Stjórnmál og asnaskapur Guðmundur Steingrímsson skrifar 22. júlí 2019 08:00 Eitt helsta einkenni, og jafnframt það bagalegasta, á stjórnmálum okkar daga er þetta: Ef þú ert nógu mikill rugludallur og helst dóni líka sem skeytir engu um sannleika eða rök, geturðu verið nokkuð viss um að þú eigir góðan sjens á að ná í um það bil 20% fylgi í kosningum, jafnvel meira. Slíkt fylgi er nóg til að hafa veruleg áhrif í vestrænum lýðræðisríkjum. Ákaflega margir stjórnmálamenn víða um lönd hafa uppgötvað þetta, m.a. leiðtogi hins frjálsa heims svokallaður. Hann finnur sífellt nýja botna í málflutningi sínum, eins og við sáum dæmi um í liðinni viku þegar rasistagarg hans á Twitter ómaði um heimsbyggðina. Yfirgengilegur dónaskapur Trumps nýtur fylgis um 20% kosningabærra Bandaríkjamanna, held ég að megi óhikað áætla. Það getur nægt til sigurs í kosningum þar sem innan við helmingur mætir á kjörstað. Í Bretlandi hafa fjölmargir refir uppgötvað þetta trix og hafa náð að skapa glundroða þar í landi sér í hag á undanförnum misserum. Á Íslandi er útlit fyrir að nokkrir séu að spila þennan leik. Dónaröfl á Klausturbar skilar árangri. Virðingarleysi fyrir staðreyndum í flóknum deilumálum líka. Í rauninni er þetta mesta nýjungin í stjórnmálakænsku á síðari árum. Vertu bara nógu mikill asni.Nokkrar ástæður Það eru nokkrar ástæður fyrir því að þetta virkar. Í fyrsta lagi: Sértu nógu fáránlegur í yfirlýsingum og nógu skeytingarlaus um heilbrigða skynsemi eru verulegar líkur á að þú náir athygli óánægjufylgisins. Þetta eru þeir kjósendur sem eru svo óánægðir með tilveruna að þeir vilja helst kjósa til áhrifa þá aðila sem eru líklegir til þess að gera sem mestan usla. Þessir kjósendur vilja senda tundurskeyti með atkvæði sínu inn í „þetta drasl“. Önnur ástæða fyrir því að asnaskapur virkar liggur í offlæði upplýsinga og vissu afstæði sem ríkir um staðreyndir. Sú sem hefur kannað málin og gert rannsóknir þykir jafnvel hrokafull. Sumir kjósendur vilja ekki láta sérfræðinga segja sér fyrir verkum. Þeir eru líklegir til að kjósa — í tilvistarlegri uppreisn gegn þekkingu — þá aðila sem halda þveröfugu fram, helst alveg án rannsókna. Loftslagsmál eru ágætt dæmi um þetta. Í veröld þar sem eiginlega allir eru orðnir sammála um að mannkynið sé að tortíma sér getur verið snjallt að vera sá eini sem segir hið gagnstæða, og segja það nógu hátt. Þetta er dauðafæri til sérstöðu. Innra samtal kjósenda, sem hér liggur til grundvallar, er einhvern veginn svona: Ég ætla að kjósa þann sem segir annað en allir aðrir segja, vegna þess að ég geri það sem mér sýnist. Veröldin er mér andsnúin. Hér er tækifæri til að gera uppreisn gegn henni. Svona hugsa sumir, og muniði: Takmarkið er bara að ná í 20%. Það nægir. Engu máli skiptir þótt 80% hristi hausinn og fórni höndum.Traust skiptir litlu Þriðja ástæðan eru þessu tengd. Hún liggur í yfirgripsmiklu vantrausti sem ríkir almennt til stjórnmála. Vantraustið er í mörgum tilvikum áunnið en líka á vissan hátt kerfislægt. Í raun felst í stjórnmálaþátttöku ákveðin vantraustsgildra sem eiginlega allir þátttakendur í stjórnmálum lenda í. Hún felst í þeim yfirgripsmikla misskilningi að stjórnmálamenn, einir og sér, ráði einhverju. Kjósendur vilja að stjórnmálamenn lofi. Þeir gera það. Svo þegar á hólminn er komið geta þeir ekki staðið við loforð sín. Ástæðan fyrir því er einföld: Þeir ráða engu einir. Það er raunar gott og heitir valddreifing og lýðræði. Stjórnmálamenn í heilbrigðu lýðræðisríki verða alltaf að semja og koma til móts við önnur sjónarmið en sín eigin. Þeir ættu þess vegna aldrei að lofa neinu. Þeir ættu bara að segja hvað þeir, sem slíkir, vilja. Hvað þeir standa fyrir. Ekki meira. Vegna þessa misskilnings er andrúmsloft stjórnmálanna óheilbrigt og samband kjósenda og stjórnmálafólks í klessu. Það eru frábær tíðindi fyrir rugludalla. Í kringumstæðum þar sem eiginlega enginn nýtur trausts þurfa stigamenn ekki að hafa áhyggjur af trausti. Enginn er verri en hver annar. Nógu mikil athygli nægir til árangurs.Stærsta viðfangsefnið Fjórða ástæðan er líklega sú alvarlegasta. Til er óhemju fjöldi fólks sem einfaldlega trúir rugli. Jörðin er flöt. Evrópusambandið er samsæri. Litað fólk á að fara „heim til sín“. Gróðurhúsaáhrifin eru ekki til. Ef þú ert þannig innréttaður, eins og Trump og fleiri, geturðu talað til þessa fólks og verið þess maður. Atkvæði er atkvæði. Eftir stendur þá spurningin: Hvað á að gera í þessu? Mannkynið má alls ekki við svona löguðu. Blygðunarlausir apakettir mega ekki æða með veröldina í enn einn hörmungarhringinn. Jörðin hitnar. Nú þarf aðgerðir og samstöðu. Ógnir blasa við. Stærsta viðfangsefni nútímastjórnmála — og lífið liggur við — er að finna leið til þess að segja drullusokkum á einhvern hátt sem virkar að grjóthalda kjafti og skammast sín. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Okkar lágkúrulega illska Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Eitt helsta einkenni, og jafnframt það bagalegasta, á stjórnmálum okkar daga er þetta: Ef þú ert nógu mikill rugludallur og helst dóni líka sem skeytir engu um sannleika eða rök, geturðu verið nokkuð viss um að þú eigir góðan sjens á að ná í um það bil 20% fylgi í kosningum, jafnvel meira. Slíkt fylgi er nóg til að hafa veruleg áhrif í vestrænum lýðræðisríkjum. Ákaflega margir stjórnmálamenn víða um lönd hafa uppgötvað þetta, m.a. leiðtogi hins frjálsa heims svokallaður. Hann finnur sífellt nýja botna í málflutningi sínum, eins og við sáum dæmi um í liðinni viku þegar rasistagarg hans á Twitter ómaði um heimsbyggðina. Yfirgengilegur dónaskapur Trumps nýtur fylgis um 20% kosningabærra Bandaríkjamanna, held ég að megi óhikað áætla. Það getur nægt til sigurs í kosningum þar sem innan við helmingur mætir á kjörstað. Í Bretlandi hafa fjölmargir refir uppgötvað þetta trix og hafa náð að skapa glundroða þar í landi sér í hag á undanförnum misserum. Á Íslandi er útlit fyrir að nokkrir séu að spila þennan leik. Dónaröfl á Klausturbar skilar árangri. Virðingarleysi fyrir staðreyndum í flóknum deilumálum líka. Í rauninni er þetta mesta nýjungin í stjórnmálakænsku á síðari árum. Vertu bara nógu mikill asni.Nokkrar ástæður Það eru nokkrar ástæður fyrir því að þetta virkar. Í fyrsta lagi: Sértu nógu fáránlegur í yfirlýsingum og nógu skeytingarlaus um heilbrigða skynsemi eru verulegar líkur á að þú náir athygli óánægjufylgisins. Þetta eru þeir kjósendur sem eru svo óánægðir með tilveruna að þeir vilja helst kjósa til áhrifa þá aðila sem eru líklegir til þess að gera sem mestan usla. Þessir kjósendur vilja senda tundurskeyti með atkvæði sínu inn í „þetta drasl“. Önnur ástæða fyrir því að asnaskapur virkar liggur í offlæði upplýsinga og vissu afstæði sem ríkir um staðreyndir. Sú sem hefur kannað málin og gert rannsóknir þykir jafnvel hrokafull. Sumir kjósendur vilja ekki láta sérfræðinga segja sér fyrir verkum. Þeir eru líklegir til að kjósa — í tilvistarlegri uppreisn gegn þekkingu — þá aðila sem halda þveröfugu fram, helst alveg án rannsókna. Loftslagsmál eru ágætt dæmi um þetta. Í veröld þar sem eiginlega allir eru orðnir sammála um að mannkynið sé að tortíma sér getur verið snjallt að vera sá eini sem segir hið gagnstæða, og segja það nógu hátt. Þetta er dauðafæri til sérstöðu. Innra samtal kjósenda, sem hér liggur til grundvallar, er einhvern veginn svona: Ég ætla að kjósa þann sem segir annað en allir aðrir segja, vegna þess að ég geri það sem mér sýnist. Veröldin er mér andsnúin. Hér er tækifæri til að gera uppreisn gegn henni. Svona hugsa sumir, og muniði: Takmarkið er bara að ná í 20%. Það nægir. Engu máli skiptir þótt 80% hristi hausinn og fórni höndum.Traust skiptir litlu Þriðja ástæðan eru þessu tengd. Hún liggur í yfirgripsmiklu vantrausti sem ríkir almennt til stjórnmála. Vantraustið er í mörgum tilvikum áunnið en líka á vissan hátt kerfislægt. Í raun felst í stjórnmálaþátttöku ákveðin vantraustsgildra sem eiginlega allir þátttakendur í stjórnmálum lenda í. Hún felst í þeim yfirgripsmikla misskilningi að stjórnmálamenn, einir og sér, ráði einhverju. Kjósendur vilja að stjórnmálamenn lofi. Þeir gera það. Svo þegar á hólminn er komið geta þeir ekki staðið við loforð sín. Ástæðan fyrir því er einföld: Þeir ráða engu einir. Það er raunar gott og heitir valddreifing og lýðræði. Stjórnmálamenn í heilbrigðu lýðræðisríki verða alltaf að semja og koma til móts við önnur sjónarmið en sín eigin. Þeir ættu þess vegna aldrei að lofa neinu. Þeir ættu bara að segja hvað þeir, sem slíkir, vilja. Hvað þeir standa fyrir. Ekki meira. Vegna þessa misskilnings er andrúmsloft stjórnmálanna óheilbrigt og samband kjósenda og stjórnmálafólks í klessu. Það eru frábær tíðindi fyrir rugludalla. Í kringumstæðum þar sem eiginlega enginn nýtur trausts þurfa stigamenn ekki að hafa áhyggjur af trausti. Enginn er verri en hver annar. Nógu mikil athygli nægir til árangurs.Stærsta viðfangsefnið Fjórða ástæðan er líklega sú alvarlegasta. Til er óhemju fjöldi fólks sem einfaldlega trúir rugli. Jörðin er flöt. Evrópusambandið er samsæri. Litað fólk á að fara „heim til sín“. Gróðurhúsaáhrifin eru ekki til. Ef þú ert þannig innréttaður, eins og Trump og fleiri, geturðu talað til þessa fólks og verið þess maður. Atkvæði er atkvæði. Eftir stendur þá spurningin: Hvað á að gera í þessu? Mannkynið má alls ekki við svona löguðu. Blygðunarlausir apakettir mega ekki æða með veröldina í enn einn hörmungarhringinn. Jörðin hitnar. Nú þarf aðgerðir og samstöðu. Ógnir blasa við. Stærsta viðfangsefni nútímastjórnmála — og lífið liggur við — er að finna leið til þess að segja drullusokkum á einhvern hátt sem virkar að grjóthalda kjafti og skammast sín.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar