Fæðingarorlof – barnamál eða vinnumarkaðsaðgerð? Guðbjörg Oddný Jónasdóttir skrifar 1. desember 2020 07:30 Þar sem ég er áhugasöm um stöðu barnafjölskyldunnar í íslensku samfélagi hef ég fylgst vel með þróun nýja frumvarpsins um fæðingarorlof. Áhugi minn stafar ekki síst af því að ég hef eignast þrjú börn á síðastliðnum sex árum eða frá janúar 2015 til október 2019 og hef því talsverða reynslu af því að taka fæðingarorlof. Þessi reynsla hefur gefið mér innsýn í hugarheim foreldra ungra barna og þarfir þeirra á þessum tíma. Ég tel að nýja frumvarpið skerði frelsi foreldra og sé frekar unnið fyrir vinnumarkaðinn en fjölskyldur. Ég fagna því að fæðingarorlof verði lengt úr 9 í 12 mánuði og er ánægð með að ríkisstjórnin taki svo afgerandi skref fyrir fjölskyldur í landinu. Nýja frumvarpið gefur báðum foreldrum jafnan rétt til fæðingarorlofstöku og þar eru bundnir 6 mánuðir á hvort foreldri með möguleika á að framselja einn mánuð. Ég tel slíka tilhögun of bindandi og á erfitt með að trúa því að svona mikil binding eða kvaðir um skiptingu sé nauðsynleg. Ég tel þetta skerða frelsi foreldra til að ráðstafa sínu orlofi barninu sínu til mestra hagsbóta. Ég tel farsælla fyrir alla aðila að velja leiðina sem Vilhjálmur Árnason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hefur lagt til þar sem hvort foreldrið fær 4 mánuði og geta síðan skipt 4 á milli sín (4-4-4). Eftir mína reynslu að hafa átt þrjú börn á tæpum fimm árum og tekið þrjú fæðingarorlof á síðustu sex árum að þá hefði ég ekki verið tilbúin að fara frá börnunum mínum til vinnu eftir 6 eða 7 mánuði. Að mínu mati hefðu þau heldur ekki verið tilbúin til þess að vera frá mömmu sinni í 8 klst á dag. Ég hef tekið fyrstu 9-10 mánuðina og svo hefur maðurinn minn tekið við af mér. Hann hefur einnig verið í orlofi fyrsta mánuðinn eftir að börnin fæddust. Þetta fyrirkomulag virkar vel fyrir okkur og þetta er það sem við höfum ákveðið í sameiningu. Þetta hefur haft í för með sér tekjutap þar sem ég hef þurft að dreifa mínum 3 mánuðum og okkar sameiginlegu 3 í allt að 9-10 mánuði. Mér finnst það svo dýrmætur tími að ég tel það ekki eftir mér. Það eru hins vegar ekki allir foreldrar sem hafa þetta fjárhagslega val því aðstæður í sumum fjölskyldum bjóða ekki upp á þennan sveigjanleika. Því getur verið að sumar fjölskyldur verði fyrir miklu tekjutapi sem aftur bitnar á börnunum. Sjálfsmynd feðra Ég tel að samfélagið okkar sé komið lengra í jafnrétti en þetta frumvarp gefur í skyn. Í dag þykir það ekki tiltöku mál að feður taki orlof með börnum sínum. Föðurhlutverkið hefur breyst og mótast á síðustu árum og í dag er það hluti af sjálfsmynd feðra að taka fullan þátt í lífi og uppeldi barna sinna. Fæðingarorlof feðra á auðvitað sinn þátt í því en ég tel að það þurfi ekki að ganga lengra með því að auka fastan rétt þeirra. Með þessari skiptingu sem lagt er upp með í frumvarpinu finnst mér einnig verið að gera lítið úr líffræðilegri tengingu móður og barns og þeim tengslum og nánd sem myndast í móðurkviði og á fyrstu mánuðum barnsisns til dæmis í tengslum við brjóstagjöf. Það er gríðarlegt álag að ganga með og fæða barn inn í þennan heim og það tekur mæður mis langan tíma að jafna sig eftir það. Því þarf að gefa mæðrum svigrúm til að ákveða hvenær þær eru tilbúnar að hefja vinnu aftur eftir barnsburð. Er fæðingarorlof vinnumarkaðsaðgerð? Að mínu mati nei – fæðingarorlof er til að stuðla að rétti barna að hljóta ummönnum frá báðum foreldrum á fyrsta ári. Í nýju frumvarpi félags- og barnamálaráðherra sem mótað var af samráðsnefnd sem ráðherra skipaði í eru einungis fulltrúar frá hinu opinbera, ráðuneytum, Vinnumálastofnum og stéttarfélögunum. Sé litið á þessa nefndarskipun er ekki hægt að líta á nýtt frumvarp öðruvísi en sen vinnumarkaðsaðgerð og þá er einungis verið að skoða eina hlið á þessum málaflokki. Ég sakna þess að í samráðsnefndinni sé ekki fulltrúi foreldra (þeir hafa reyndar ekki hagsmunasamtök), ljósmæðra, sálfræðinga og geðlækna sem koma að ummönnum barna og foreldra á fyrstu árum barna. Þá hefðum við getað rætt þetta sem hagsmunamál barnanna okkar. Svo virðist sem aðeins hafi verið skoðaðar rannsóknir sem ýta undir sjónarmið nefndarinnar um að jöfn skipting væri betri. Mikill meirihluti athugasemda í samráðsgáttinni um frumvarpið vildi að frelsi foreldra væri meira. Meðal annars sendi okkar fremsti sálgreinir í tengslamyndum barna og foreldra, Sæunn Kjartansdóttir, inn athugasemd og hefur skrifað greinar þar sem hún segir að það sé börnunum fyrir bestu að foreldrar fái að ráðstafa orlofinu sínu sjálfir. Umboð frá foreldrum eða vinnumarkaðinum? Mér þykir furðulegt að stéttarfélög og samtök kvenna í atvinnulífinu séu að fagna þessu nýja frumvarpi fyrir hönd sinna félagsmanna. Er verið að fagna þessu í umboði félagsmanna eða atvinnurekenda? Sú umræða hefur alveg farið framhjá mér að mæður séu að biðja um að komast fyrr að vinna frá ungabarni sínu. Líklega vegna þess að sú umræða hefur ekki átt sér stað. Frekar hafa mæður jafnt sem feður verið að kalla eftir fleiri mánuðum með börnum sínum. Ég er bæði aðili að BHM og FKA og hef ekki orðið vör við umræðu þeirra við sitt félagsfólk um fæðingarorlof. Ef það eykur eða viðheldur ójafnrétti kynjanna að foreldar taki langt orlof er þá ekki frekar eitthvað að vinnumarkaðskerfinu? Gætu stéttarfélög, félag kvenna í atvinnurekstri og Samtök Iðnaðarins til dæmis unnið að því að að uppræta það innan frá en ekki með því að hvetja hið opinbera til að þvinga fólk til að taka fæðingarorlof innan ramma þessara nýju laga? Þessi sömu hagsmunaaðilar gætu einnig tekið sig saman og gert atvinnu umhverfið á Íslandi fjölskylduvænna í heild sinni því. Það er því þannig að uppeldi og tengsl við báða foreldra er ekki einskorðað við fyrstu 12 mánuðina. Það eru líka allir 216 mánuðurnir (18 ár) sem skipta gríðarlegu máli. Fjölskyldan – minnsti og mikilvægasti vinnustaðurinn Fjölskylda er eining og foreldar eru framkvæmdarstjórar yfir sínu heimili. Foreldar sjá um börnin sín, vernda þau, ala þau upp eftir sínum gildum og eru þeirra málsvarar í samfélaginu. Hvernig eiga þeir að uppfylla þær skyldur ef stjórnvöld skerða svona frelsið til að ákveða sjálf hvernig haga eigi fyrstu 12 mánuðum í lífi barns. Fjölskyldur eru eins mismunandi og þær eru margar og því þykir mér slæmt að verið sé að reyna að steypa þeim öllum í sama mót. Að ofansögðu má ljóst vera að rökin fyrir því að endurskoða þurfi þetta frumvarp eru mörg og hafa snertifleti við ólíka þætti sem ég tel varða allt samfélagið, ekki bara ungar fjölskyldur og börn heldur samélagið allt. Ég treysti því að Velferðanefnd sem hefur frumvarpið núna til umræðu stefni til sín fleiri sérfræðingum í málefnum barna og að frumvarpið komi til baka með breyttum áherslum þar sem foreldrar fá meira frelsi til að ráðstafa fæðingarorlofinu. Treystum foreldrum og leyfum þeim að ráða! Höfundur er þriggja barna móðir með mikla reynslu af fæðingarorlof og umönnun sinna eigin barna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fæðingarorlof Félagsmál Mest lesið Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Halldór 4.10.2025 Halldór Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Sjá meira
Þar sem ég er áhugasöm um stöðu barnafjölskyldunnar í íslensku samfélagi hef ég fylgst vel með þróun nýja frumvarpsins um fæðingarorlof. Áhugi minn stafar ekki síst af því að ég hef eignast þrjú börn á síðastliðnum sex árum eða frá janúar 2015 til október 2019 og hef því talsverða reynslu af því að taka fæðingarorlof. Þessi reynsla hefur gefið mér innsýn í hugarheim foreldra ungra barna og þarfir þeirra á þessum tíma. Ég tel að nýja frumvarpið skerði frelsi foreldra og sé frekar unnið fyrir vinnumarkaðinn en fjölskyldur. Ég fagna því að fæðingarorlof verði lengt úr 9 í 12 mánuði og er ánægð með að ríkisstjórnin taki svo afgerandi skref fyrir fjölskyldur í landinu. Nýja frumvarpið gefur báðum foreldrum jafnan rétt til fæðingarorlofstöku og þar eru bundnir 6 mánuðir á hvort foreldri með möguleika á að framselja einn mánuð. Ég tel slíka tilhögun of bindandi og á erfitt með að trúa því að svona mikil binding eða kvaðir um skiptingu sé nauðsynleg. Ég tel þetta skerða frelsi foreldra til að ráðstafa sínu orlofi barninu sínu til mestra hagsbóta. Ég tel farsælla fyrir alla aðila að velja leiðina sem Vilhjálmur Árnason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hefur lagt til þar sem hvort foreldrið fær 4 mánuði og geta síðan skipt 4 á milli sín (4-4-4). Eftir mína reynslu að hafa átt þrjú börn á tæpum fimm árum og tekið þrjú fæðingarorlof á síðustu sex árum að þá hefði ég ekki verið tilbúin að fara frá börnunum mínum til vinnu eftir 6 eða 7 mánuði. Að mínu mati hefðu þau heldur ekki verið tilbúin til þess að vera frá mömmu sinni í 8 klst á dag. Ég hef tekið fyrstu 9-10 mánuðina og svo hefur maðurinn minn tekið við af mér. Hann hefur einnig verið í orlofi fyrsta mánuðinn eftir að börnin fæddust. Þetta fyrirkomulag virkar vel fyrir okkur og þetta er það sem við höfum ákveðið í sameiningu. Þetta hefur haft í för með sér tekjutap þar sem ég hef þurft að dreifa mínum 3 mánuðum og okkar sameiginlegu 3 í allt að 9-10 mánuði. Mér finnst það svo dýrmætur tími að ég tel það ekki eftir mér. Það eru hins vegar ekki allir foreldrar sem hafa þetta fjárhagslega val því aðstæður í sumum fjölskyldum bjóða ekki upp á þennan sveigjanleika. Því getur verið að sumar fjölskyldur verði fyrir miklu tekjutapi sem aftur bitnar á börnunum. Sjálfsmynd feðra Ég tel að samfélagið okkar sé komið lengra í jafnrétti en þetta frumvarp gefur í skyn. Í dag þykir það ekki tiltöku mál að feður taki orlof með börnum sínum. Föðurhlutverkið hefur breyst og mótast á síðustu árum og í dag er það hluti af sjálfsmynd feðra að taka fullan þátt í lífi og uppeldi barna sinna. Fæðingarorlof feðra á auðvitað sinn þátt í því en ég tel að það þurfi ekki að ganga lengra með því að auka fastan rétt þeirra. Með þessari skiptingu sem lagt er upp með í frumvarpinu finnst mér einnig verið að gera lítið úr líffræðilegri tengingu móður og barns og þeim tengslum og nánd sem myndast í móðurkviði og á fyrstu mánuðum barnsisns til dæmis í tengslum við brjóstagjöf. Það er gríðarlegt álag að ganga með og fæða barn inn í þennan heim og það tekur mæður mis langan tíma að jafna sig eftir það. Því þarf að gefa mæðrum svigrúm til að ákveða hvenær þær eru tilbúnar að hefja vinnu aftur eftir barnsburð. Er fæðingarorlof vinnumarkaðsaðgerð? Að mínu mati nei – fæðingarorlof er til að stuðla að rétti barna að hljóta ummönnum frá báðum foreldrum á fyrsta ári. Í nýju frumvarpi félags- og barnamálaráðherra sem mótað var af samráðsnefnd sem ráðherra skipaði í eru einungis fulltrúar frá hinu opinbera, ráðuneytum, Vinnumálastofnum og stéttarfélögunum. Sé litið á þessa nefndarskipun er ekki hægt að líta á nýtt frumvarp öðruvísi en sen vinnumarkaðsaðgerð og þá er einungis verið að skoða eina hlið á þessum málaflokki. Ég sakna þess að í samráðsnefndinni sé ekki fulltrúi foreldra (þeir hafa reyndar ekki hagsmunasamtök), ljósmæðra, sálfræðinga og geðlækna sem koma að ummönnum barna og foreldra á fyrstu árum barna. Þá hefðum við getað rætt þetta sem hagsmunamál barnanna okkar. Svo virðist sem aðeins hafi verið skoðaðar rannsóknir sem ýta undir sjónarmið nefndarinnar um að jöfn skipting væri betri. Mikill meirihluti athugasemda í samráðsgáttinni um frumvarpið vildi að frelsi foreldra væri meira. Meðal annars sendi okkar fremsti sálgreinir í tengslamyndum barna og foreldra, Sæunn Kjartansdóttir, inn athugasemd og hefur skrifað greinar þar sem hún segir að það sé börnunum fyrir bestu að foreldrar fái að ráðstafa orlofinu sínu sjálfir. Umboð frá foreldrum eða vinnumarkaðinum? Mér þykir furðulegt að stéttarfélög og samtök kvenna í atvinnulífinu séu að fagna þessu nýja frumvarpi fyrir hönd sinna félagsmanna. Er verið að fagna þessu í umboði félagsmanna eða atvinnurekenda? Sú umræða hefur alveg farið framhjá mér að mæður séu að biðja um að komast fyrr að vinna frá ungabarni sínu. Líklega vegna þess að sú umræða hefur ekki átt sér stað. Frekar hafa mæður jafnt sem feður verið að kalla eftir fleiri mánuðum með börnum sínum. Ég er bæði aðili að BHM og FKA og hef ekki orðið vör við umræðu þeirra við sitt félagsfólk um fæðingarorlof. Ef það eykur eða viðheldur ójafnrétti kynjanna að foreldar taki langt orlof er þá ekki frekar eitthvað að vinnumarkaðskerfinu? Gætu stéttarfélög, félag kvenna í atvinnurekstri og Samtök Iðnaðarins til dæmis unnið að því að að uppræta það innan frá en ekki með því að hvetja hið opinbera til að þvinga fólk til að taka fæðingarorlof innan ramma þessara nýju laga? Þessi sömu hagsmunaaðilar gætu einnig tekið sig saman og gert atvinnu umhverfið á Íslandi fjölskylduvænna í heild sinni því. Það er því þannig að uppeldi og tengsl við báða foreldra er ekki einskorðað við fyrstu 12 mánuðina. Það eru líka allir 216 mánuðurnir (18 ár) sem skipta gríðarlegu máli. Fjölskyldan – minnsti og mikilvægasti vinnustaðurinn Fjölskylda er eining og foreldar eru framkvæmdarstjórar yfir sínu heimili. Foreldar sjá um börnin sín, vernda þau, ala þau upp eftir sínum gildum og eru þeirra málsvarar í samfélaginu. Hvernig eiga þeir að uppfylla þær skyldur ef stjórnvöld skerða svona frelsið til að ákveða sjálf hvernig haga eigi fyrstu 12 mánuðum í lífi barns. Fjölskyldur eru eins mismunandi og þær eru margar og því þykir mér slæmt að verið sé að reyna að steypa þeim öllum í sama mót. Að ofansögðu má ljóst vera að rökin fyrir því að endurskoða þurfi þetta frumvarp eru mörg og hafa snertifleti við ólíka þætti sem ég tel varða allt samfélagið, ekki bara ungar fjölskyldur og börn heldur samélagið allt. Ég treysti því að Velferðanefnd sem hefur frumvarpið núna til umræðu stefni til sín fleiri sérfræðingum í málefnum barna og að frumvarpið komi til baka með breyttum áherslum þar sem foreldrar fá meira frelsi til að ráðstafa fæðingarorlofinu. Treystum foreldrum og leyfum þeim að ráða! Höfundur er þriggja barna móðir með mikla reynslu af fæðingarorlof og umönnun sinna eigin barna.
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun