Hvetja til þess að skimanir verði á forræði stjórnvalda Kjartan Hreinn Njálsson skrifar 17. apríl 2018 06:00 Skiptar skoðanir eru um hvernig skipulagðri skimun fyrir krabbameini skuli háttað hér á landi. Vísir/Getty Vonast er til að sérstakt skimunarráð muni skila tillögum sínum að framtíðarfyrirkomulagi stjórnunar og skipulags skimunar fyrir krabbameini á Íslandi í byrjun sumars. Hlutverk ráðsins er að koma með tillögur varðandi hvar í heilbrigðiskerfinu stjórnstöð skimunar eigi að vera til frambúðar og hvar sjálf skimunin fari fram. Skiptar skoðanir eru um hvernig best sé að haga fyrirkomulagi skimunar á Íslandi, það er, hvort hún skuli vera á forræði félagasamtaka eins og Krabbameinsfélags Íslands, eða á vegum opinberra aðila. Í minnisblaði sem þáverandi landlæknir sendi velferðarráðuneytinu í desember 2016 kom fram að mikilvægt væri að greina á milli skimunar fyrir krabbameini og frjálsrar félagastarfsemi. Fáheyrt er í alþjóðlegu samhengi að frjálsum félagasamtökum sé falið að skipuleggja skimanir, stýra þeim og framkvæma. Í svari við fyrirspurn Fréttablaðsins vill Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra ekki taka afstöðu til þess hvort eðlilegt sé að félagasamtök beri ábyrgð á skimunum. „Ráðherra telur eðlilegt að bíða niðurstöðu skimunarráðs áður en tekin er afstaða til þessarar spurningar,“ segir í svari ráðherra. Þegar rýnt er í ársskýrslur Krabbameinsfélags Íslands, sem sinnir skimun fyrir stjórnvöld á grundvelli þjónustusamnings við Sjúkratryggingar Íslands, blasir við að þátttaka í skimunum hefur farið minnkandi undanfarin ár. Árið 2016 höfðu 55 prósent kvenna mætt á síðustu tveimur árum í skimun fyrir brjóstakrabbameini en æskileg þátttaka er yfir 75 prósent. 68 prósent mættu á síðustu þremur árum í skimun vegna krabbameins í leghálsi. Æskileg þátttaka í skimun fyrir krabbameini í leghálsi er yfir 85 prósent. Kristján Oddsson var yfirlæknir og sviðsstjóri leitarsviðs Krabbameinsfélagsins í fjögur ár. Hann hefur ekki farið leynt með gagnrýni sína á félagið og segir að betur megi standa að skimun hér á landi. „Þátttakan [í skimun] hefur farið minnkandi síðustu 25 ár og hefur á síðasta áratug ekki náð íslenskum viðmiðum. Afleiðingin er sú að konur bíða tjón á bæði lífi og heilsu,“ segir Kristján. „Að mínu mati er þetta grafalvarlegt mál.“Halla Þorvaldsdóttir, núverandi framkvæmdastjóri Krabbameinsfélags Íslands.Kristján segir brýnt að færa umsjón og framkvæmd skimunar í hendur opinberra aðila. Helgi Sigurðsson, prófessor og yfirlæknir í krabbameinslækningum á Landspítalanum, tekur í sama streng: „Við eigum að fylgja því fordæmi sem sett hefur verið meðal annars í Danmörku, Noregi og Svíþjóð þar sem krabbameinsfélögin eru ekki lengur í forsvari fyrir hvorki leitarstarfi né krabbameinsskráningu,“ segir hann en ítrekar engu að síður mikilvægi frumkvöðlastarfs Krabbameinsfélagsins á sínum tíma í skimunarmálum og rekstri krabbameinsskráarinnar. Helgi bendir einnig á að upplýsingar séu bjagaðar um gagnsemi skimana. „Það er of mikil áhersla á gagnsemi skimunar og of lítil áhersla á að kynna mögulega neikvæða þætti þeirra til dæmis við leit að brjóstakrabbameini.“ Helgi telur að skimunarstarfið og krabbameinsskrá hafi á sínum tíma verið lofsvert framtak hjá Krabbameinsfélaginu en slík verkefni séu í dag orðin of stór fyrir starfsemi félagsins, sem ætti frekar að leggja áherslu á forvarnir og einkum þó að styrkja stöðu og réttindi þeirra sem greinst hafa með krabbamein. Krabbameinsskrá ætti einnig að vera í höndum stjórnvalda og helst innan vébanda Landspítalans, sem sinnir 90 prósentum af öllum tilfellum. Halla Þorvaldsdóttir, núverandi framkvæmdastjóri Krabbameinsfélags Íslands, segir félagið vel í stakk búið til að standa að skimun. Þegar kemur að þátttöku í skimunum sé nú starfandi hópur innan félagsins þar sem verið er að kortleggja leiðir til að efla þátttöku. „Við fögnum því mjög að stjórnvöld taki aukna ábyrgð á skimun fyrir sjúkdómum, það gerist með því að heilbrigðisyfirvöld skipi þetta ráð,“ segir Halla. Varðandi framkvæmdina skipti mestu að kröfurnar séu vandlega skilgreindar og að framkvæmdaraðilar uppfylli þau skilyrði sem sett eru. „Og viðkomandi aðili þarf þá að uppfylla þau skilyrði. En ákvarðanir um fyrir hverju á að skima, hverja á að skima og hvenær, þær eiga auðvitað að vera hjá stjórnvöldum.“ Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Svandís boðar til blaðamannafundar Innlent „Mun ekki halla mér aftur og leyfa deyjandi sjónvarpsstöð að ráðast á mig“ Erlent Spellvirkinn lætur til skarar skríða á ný Innlent Heyrist meira af kjaftæði um lyf en vísindalegum staðreyndum Innlent Katrín efst en Jón hrynur í nýrri könnun Innlent „Fann það þegar ég vaknaði í morgun að þetta var lúmskt áfall“ Innlent Sautján greinst með kíghósta og inflúensan enn að dreifa sér Innlent Segja frumvarp um gyðingaandúð í andstöðu við Biblíuna Erlent Ákærð fyrir að kæfa son sinn með kodda Innlent Horfði á þegar vinur hans réðst á manninn sem braut á dóttur hans Innlent Fleiri fréttir Svona gæti bensínstöðvarreiturinn við Ægisíðu litið út Ákærð fyrir að kæfa son sinn með kodda Börn lögð inn með kíghósta „Við reyndum eins og við gátum“ Framkvæmdanefnd fyrir Grindavík sett á laggirnar Sambærileg rúðubrot í Lækjargötu og á Skólavörðustíg Skipar framkvæmdanefnd um málefni Grindavíkur Spellvirkinn lætur til skarar skríða á ný Pallborð í dag og niðurstöður nýrrar könnunar Svandís boðar til blaðamannafundar Heyrist meira af kjaftæði um lyf en vísindalegum staðreyndum Sautján greinst með kíghósta og inflúensan enn að dreifa sér Vilja svör um möguleg „óþægileg hagsmunatengsl“ borgar og RÚV „Fann það þegar ég vaknaði í morgun að þetta var lúmskt áfall“ Horfði á þegar vinur hans réðst á manninn sem braut á dóttur hans „Helvíti fínt“ að komast aftur á Papa's Pizza Ætlar ekki að þröngva sér upp á fólk Katrín efst en Jón hrynur í nýrri könnun Papa's Pizza, verkföll flugvallarstarfsmanna og óvæntur forsetaframbjóðandi Kolbeinn Sigþórsson ákærður fyrir brot gegn barnungri stúlku Framboð Viktors Traustasonar er gilt Hárgreiðslustóll ekki hættulegt tæki og konan fær engar bætur Afkoma borgarinnar versnar um níu milljarða króna milli ára Samþykktu verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli Útimarkaðurinn í Mosó hættir Atli Þór ráðinn til Pírata: „Við ætlum að koma flokknum í ríkisstjórn“ Biðlistinn á Stígamótum styttist í fyrsta sinn í þrjú ár Ný skoðanakönnun á morgun og Pallborð klukkan 14 Áfram landris og óvissa um framhaldið Tryggja þurfi tímabundin afnot náttúruauðlinda í stjórnarskrá Sjá meira
Vonast er til að sérstakt skimunarráð muni skila tillögum sínum að framtíðarfyrirkomulagi stjórnunar og skipulags skimunar fyrir krabbameini á Íslandi í byrjun sumars. Hlutverk ráðsins er að koma með tillögur varðandi hvar í heilbrigðiskerfinu stjórnstöð skimunar eigi að vera til frambúðar og hvar sjálf skimunin fari fram. Skiptar skoðanir eru um hvernig best sé að haga fyrirkomulagi skimunar á Íslandi, það er, hvort hún skuli vera á forræði félagasamtaka eins og Krabbameinsfélags Íslands, eða á vegum opinberra aðila. Í minnisblaði sem þáverandi landlæknir sendi velferðarráðuneytinu í desember 2016 kom fram að mikilvægt væri að greina á milli skimunar fyrir krabbameini og frjálsrar félagastarfsemi. Fáheyrt er í alþjóðlegu samhengi að frjálsum félagasamtökum sé falið að skipuleggja skimanir, stýra þeim og framkvæma. Í svari við fyrirspurn Fréttablaðsins vill Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra ekki taka afstöðu til þess hvort eðlilegt sé að félagasamtök beri ábyrgð á skimunum. „Ráðherra telur eðlilegt að bíða niðurstöðu skimunarráðs áður en tekin er afstaða til þessarar spurningar,“ segir í svari ráðherra. Þegar rýnt er í ársskýrslur Krabbameinsfélags Íslands, sem sinnir skimun fyrir stjórnvöld á grundvelli þjónustusamnings við Sjúkratryggingar Íslands, blasir við að þátttaka í skimunum hefur farið minnkandi undanfarin ár. Árið 2016 höfðu 55 prósent kvenna mætt á síðustu tveimur árum í skimun fyrir brjóstakrabbameini en æskileg þátttaka er yfir 75 prósent. 68 prósent mættu á síðustu þremur árum í skimun vegna krabbameins í leghálsi. Æskileg þátttaka í skimun fyrir krabbameini í leghálsi er yfir 85 prósent. Kristján Oddsson var yfirlæknir og sviðsstjóri leitarsviðs Krabbameinsfélagsins í fjögur ár. Hann hefur ekki farið leynt með gagnrýni sína á félagið og segir að betur megi standa að skimun hér á landi. „Þátttakan [í skimun] hefur farið minnkandi síðustu 25 ár og hefur á síðasta áratug ekki náð íslenskum viðmiðum. Afleiðingin er sú að konur bíða tjón á bæði lífi og heilsu,“ segir Kristján. „Að mínu mati er þetta grafalvarlegt mál.“Halla Þorvaldsdóttir, núverandi framkvæmdastjóri Krabbameinsfélags Íslands.Kristján segir brýnt að færa umsjón og framkvæmd skimunar í hendur opinberra aðila. Helgi Sigurðsson, prófessor og yfirlæknir í krabbameinslækningum á Landspítalanum, tekur í sama streng: „Við eigum að fylgja því fordæmi sem sett hefur verið meðal annars í Danmörku, Noregi og Svíþjóð þar sem krabbameinsfélögin eru ekki lengur í forsvari fyrir hvorki leitarstarfi né krabbameinsskráningu,“ segir hann en ítrekar engu að síður mikilvægi frumkvöðlastarfs Krabbameinsfélagsins á sínum tíma í skimunarmálum og rekstri krabbameinsskráarinnar. Helgi bendir einnig á að upplýsingar séu bjagaðar um gagnsemi skimana. „Það er of mikil áhersla á gagnsemi skimunar og of lítil áhersla á að kynna mögulega neikvæða þætti þeirra til dæmis við leit að brjóstakrabbameini.“ Helgi telur að skimunarstarfið og krabbameinsskrá hafi á sínum tíma verið lofsvert framtak hjá Krabbameinsfélaginu en slík verkefni séu í dag orðin of stór fyrir starfsemi félagsins, sem ætti frekar að leggja áherslu á forvarnir og einkum þó að styrkja stöðu og réttindi þeirra sem greinst hafa með krabbamein. Krabbameinsskrá ætti einnig að vera í höndum stjórnvalda og helst innan vébanda Landspítalans, sem sinnir 90 prósentum af öllum tilfellum. Halla Þorvaldsdóttir, núverandi framkvæmdastjóri Krabbameinsfélags Íslands, segir félagið vel í stakk búið til að standa að skimun. Þegar kemur að þátttöku í skimunum sé nú starfandi hópur innan félagsins þar sem verið er að kortleggja leiðir til að efla þátttöku. „Við fögnum því mjög að stjórnvöld taki aukna ábyrgð á skimun fyrir sjúkdómum, það gerist með því að heilbrigðisyfirvöld skipi þetta ráð,“ segir Halla. Varðandi framkvæmdina skipti mestu að kröfurnar séu vandlega skilgreindar og að framkvæmdaraðilar uppfylli þau skilyrði sem sett eru. „Og viðkomandi aðili þarf þá að uppfylla þau skilyrði. En ákvarðanir um fyrir hverju á að skima, hverja á að skima og hvenær, þær eiga auðvitað að vera hjá stjórnvöldum.“
Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Svandís boðar til blaðamannafundar Innlent „Mun ekki halla mér aftur og leyfa deyjandi sjónvarpsstöð að ráðast á mig“ Erlent Spellvirkinn lætur til skarar skríða á ný Innlent Heyrist meira af kjaftæði um lyf en vísindalegum staðreyndum Innlent Katrín efst en Jón hrynur í nýrri könnun Innlent „Fann það þegar ég vaknaði í morgun að þetta var lúmskt áfall“ Innlent Sautján greinst með kíghósta og inflúensan enn að dreifa sér Innlent Segja frumvarp um gyðingaandúð í andstöðu við Biblíuna Erlent Ákærð fyrir að kæfa son sinn með kodda Innlent Horfði á þegar vinur hans réðst á manninn sem braut á dóttur hans Innlent Fleiri fréttir Svona gæti bensínstöðvarreiturinn við Ægisíðu litið út Ákærð fyrir að kæfa son sinn með kodda Börn lögð inn með kíghósta „Við reyndum eins og við gátum“ Framkvæmdanefnd fyrir Grindavík sett á laggirnar Sambærileg rúðubrot í Lækjargötu og á Skólavörðustíg Skipar framkvæmdanefnd um málefni Grindavíkur Spellvirkinn lætur til skarar skríða á ný Pallborð í dag og niðurstöður nýrrar könnunar Svandís boðar til blaðamannafundar Heyrist meira af kjaftæði um lyf en vísindalegum staðreyndum Sautján greinst með kíghósta og inflúensan enn að dreifa sér Vilja svör um möguleg „óþægileg hagsmunatengsl“ borgar og RÚV „Fann það þegar ég vaknaði í morgun að þetta var lúmskt áfall“ Horfði á þegar vinur hans réðst á manninn sem braut á dóttur hans „Helvíti fínt“ að komast aftur á Papa's Pizza Ætlar ekki að þröngva sér upp á fólk Katrín efst en Jón hrynur í nýrri könnun Papa's Pizza, verkföll flugvallarstarfsmanna og óvæntur forsetaframbjóðandi Kolbeinn Sigþórsson ákærður fyrir brot gegn barnungri stúlku Framboð Viktors Traustasonar er gilt Hárgreiðslustóll ekki hættulegt tæki og konan fær engar bætur Afkoma borgarinnar versnar um níu milljarða króna milli ára Samþykktu verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli Útimarkaðurinn í Mosó hættir Atli Þór ráðinn til Pírata: „Við ætlum að koma flokknum í ríkisstjórn“ Biðlistinn á Stígamótum styttist í fyrsta sinn í þrjú ár Ný skoðanakönnun á morgun og Pallborð klukkan 14 Áfram landris og óvissa um framhaldið Tryggja þurfi tímabundin afnot náttúruauðlinda í stjórnarskrá Sjá meira