Lærdómur ársins 2020 getur markað nýtt upphaf Tómas Njáll Möller skrifar 15. janúar 2021 08:00 Árið 2020 kenndi okkur svo sannarlega að óvæntar breytingar eru hluti af veruleika okkar en jafnframt, svo litið sé á jákvæðu hliðina, að við höfum miklu meiri getu til að bregðast við áföllum en okkur órar fyrir þegar hlutirnir ganga sinn vanagang og allt virðist eðlilegt. Veiran sem nú í tæpt ár hefur gert okkur lífið leitt minnti okkur á hve háð við erum náttúrunni og vanmáttug gagnvart frávikum hennar en einnig hvers við erum megnug þegar við snúum bökum saman. Nú hyllir undir að með bóluefni náum við að kveða Covid-19 í kútinn á tiltölulega skömmum tíma en við getum ekki alltaf treyst því að ná tökum á aðsteðjandi ógn og vanda innan ákveðinna og tiltölulega stuttra tímamarka. Lausn sjálfbærnihallans er tímafrek Afleiðingar loftslagsmengunar, óhóflegs ágangs á lykilvistkerfi jarðar og ógætilegrar úrgangslosunar lúta tímatali náttúrunnar sem telur í áratugum og öldum frekar en árum. Þar er ekki að vænta skyndilegs sigurs eða umbreytinga á skömmum tíma, hvað þá ársfjórðungum sem er algengt tímatal á fjármálamörkuðum. Við höfum reynt svo hressilega á þolmörk náttúrunnar og gengið á takmarkaðar auðlindir að það mun taka langan tíma að ná tökum á ástandinu, en það er gerlegt. Fyrirtæki sem áður störfuðu innan borga eða landa starfa nú þvert á landamæri og heimsálfur. Framleiðslugeta þeirra er nær takmarkalaus og eftirspurn eftir vöru og þjónustu vex hratt. Framleiðsla er því miður í of ríkum mæli í andstöðu við lögmál náttúrunnar. Hún byggir um of á notkun takmarkaðra auðlinda þar sem hráefni er ekki endurnýtanlegt nema að hluta og frákast frá framleiðslu samlagast ekki náttúrunni heldur safnast þar upp og veldur henni skaða. Á fáum áratugum hefur mannkynið þróast úr að vera lítið þorp á stórri jörð í risastóra borg á lítilli jörð. Því hefur fylgt fordæmalaus velsæld en hún er því miður ekki sjálfbær. Við erum að taka lán hjá komandi kynslóðum, skuld sem óvíst er hvernig hægt er að greiða til baka. Þjóðir og fyrirtæki bregðast við ógninni Þjóðir heims hafa þegar brugðist við þessum vanda að nokkru leyti og má nefna Parísarsáttmálann frá árinu 2015 og Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna í því sambandi. Evrópusambandið hefur kynnt áætlun um sjálfbærni, Kínverjar stefna á kolefnishlutleysi 2060 og mörg ríki Bandaríkjanna hafa unnið eftir áætlunum um sjálfbærni undanfarin ár. Þá fjölgar ört í hópi fyrirtækja og fjárfesta sem skuldbinda sig til að ná kolefnishlutleysi í starfsemi sinni fyrir árið 2050. Hér höfum við Íslendingar líka verk að vinna. En það kallar á nýja hugsun, nýjar áherslur og breyttar venjur. Um leið getur það þó falið í sér nær takmarkalaus tækifæri. Hér er lag fyrir okkur öll að vinna saman. Nú er hafinn áratugur aðgerða. Stærstu viðskiptatækifæri okkar tíma Mark Carney, fyrrum bankastjóri Englandsbanka, sagði nýlega í ræðu að öll fyrirtæki og fjárfestar þurfi að hugsa viðskiptalíkön sín upp á nýtt með sjálfbærni að leiðarljósi. Það gæti komið í veg fyrir að við ógnum framtíð komandi kynslóða og um leið skapað okkur stærri viðskiptatækifæri en við höfum áður séð. Við þurfum öll að hugsa um hvaða hlutverki við gegnum í þessu sambandi sem neytendur, starfsmenn, stjórnendur, fjárfestar og almennir borgarar. Um þetta hlutverk okkar og þær áskoranir sem náttúran og mannkynið standa frammi fyrir vegna okkar heimatilbúna sjálfbærnihalla verður fjallað á Janúarráðstefnu Festu – miðstöðvar um samfélagsábyrgð og sjálfbærni, 28. janúar n.k. Ráðstefnan ber yfirskriftina „Nýtt upphaf.“ Þar verður rýnt í hvernig við getum virkjað til góðs þær hremmingar sem við tökumst nú á við og hvernig endurræsing efnahagslífsins eftir kórónuveirufaraldurinn getur markað nýtt upphaf og gefið tóninn varðandi hvernig best er að takast á við lofslagsvána og sjálfbærnihallann. Þær gríðarmiklu fjárfestingar og innviðauppbygging sem ráðist verður í þegar hagkerfi heimsins verða endurreist eftir kórónuveirufaraldurinn setja okkur í einstaka stöðu til að styðja við sjálfbæra auðlindanýtingu, hringrásarhagkerfi, aukið félagslegt jafnvægi og skilvirkari rekstur. Slíkt kallar á samstarf opinberra aðila, fyrirtækja, einstaklinga og fjármagnseigenda. Rétt viðbrögð í dag geta verið stærstu tækifæri okkar tíma. Heimsþekktir sérfræðingar munu á ráðstefnunni veita dýrmæta innsýn í þessi mál frá alþjóðavettvangi. Auk þess munu leiðtogar íslensks viðskiptalífs greina frá hvernig mál horfa við þeim frá íslenskum sjónarhóli. Ráðstefnan verður öllum opin og streymt inn á miðla Festu og helstu vefmiðla landsins. Höfundur er formaður Festu – miðstöðvar um samfélagsábyrgð og sjálfbærni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Samfélagsleg ábyrgð Tómas N. Möller Mest lesið Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Árið 2020 kenndi okkur svo sannarlega að óvæntar breytingar eru hluti af veruleika okkar en jafnframt, svo litið sé á jákvæðu hliðina, að við höfum miklu meiri getu til að bregðast við áföllum en okkur órar fyrir þegar hlutirnir ganga sinn vanagang og allt virðist eðlilegt. Veiran sem nú í tæpt ár hefur gert okkur lífið leitt minnti okkur á hve háð við erum náttúrunni og vanmáttug gagnvart frávikum hennar en einnig hvers við erum megnug þegar við snúum bökum saman. Nú hyllir undir að með bóluefni náum við að kveða Covid-19 í kútinn á tiltölulega skömmum tíma en við getum ekki alltaf treyst því að ná tökum á aðsteðjandi ógn og vanda innan ákveðinna og tiltölulega stuttra tímamarka. Lausn sjálfbærnihallans er tímafrek Afleiðingar loftslagsmengunar, óhóflegs ágangs á lykilvistkerfi jarðar og ógætilegrar úrgangslosunar lúta tímatali náttúrunnar sem telur í áratugum og öldum frekar en árum. Þar er ekki að vænta skyndilegs sigurs eða umbreytinga á skömmum tíma, hvað þá ársfjórðungum sem er algengt tímatal á fjármálamörkuðum. Við höfum reynt svo hressilega á þolmörk náttúrunnar og gengið á takmarkaðar auðlindir að það mun taka langan tíma að ná tökum á ástandinu, en það er gerlegt. Fyrirtæki sem áður störfuðu innan borga eða landa starfa nú þvert á landamæri og heimsálfur. Framleiðslugeta þeirra er nær takmarkalaus og eftirspurn eftir vöru og þjónustu vex hratt. Framleiðsla er því miður í of ríkum mæli í andstöðu við lögmál náttúrunnar. Hún byggir um of á notkun takmarkaðra auðlinda þar sem hráefni er ekki endurnýtanlegt nema að hluta og frákast frá framleiðslu samlagast ekki náttúrunni heldur safnast þar upp og veldur henni skaða. Á fáum áratugum hefur mannkynið þróast úr að vera lítið þorp á stórri jörð í risastóra borg á lítilli jörð. Því hefur fylgt fordæmalaus velsæld en hún er því miður ekki sjálfbær. Við erum að taka lán hjá komandi kynslóðum, skuld sem óvíst er hvernig hægt er að greiða til baka. Þjóðir og fyrirtæki bregðast við ógninni Þjóðir heims hafa þegar brugðist við þessum vanda að nokkru leyti og má nefna Parísarsáttmálann frá árinu 2015 og Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna í því sambandi. Evrópusambandið hefur kynnt áætlun um sjálfbærni, Kínverjar stefna á kolefnishlutleysi 2060 og mörg ríki Bandaríkjanna hafa unnið eftir áætlunum um sjálfbærni undanfarin ár. Þá fjölgar ört í hópi fyrirtækja og fjárfesta sem skuldbinda sig til að ná kolefnishlutleysi í starfsemi sinni fyrir árið 2050. Hér höfum við Íslendingar líka verk að vinna. En það kallar á nýja hugsun, nýjar áherslur og breyttar venjur. Um leið getur það þó falið í sér nær takmarkalaus tækifæri. Hér er lag fyrir okkur öll að vinna saman. Nú er hafinn áratugur aðgerða. Stærstu viðskiptatækifæri okkar tíma Mark Carney, fyrrum bankastjóri Englandsbanka, sagði nýlega í ræðu að öll fyrirtæki og fjárfestar þurfi að hugsa viðskiptalíkön sín upp á nýtt með sjálfbærni að leiðarljósi. Það gæti komið í veg fyrir að við ógnum framtíð komandi kynslóða og um leið skapað okkur stærri viðskiptatækifæri en við höfum áður séð. Við þurfum öll að hugsa um hvaða hlutverki við gegnum í þessu sambandi sem neytendur, starfsmenn, stjórnendur, fjárfestar og almennir borgarar. Um þetta hlutverk okkar og þær áskoranir sem náttúran og mannkynið standa frammi fyrir vegna okkar heimatilbúna sjálfbærnihalla verður fjallað á Janúarráðstefnu Festu – miðstöðvar um samfélagsábyrgð og sjálfbærni, 28. janúar n.k. Ráðstefnan ber yfirskriftina „Nýtt upphaf.“ Þar verður rýnt í hvernig við getum virkjað til góðs þær hremmingar sem við tökumst nú á við og hvernig endurræsing efnahagslífsins eftir kórónuveirufaraldurinn getur markað nýtt upphaf og gefið tóninn varðandi hvernig best er að takast á við lofslagsvána og sjálfbærnihallann. Þær gríðarmiklu fjárfestingar og innviðauppbygging sem ráðist verður í þegar hagkerfi heimsins verða endurreist eftir kórónuveirufaraldurinn setja okkur í einstaka stöðu til að styðja við sjálfbæra auðlindanýtingu, hringrásarhagkerfi, aukið félagslegt jafnvægi og skilvirkari rekstur. Slíkt kallar á samstarf opinberra aðila, fyrirtækja, einstaklinga og fjármagnseigenda. Rétt viðbrögð í dag geta verið stærstu tækifæri okkar tíma. Heimsþekktir sérfræðingar munu á ráðstefnunni veita dýrmæta innsýn í þessi mál frá alþjóðavettvangi. Auk þess munu leiðtogar íslensks viðskiptalífs greina frá hvernig mál horfa við þeim frá íslenskum sjónarhóli. Ráðstefnan verður öllum opin og streymt inn á miðla Festu og helstu vefmiðla landsins. Höfundur er formaður Festu – miðstöðvar um samfélagsábyrgð og sjálfbærni.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun