Fjölmiðlar og fjölmiðlanefnd Jakob Bjarnar Grétarsson skrifar 18. júní 2019 15:05 Fjölmiðlanefnd birti nýverið álit þar sem niðurstaðan er sú að frétt sem ég skrifaði og birtist á Vísi í nóvember á síðasta ári brjóti í bága við lög um fjölmiðla í því sem snýr að birtingu viðkvæmra persónugreinanlegra persónuupplýsinga. Svo það sé bara sagt þá er álitið ein allsherjar hringavitleysa svo mjög að vandséð er hvar skal að byrja ef nefna ætti dæmi þar um. Það gæti orðið langur lestur, kómískur fyrir þá sem hafa húmor fyrir embættismönnum í ruglinu en hið alvarlega er að með niðurstöðu sinni hefur fjölmiðlanefnd sett alla blaða- og fréttamennsku á Íslandi í fullkomið uppnám.Orð á Facebook teljast opinber birting Í fréttinni er greint frá því að maður nokkur sé nafngreindur og fái það heldur betur óþvegið í þúsunda manna Facebook-hópi; sagður svona og hinsegin og svo er honum úthúðað fyrir að táldraga saklaus fórnarlömb sín með lygum og fagurgala. Til að lesendur Vísis viti um hvað er að ræða er vitnað í nokkur ummæli en þó aðeins brot af því sem yfir manninn gengur. Inntak fréttarinnar er svo það að um geti verið að ræða brot gegn persónuverndarákvæðum stjórnarskrár og þar með hegningarlög. Vitnað er til greinar Maríu Rúnar Bjarnadóttur doktorsnema í lögfræði sem birtist í tímaritinu Úlfljóti og fjallar um dóm MDE í máli Egils Einarssonar gegn Íslandi. Hún bendir á að niðurstaða þess máls feli í sér skýr skilaboð til íslenskra notenda samfélagsmiðla að tjáning þar geti talist opinber birting í skilningi laga. Um þetta er ekki deilt og sá sem telur hlutverk fjölmiðla það að reyna þagga eitthvað sem þegar hefur birst opinberlega er þjakaður af meinlegum ranghugmyndum um fyrirbærið. (Nú vill svo skemmtilega til að fyrrnefnd María Rún er ein þeirra þriggja sem skrifar téð álit fjölmiðlanefndar). Óvænt vending Fréttin féll ekki í kramið meðal þeirra sem höfðu ekki vandað manninum kveðjurnar opinberlega né stuðningsmönnum þeirra, eins og gefur að skilja en þá verður undarleg vending í málinu: Maðurinn kærir Vísi til fjölmiðlanefndar fyrir að vitna í opinbera umsögn um sig! Hann hafi orðið fyrir svo miklu ónæði í kjölfar fréttarinnar. Blaðamanni datt reyndar ekki í annað í hug en lýsingarnar sem reiðir meðlimir Facebook höfðu um manninn væri tilbúningur hans einmitt til þess fallinn að villa á sér heimildir – og þar með ekki persónugreinanlegar. Vísir ákvað að nafngreina manninn ekki eins og gert var í hinum stóra Facebookhópi einfaldlega vegna þess að fréttin er ekki um það eða manninn ef því er að skipta. Nú ættu ætluð afstæð viðbrögð við frétt ekki að skipta máli þegar efnisleg afstaða er tekin til hennar. Ábyrgð blaðamanns sem skrifar í Alþýðublaðið og Fréttablaðið er sú hin sama. Annað hvort stenst fréttin skoðun eða ekki. En, í þessu máli er það megin efni kvörtunar mannsins sem fjölmiðlanefnd telur þá vert að líta til. Kjarni málsinsKjarni málsins er þessi: a) Vísir greinir frá glannalegum ummælum sem hafa verið birt opinberlega, fyrir þúsundum manna. Í fréttinni er jafnframt bent skilmerkilega á að það kunni að stangast á við lög (um það fjallar fréttin). b) Engin leið væri fyrir lesendur að skilja málið eða taka afstöðu til þess nema nefna dæmi um téð ummæli. Brot af ásökunum sem gengu yfir manninn í þessum hóp eru nefnd til dæmis.c) Vísir er svo gerður ábyrgur fyrir ummælunum sem sögð eru í fréttinni að geti talist vafasöm?! BÍ hlýtur að taka málið til umfjöllunar Þetta þýðir einfaldlega að ef fjölmiðill vitnar í orð annarra þá er hann þar með orðinn ábyrgur fyrir þeim. Algerlega án samhengis og jafnvel þó lesa megi að við ummælunum sé varað. Sem svo hlýtur að þýða að öll fjölmiðlun í landinu er í fullkomnu uppnámi. Ég er ekki viss um að fólk átti sig á því hvaða almennu lögmál þarna er verið að fótum troða. Blaðamannafélag Íslands hlýtur að taka þetta til umfjöllunar. Áður var það svo að blaðamenn á prentmiðlum og ritstjórar þeirra (vitaskuld gat þetta ekki átt við um ljósvakann, það var einum of galið) voru ábyrgir fyrir ummælum viðmælenda sinna. Þetta er samkvæmt prentlögum frá 1956, löngu áður en internetið var svo mikið sem hugmynd en féllu úr gildi með nýjum fjölmiðlalögum. Enda, skal hver maður ábyrgur orða sinna. Þetta álit er afturhvarf langt aftur fyrir þessi prentlög sem þóttu svo fáránleg að þau voru lögð af. Hér er ekki verið að vitna í ummæli viðmælanda, hér er verið að vitna í orð sem birst hafa opinberlega. Fjölmiðlanefnd á hálum ís Fjölmiðlanefnd er komin út á afar hálan ís svo ekki sé meira sagt; að taka sér vald til að úrskurða um það hvenær fjölmiðill rækir sitt lýðræðishlutverk og hvenær ekki. Blaðamannafélagið tók sinn fulltrúa úr nefndinni af þessari ástæðu auk þess sem fjölmiðlanefnd er í raun að vaða inn á verksvið siðanefndar Blaðamannafélags Íslands. Stjórnsýslunefnd ætti ekki að koma með lögformleg álit á málum sem varða túlkun á meginreglum stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs. Það er hlutverk dómstóla. Lilja Dögg Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra er með lög í vinnslu sem miða að stuðningi við frjálsa fjölmiðlun. Talsvert meiri stoð gæti falist í því að leggja fjölmiðlanefnd einfaldlega niður, því þetta heldur engu vatni og varla mark á takandi. Nefndin virðist telja það sitt helsta hlutverk að bregða fæti fyrir blaðamenn. Ef blaðamenn almennt fara að virða álit hennar að vettugi, og þetta álit gefur sannarlega tilefni til þess, fer hið leiðbeinandi hlutverk fyrir lítið. Höfundur er blaðamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Samfélagsmiðlar Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Skoðun Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Sjá meira
Fjölmiðlanefnd birti nýverið álit þar sem niðurstaðan er sú að frétt sem ég skrifaði og birtist á Vísi í nóvember á síðasta ári brjóti í bága við lög um fjölmiðla í því sem snýr að birtingu viðkvæmra persónugreinanlegra persónuupplýsinga. Svo það sé bara sagt þá er álitið ein allsherjar hringavitleysa svo mjög að vandséð er hvar skal að byrja ef nefna ætti dæmi þar um. Það gæti orðið langur lestur, kómískur fyrir þá sem hafa húmor fyrir embættismönnum í ruglinu en hið alvarlega er að með niðurstöðu sinni hefur fjölmiðlanefnd sett alla blaða- og fréttamennsku á Íslandi í fullkomið uppnám.Orð á Facebook teljast opinber birting Í fréttinni er greint frá því að maður nokkur sé nafngreindur og fái það heldur betur óþvegið í þúsunda manna Facebook-hópi; sagður svona og hinsegin og svo er honum úthúðað fyrir að táldraga saklaus fórnarlömb sín með lygum og fagurgala. Til að lesendur Vísis viti um hvað er að ræða er vitnað í nokkur ummæli en þó aðeins brot af því sem yfir manninn gengur. Inntak fréttarinnar er svo það að um geti verið að ræða brot gegn persónuverndarákvæðum stjórnarskrár og þar með hegningarlög. Vitnað er til greinar Maríu Rúnar Bjarnadóttur doktorsnema í lögfræði sem birtist í tímaritinu Úlfljóti og fjallar um dóm MDE í máli Egils Einarssonar gegn Íslandi. Hún bendir á að niðurstaða þess máls feli í sér skýr skilaboð til íslenskra notenda samfélagsmiðla að tjáning þar geti talist opinber birting í skilningi laga. Um þetta er ekki deilt og sá sem telur hlutverk fjölmiðla það að reyna þagga eitthvað sem þegar hefur birst opinberlega er þjakaður af meinlegum ranghugmyndum um fyrirbærið. (Nú vill svo skemmtilega til að fyrrnefnd María Rún er ein þeirra þriggja sem skrifar téð álit fjölmiðlanefndar). Óvænt vending Fréttin féll ekki í kramið meðal þeirra sem höfðu ekki vandað manninum kveðjurnar opinberlega né stuðningsmönnum þeirra, eins og gefur að skilja en þá verður undarleg vending í málinu: Maðurinn kærir Vísi til fjölmiðlanefndar fyrir að vitna í opinbera umsögn um sig! Hann hafi orðið fyrir svo miklu ónæði í kjölfar fréttarinnar. Blaðamanni datt reyndar ekki í annað í hug en lýsingarnar sem reiðir meðlimir Facebook höfðu um manninn væri tilbúningur hans einmitt til þess fallinn að villa á sér heimildir – og þar með ekki persónugreinanlegar. Vísir ákvað að nafngreina manninn ekki eins og gert var í hinum stóra Facebookhópi einfaldlega vegna þess að fréttin er ekki um það eða manninn ef því er að skipta. Nú ættu ætluð afstæð viðbrögð við frétt ekki að skipta máli þegar efnisleg afstaða er tekin til hennar. Ábyrgð blaðamanns sem skrifar í Alþýðublaðið og Fréttablaðið er sú hin sama. Annað hvort stenst fréttin skoðun eða ekki. En, í þessu máli er það megin efni kvörtunar mannsins sem fjölmiðlanefnd telur þá vert að líta til. Kjarni málsinsKjarni málsins er þessi: a) Vísir greinir frá glannalegum ummælum sem hafa verið birt opinberlega, fyrir þúsundum manna. Í fréttinni er jafnframt bent skilmerkilega á að það kunni að stangast á við lög (um það fjallar fréttin). b) Engin leið væri fyrir lesendur að skilja málið eða taka afstöðu til þess nema nefna dæmi um téð ummæli. Brot af ásökunum sem gengu yfir manninn í þessum hóp eru nefnd til dæmis.c) Vísir er svo gerður ábyrgur fyrir ummælunum sem sögð eru í fréttinni að geti talist vafasöm?! BÍ hlýtur að taka málið til umfjöllunar Þetta þýðir einfaldlega að ef fjölmiðill vitnar í orð annarra þá er hann þar með orðinn ábyrgur fyrir þeim. Algerlega án samhengis og jafnvel þó lesa megi að við ummælunum sé varað. Sem svo hlýtur að þýða að öll fjölmiðlun í landinu er í fullkomnu uppnámi. Ég er ekki viss um að fólk átti sig á því hvaða almennu lögmál þarna er verið að fótum troða. Blaðamannafélag Íslands hlýtur að taka þetta til umfjöllunar. Áður var það svo að blaðamenn á prentmiðlum og ritstjórar þeirra (vitaskuld gat þetta ekki átt við um ljósvakann, það var einum of galið) voru ábyrgir fyrir ummælum viðmælenda sinna. Þetta er samkvæmt prentlögum frá 1956, löngu áður en internetið var svo mikið sem hugmynd en féllu úr gildi með nýjum fjölmiðlalögum. Enda, skal hver maður ábyrgur orða sinna. Þetta álit er afturhvarf langt aftur fyrir þessi prentlög sem þóttu svo fáránleg að þau voru lögð af. Hér er ekki verið að vitna í ummæli viðmælanda, hér er verið að vitna í orð sem birst hafa opinberlega. Fjölmiðlanefnd á hálum ís Fjölmiðlanefnd er komin út á afar hálan ís svo ekki sé meira sagt; að taka sér vald til að úrskurða um það hvenær fjölmiðill rækir sitt lýðræðishlutverk og hvenær ekki. Blaðamannafélagið tók sinn fulltrúa úr nefndinni af þessari ástæðu auk þess sem fjölmiðlanefnd er í raun að vaða inn á verksvið siðanefndar Blaðamannafélags Íslands. Stjórnsýslunefnd ætti ekki að koma með lögformleg álit á málum sem varða túlkun á meginreglum stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs. Það er hlutverk dómstóla. Lilja Dögg Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra er með lög í vinnslu sem miða að stuðningi við frjálsa fjölmiðlun. Talsvert meiri stoð gæti falist í því að leggja fjölmiðlanefnd einfaldlega niður, því þetta heldur engu vatni og varla mark á takandi. Nefndin virðist telja það sitt helsta hlutverk að bregða fæti fyrir blaðamenn. Ef blaðamenn almennt fara að virða álit hennar að vettugi, og þetta álit gefur sannarlega tilefni til þess, fer hið leiðbeinandi hlutverk fyrir lítið. Höfundur er blaðamaður.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun