja meiri pening í alvöru forvarnir í heilsueflingu. Ef við höldum áfram á sömu braut þá munum við verða gjaldþrota samfélag, bæði í fjárhagslegu og heilsufarslegu samhengi. Við Íslendingar höfum frábært tækifæri til að verða ein hraustasta þjóð í heimi og fyrirmynd annarra þjóða í heilsueflingu og forvörnum en til þess að svo geti orðið þarf Alþingi að setja tóninn með því að beina fjármagninu í átt að heilsueflingu. En auðvitað er Alþingi ekki eitt í þessu því allt samfélagið mun þurfa að dansa með í þessum „heilsudansi“ og ekki síst hver og einn einasti Íslendingur. Þegar allt kemur til alls eru það jú við sjálf sem berum ábyrgð á eigin heilsu! Það þarf líka að koma á alvöru mæligildi „heilsuvaxtar“ þjóðarinnar eins og það er til mæligildi á hagvöxt, sem oftast er andstæða heilsuvaxtarins í þessu neyslusamfélagi okkar. En með alvöru heilsuvexti þjóðarinnar mun hagvöxtur á endanum líka taka við sér þó að það muni ekki gerast á einu kjörtímabili stjórnmálamanna. Stjórnmálamenn framtíðarinnar geta mælt árangur sinn í heilbrigðimálum af því að útgjöld til málaflokksins lækki. X-heilsa alla ævi. Höfundur er næringarfræðingur.
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun