Stór hluti málanna stoppi hjá lögreglu Gunnþórunn Jónsdóttir skrifar 18. október 2018 08:30 Lögreglustöðin við Hverfisgötu. vísir/anton brink Hildur Fjóla Antonsdóttir, doktorsnemi í réttarfélagsfræði við háskólann í Lundi í Svíþjóð, gerði víðtæka rannsókn á árunum 2008-2009, ásamt Þorbjörgu Sigríði Gunnarsdóttur, þar sem þær fylgdu hverju einasta kynferðisbrotamáli eftir hjá lögreglunni. Hildur Fjóla vinnur nú að doktorsritgerð um upplifun þolenda kynferðisbrota af lagalegri stöðu sinni og réttindum og hugmyndir þeirra um réttlæti. Hildur Fjóla segir að sein afgreiðsla kynferðisbrotamála innan lögreglunnar sé vel þekkt fyrirbæri. „Lögreglan ber það iðulega fyrir sig að ástæða hægrar afgreiðslu sé skortur á fjármagni og mannafla. Ég hélt að lögreglan hefði fengið innspýtingu fjármagns með nýrri ríkisstjórn. Það kom fram í ríkisstjórnarsáttmála að það stæði til að fullfjármagna þessa aðgerðaáætlun sem samráðshópur innanríkisráðuneytisins gerði um meðferð kynferðisbrota innan réttarvörslukerfisins og lá fyrir árið 2017. Ég hélt að sú fjármögnun væri komin til skila,“ segir hún. Það er hlutverk lögreglunnar að afla allra nauðsynlegra gagna í málinu til þess að ákærandi geti tekið ákvörðun um hvort gefa eigi út ákæru eða ekki. Lögreglan getur þó ákveðið að hætta rannsókn ef ekki er talinn grundvöllur fyrir frekari rannsókn, eða vísað málinu frá. „Þarna tel ég að oft sé pottur brotinn. Stór hluti málanna stoppar hjá lögreglunni. Það eru margar og flóknar ástæður fyrir því en þegar ég var að taka viðtöl við fólk innan lögreglunnar á sínum tíma þá kom í ljós að þetta færi líka mikið eftir færni einstaklinga. Það getur einnig skipt máli fyrir framgang mála að rannsóknarlögreglumenn og aðstoðarsaksóknarar hafi trú á einstaka málum sem og málaflokknum í heild.“Brotaþolar úti í kuldanum Í kynferðisbrotamálum á Íslandi er litið á brotaþola sem vitni í eigin málum. Brotaþoli hefur enga stöðu í málinu og er ekki málsaðili og þar af leiðandi fær viðkomandi oft ekkert að vita um framgang málsins fyrr en ákveðið hefur verið hvort málið verður fellt niður eða gefin út ákæra. Ekki nema viðkomandi hafi sérlega duglegan réttargæslumann sem hefur reglulega samband við lögreglu til að afla upplýsinga. „Staða sakborninga og ákærðra er afar sterk þar sem litið er svo á að þarna sé ríkið að fara gegn óbreyttum borgara og því þurfi viðkomandi að geta varið sig og gætt hagsmuna sinna. En staða brotaþola er aftur á móti veik þar sem brotaþolar eru ekki aðilar að sakamálinu og hagsmunir þeirra ekki skilgreindir og tryggðir með sambærilegum hætti. Það er oft þannig að brotaþolar koma á lögreglustöð og kæra og síðan heyra þeir ekki neitt, vita ekki hvað er í gangi í lögreglurannsókninni og hvort það sé búið að taka skýrslu af geranda eða ekki,“ segir Hildur Fjóla. „Þetta getur valdið gríðarlegu óöryggi hjá brotaþola sem hefur þá ekki forsendur til að gera persónulegar ráðstafanir ef þess þarf, til að mynda öryggisráðstafanir. Brotaþolar eru oft hræddir um að gerendur hefni sín á þeim fyrir það að kæra. Eins ef gerendur hafa samband við brotaþola er erfitt að meta stöðuna ef þeir vita ekki einu sinni hvort gerendur viti af kærunni eða hvort þeir hafi farið í skýrslutöku. Það að málin hafi formlega lítið sem ekkert með brotaþola að gera gengur ekki.“ Réttarstaða brotaþola er mun sterkari alls staðar annars staðar á Norðurlöndunum fyrir utan Danmörku. Þar er litið svo á að aukin aðkoma brotaþola hjálpi til við að upplýsa málið. Myndir þú segja að það væri skref í rétta átt að breyta þessu og gera brotaþola að málsaðila? „Já, ég held að það sé eitthvað sem skiptir mjög miklu máli. Það myndi væntanlega gera kerfið aðeins skárra í það minnsta, að brotaþoli fái upplýsingar um framgang í eigin máli á ákveðnum tímapunktum og hafi einhverja aðkomu að því, bæði á stigi lögreglurannsóknarinnar og ef málið fer fyrir dóm. Þetta er eitt af þeim málum sem núverandi ríkisstjórn hefur sett á oddinn.“ – Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Orð Kristrúnar vöktu „gott bros“ Bandaríkjaforseta Innlent Bassi Maraj sakfelldur fyrir líkamsárás Innlent Senda þjóðinni „skýr skilaboð“ á óróatímum Innlent Var ekki með réttindi til að aka hjólinu sem átti ekki að vera í umferð Innlent Vilja ábendingar um „kettlingamyllur“ og síendurtekin got Innlent Flagga íslenska þjóðfánanum í ólöglegri göngu Innlent Rangstæð valkyrja sem skilji ekki frumvarpið Innlent 33 ára sósíalisti hafði betur gegn Cuomo í New York Erlent Segja manninn hafa glímt við alvarleg veikindi Innlent Rannsókn á andláti í Garðabæ lokið Innlent Fleiri fréttir „Þetta er svona hús sem er alltaf verið að flytja í og úr“ Bíll valt í Kópavogi Líkir veiðigjaldaáformum við sóvéska eignaupptöku Komu sextán dvalarleyfishöfum af Gasasvæðinu Heiðrún Lind fóðri málflutning með alvarlegum rangfærslum Sameiningarhugur á Vestfjörðum Rannsókn á andláti í Garðabæ lokið Orð Kristrúnar vöktu „gott bros“ Bandaríkjaforseta Gæsluvarðhald aftur framlengt um fjórar vikur Var ekki með réttindi til að aka hjólinu sem átti ekki að vera í umferð Bassi Maraj sakfelldur fyrir líkamsárás Lokanir á brúnni yfir Jökulsá í kvöld Rangstæð valkyrja sem skilji ekki frumvarpið Flagga íslenska þjóðfánanum í ólöglegri göngu Læknasamningur gæti orðið hvati að oflækningum Sjúkratryggingar fagna skýrslu Ríkisendurskoðunar Sjúkratryggingar réðu illa við læknana í Reykjavík Benedikt nýr skólameistari VMA Meirihluti vill stöðva málþóf á Alþingi Vilja ábendingar um „kettlingamyllur“ og síendurtekin got Verður nýr skólameistari á Húsavík Senda þjóðinni „skýr skilaboð“ á óróatímum Skildi ekki hvers vegna kennarinn var ekki rekinn Ræddu veiðigjöldin til að ganga hálf fjögur Slagsmál á hóteli í miðborginni Margir í vandræðum vegna of skyggðra rúðna Tillögur um skattalækkanir felldar: Segir ótrúlegt að hlusta á rök „Skattfylkingarinnar“ Segja manninn hafa glímt við alvarleg veikindi Reiður Trump, fiskeldisáform í Eyjafirði og fjölbragðaglíma Efla samstarf Háskóla Íslands og Íslenskrar erfðagreiningar Sjá meira
Hildur Fjóla Antonsdóttir, doktorsnemi í réttarfélagsfræði við háskólann í Lundi í Svíþjóð, gerði víðtæka rannsókn á árunum 2008-2009, ásamt Þorbjörgu Sigríði Gunnarsdóttur, þar sem þær fylgdu hverju einasta kynferðisbrotamáli eftir hjá lögreglunni. Hildur Fjóla vinnur nú að doktorsritgerð um upplifun þolenda kynferðisbrota af lagalegri stöðu sinni og réttindum og hugmyndir þeirra um réttlæti. Hildur Fjóla segir að sein afgreiðsla kynferðisbrotamála innan lögreglunnar sé vel þekkt fyrirbæri. „Lögreglan ber það iðulega fyrir sig að ástæða hægrar afgreiðslu sé skortur á fjármagni og mannafla. Ég hélt að lögreglan hefði fengið innspýtingu fjármagns með nýrri ríkisstjórn. Það kom fram í ríkisstjórnarsáttmála að það stæði til að fullfjármagna þessa aðgerðaáætlun sem samráðshópur innanríkisráðuneytisins gerði um meðferð kynferðisbrota innan réttarvörslukerfisins og lá fyrir árið 2017. Ég hélt að sú fjármögnun væri komin til skila,“ segir hún. Það er hlutverk lögreglunnar að afla allra nauðsynlegra gagna í málinu til þess að ákærandi geti tekið ákvörðun um hvort gefa eigi út ákæru eða ekki. Lögreglan getur þó ákveðið að hætta rannsókn ef ekki er talinn grundvöllur fyrir frekari rannsókn, eða vísað málinu frá. „Þarna tel ég að oft sé pottur brotinn. Stór hluti málanna stoppar hjá lögreglunni. Það eru margar og flóknar ástæður fyrir því en þegar ég var að taka viðtöl við fólk innan lögreglunnar á sínum tíma þá kom í ljós að þetta færi líka mikið eftir færni einstaklinga. Það getur einnig skipt máli fyrir framgang mála að rannsóknarlögreglumenn og aðstoðarsaksóknarar hafi trú á einstaka málum sem og málaflokknum í heild.“Brotaþolar úti í kuldanum Í kynferðisbrotamálum á Íslandi er litið á brotaþola sem vitni í eigin málum. Brotaþoli hefur enga stöðu í málinu og er ekki málsaðili og þar af leiðandi fær viðkomandi oft ekkert að vita um framgang málsins fyrr en ákveðið hefur verið hvort málið verður fellt niður eða gefin út ákæra. Ekki nema viðkomandi hafi sérlega duglegan réttargæslumann sem hefur reglulega samband við lögreglu til að afla upplýsinga. „Staða sakborninga og ákærðra er afar sterk þar sem litið er svo á að þarna sé ríkið að fara gegn óbreyttum borgara og því þurfi viðkomandi að geta varið sig og gætt hagsmuna sinna. En staða brotaþola er aftur á móti veik þar sem brotaþolar eru ekki aðilar að sakamálinu og hagsmunir þeirra ekki skilgreindir og tryggðir með sambærilegum hætti. Það er oft þannig að brotaþolar koma á lögreglustöð og kæra og síðan heyra þeir ekki neitt, vita ekki hvað er í gangi í lögreglurannsókninni og hvort það sé búið að taka skýrslu af geranda eða ekki,“ segir Hildur Fjóla. „Þetta getur valdið gríðarlegu óöryggi hjá brotaþola sem hefur þá ekki forsendur til að gera persónulegar ráðstafanir ef þess þarf, til að mynda öryggisráðstafanir. Brotaþolar eru oft hræddir um að gerendur hefni sín á þeim fyrir það að kæra. Eins ef gerendur hafa samband við brotaþola er erfitt að meta stöðuna ef þeir vita ekki einu sinni hvort gerendur viti af kærunni eða hvort þeir hafi farið í skýrslutöku. Það að málin hafi formlega lítið sem ekkert með brotaþola að gera gengur ekki.“ Réttarstaða brotaþola er mun sterkari alls staðar annars staðar á Norðurlöndunum fyrir utan Danmörku. Þar er litið svo á að aukin aðkoma brotaþola hjálpi til við að upplýsa málið. Myndir þú segja að það væri skref í rétta átt að breyta þessu og gera brotaþola að málsaðila? „Já, ég held að það sé eitthvað sem skiptir mjög miklu máli. Það myndi væntanlega gera kerfið aðeins skárra í það minnsta, að brotaþoli fái upplýsingar um framgang í eigin máli á ákveðnum tímapunktum og hafi einhverja aðkomu að því, bæði á stigi lögreglurannsóknarinnar og ef málið fer fyrir dóm. Þetta er eitt af þeim málum sem núverandi ríkisstjórn hefur sett á oddinn.“ –
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Orð Kristrúnar vöktu „gott bros“ Bandaríkjaforseta Innlent Bassi Maraj sakfelldur fyrir líkamsárás Innlent Senda þjóðinni „skýr skilaboð“ á óróatímum Innlent Var ekki með réttindi til að aka hjólinu sem átti ekki að vera í umferð Innlent Vilja ábendingar um „kettlingamyllur“ og síendurtekin got Innlent Flagga íslenska þjóðfánanum í ólöglegri göngu Innlent Rangstæð valkyrja sem skilji ekki frumvarpið Innlent 33 ára sósíalisti hafði betur gegn Cuomo í New York Erlent Segja manninn hafa glímt við alvarleg veikindi Innlent Rannsókn á andláti í Garðabæ lokið Innlent Fleiri fréttir „Þetta er svona hús sem er alltaf verið að flytja í og úr“ Bíll valt í Kópavogi Líkir veiðigjaldaáformum við sóvéska eignaupptöku Komu sextán dvalarleyfishöfum af Gasasvæðinu Heiðrún Lind fóðri málflutning með alvarlegum rangfærslum Sameiningarhugur á Vestfjörðum Rannsókn á andláti í Garðabæ lokið Orð Kristrúnar vöktu „gott bros“ Bandaríkjaforseta Gæsluvarðhald aftur framlengt um fjórar vikur Var ekki með réttindi til að aka hjólinu sem átti ekki að vera í umferð Bassi Maraj sakfelldur fyrir líkamsárás Lokanir á brúnni yfir Jökulsá í kvöld Rangstæð valkyrja sem skilji ekki frumvarpið Flagga íslenska þjóðfánanum í ólöglegri göngu Læknasamningur gæti orðið hvati að oflækningum Sjúkratryggingar fagna skýrslu Ríkisendurskoðunar Sjúkratryggingar réðu illa við læknana í Reykjavík Benedikt nýr skólameistari VMA Meirihluti vill stöðva málþóf á Alþingi Vilja ábendingar um „kettlingamyllur“ og síendurtekin got Verður nýr skólameistari á Húsavík Senda þjóðinni „skýr skilaboð“ á óróatímum Skildi ekki hvers vegna kennarinn var ekki rekinn Ræddu veiðigjöldin til að ganga hálf fjögur Slagsmál á hóteli í miðborginni Margir í vandræðum vegna of skyggðra rúðna Tillögur um skattalækkanir felldar: Segir ótrúlegt að hlusta á rök „Skattfylkingarinnar“ Segja manninn hafa glímt við alvarleg veikindi Reiður Trump, fiskeldisáform í Eyjafirði og fjölbragðaglíma Efla samstarf Háskóla Íslands og Íslenskrar erfðagreiningar Sjá meira