Gen stórlaxa eru afar mikilvæg Garðar Örn Úlfarsson skrifar 9. mars 2018 08:00 Veitt í Klapparfljóti. „Aukin hlutdeild stórlaxa hefur mjög jákvæð áhrif á hrygninguna í ánum, auk þess sem stórlaxinn gengur fyrr í árnar og lengir þannig virkan veiðitíma,“ segir í skýrslu um Þverá/Kjarrá. Mynd/Sigurður Már Einarsson „Það hefur orðið viðsnúningur og við erum farin að nálgast það sem var fyrir tuttugu árum í hlutdeild stórlaxa,“ segir Sigurður Már Einarsson, annar tveggja höfunda nýrrar skýrslu Hafrannsóknastofnunar um vöktun laxastofna í Þverá og Kjarrá í Borgarfirði. Í skýrslunni, sem unnin er fyrir veiðifélag svæðisins, gera Sigurður og Ásta Kristín Guðmundsdóttir grein fyrir aukinni laxagengd í Þverá og Kjarrá samfara auknum sleppingum á veiddum laxi. Sigurður hefur unnið að rannsóknum á svæðinu frá árinu 1989. Þar hefur í áratug eingöngu verið veitt á flugu og er skylda að sleppa stórlaxi. Alls veiddust 2.067 laxar á vatnasvæði Þverár sumarið 2017. Af þeim voru 1.475 smálaxar og 592 stórlaxar. Þetta er mesti fjöldi stórlaxa í Þverá/Kjarrá síðan árið 1990. „Alls var 1.009 löxum sleppt í veiðinni, þar af 83,4 prósent stórlaxa og 34,9 prósent smálaxa. Fjöldi og hlutdeild stórlaxa fer vaxandi í veiðinni og eru þeir með 25-30 prósent hlutdeild í gönguseiðaárgöngum 2013 til 2015,“ segir í skýrslunni. Þau Sigurður og Ásta segja í skýrslunni að komið hafi í ljós að aðeins eitt gen skýri 39 prósent breytileikans í aldri við kynþroska í laxi. Vísa þau í niðurstöður bandarískra vísindamanna frá árinu 2015. „Tvö afbrigði eru af geninu, smálaxaafbrigði þar sem arfhreinir einstaklingar verða kynþroska snemma og stórlaxaafbrigði þar sem arfhreinir einstaklingar verða kynþroska seint. Afar mikilvægt er því að vernda þann erfðaþátt sem snýr að síðkynþroska,“ útskýra þau. Vonast sé til að þessum erfðaþætti hafi ekki hnignað. Þá er rakið að á vatnasvæði Þverár hafi stórlax verið verndaður með skyldusleppingum á tveggja ára laxi úr sjó. „Ekki er að fullu ljóst hvort fjölgun stórlaxa stafi af auknum sleppingum þeirra í stangveiðinni eða hvort breytingar á sjávarumhverfi eigi þar þátt. Verndun stórlaxa í ánni er á hinn bóginn án efa mjög mikilvæg. Væntanlega verður hægt að skera úr um það með frekari rannsóknum á komandi árum.“ Sigurður segir að auk genanna geti umhverfisáhrif haft áhrif á stærð laxanna, sérstaklega aðstæður í sjónum. „En þetta er kynbundið líka. Hrygnurnar verða frekar stórlax heldur en hængarnir.“ Að sögn Sigurðar byrjaði Veiðimálastofnun fyrir um 15 til 20 árum að beina því til veiðimanna að sleppa stórlaxi. Þetta hafi smám saman unnið sér sess. „Það er alveg klárt,“ svarar Sigurður spurður hvort líklegt sé að stórlax gefi af sér aðra stóra laxa. Vísbendingarnar hníga því að því að verndun stórlaxa skili árangri til hagsbóta fyrir veiðiréttareigendur og veiðimenn sem sækist eftir að fást við stóran lax. Fram kemur í skýrslunni að 26 prósent veiddra laxa á vatnasvæði Þverár í fyrra hafi verið veidd oftar en einu sinni og fjögur prósent oftar en tvisvar. Aðspurður um þá gagnrýni að veiddur lax laskist eða jafnvel drepist eftir að honum er sleppt segir Sigurður gögn ekki benda til þess. „Ég held að þessi orðrómur um að þetta fari mjög illa með fiskinn sé ekki réttur. Hættan er helst ef árnar eru mjög heitar, yfir átján gráður. En við íslenskar aðstæður er mjög fátítt að við séum að finna dauða laxa í ánum. Laxinn þolir þetta vel ef hann er handleikinn rétt,“ segir Sigurður Már Einarsson. Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Biskup lætur Rúv heyra það vegna umræðunnar í gær Innlent Svikahrappurinn gripinn glóðvolgur og grunaður um fleiri svik Innlent „Halló kríp, ég er með slæmar fréttir fyrir þig“ Innlent Segir andúð meiri í garð Miðflokksmanna en trans fólks Innlent Kína sendir skilaboð til Bandaríkjanna og Trump svarar um hæl Erlent Sótt að Snorra vegna framkomu hans og forneskjulegra skoðana Innlent Þriggja mánaða bið eftir greftrun: „Þetta var óbærilegur yfirgangur“ Innlent Keyrðu hratt á hjólreiðastíg og tóku fram úr reiðhjólamönnum á háannatíma Innlent „Við hvað ertu hræddur?“ Innlent Rannsaka stórfellda líkamsárás í Seljahverfi Innlent Fleiri fréttir „Furðuutanríkisstefna“ Trump hafi rekið Indland í fangið á Kínverjum Lögregla tók hús á Skorrdælingum sem fjölgar í aðdraganda kosninga Gætu fengið að kjósa í sínu gamla sveitarfélagi „Við hvað ertu hræddur?“ Nálgunarbannið of torsótt og máttlaust án ökklabands Trump tilnefnir sendiherrann nýja SHÍ gagnrýnir fækkun heilbrigðiseftirlita Samstaða hinsegin samfélagsins, skiptar skoðanir Grindvíkinga og Labubu-æði Reyndust hafa þýfi úr fleiri innbrotum í fórum sínum „Það skiptir máli að vera í réttu bandalagi“ Svikahrappurinn gripinn glóðvolgur og grunaður um fleiri svik Eitt kynferðisbrot tilkynnt til lögreglu eftir Þjóðhátíð Stuðningurinn við Úkraínu beintengdur öryggi Íslands Dregið hefur úr skriðuhættu Gervigreindin taki undir ranghugmyndir og skorti næmni Svikahrappur bankaði upp á og hafði peninga af eldri borgurum Afsala hollvinasamtökum félagsheimilinu á Flateyri Leita enn manna eftir að hnífur var dreginn upp í Breiðholti Skýra mætti lög um útfarir til að koma í veg fyrir óvissu Vill skylda þá sem sæta nálgunarbanni til að bera ökklabönd Segir andúð meiri í garð Miðflokksmanna en trans fólks Kristrún í Kaupmannahöfn með Selenskí og fleirum Hundruð sprengjusérfræðinga koma saman á Íslandi Húðin gleymi engu og ekki hægt að taka til baka skaðann sem er skeður Kristrún fundar með Selenskí og öðrum leiðtogum í dag Heimilisofbeldi og umsátur varði samfélagið allt Rannsaka stórfellda líkamsárás í Seljahverfi Vegaframkvæmdir við Höfðabakka valdi bæði umferðaröngþveiti og töfum Enn eigi margir eftir að gera upp hug sinn um aðildarviðræður Vonast til að uppsagnir leiði ekki til flutnings fólks af svæðinu Sjá meira
„Það hefur orðið viðsnúningur og við erum farin að nálgast það sem var fyrir tuttugu árum í hlutdeild stórlaxa,“ segir Sigurður Már Einarsson, annar tveggja höfunda nýrrar skýrslu Hafrannsóknastofnunar um vöktun laxastofna í Þverá og Kjarrá í Borgarfirði. Í skýrslunni, sem unnin er fyrir veiðifélag svæðisins, gera Sigurður og Ásta Kristín Guðmundsdóttir grein fyrir aukinni laxagengd í Þverá og Kjarrá samfara auknum sleppingum á veiddum laxi. Sigurður hefur unnið að rannsóknum á svæðinu frá árinu 1989. Þar hefur í áratug eingöngu verið veitt á flugu og er skylda að sleppa stórlaxi. Alls veiddust 2.067 laxar á vatnasvæði Þverár sumarið 2017. Af þeim voru 1.475 smálaxar og 592 stórlaxar. Þetta er mesti fjöldi stórlaxa í Þverá/Kjarrá síðan árið 1990. „Alls var 1.009 löxum sleppt í veiðinni, þar af 83,4 prósent stórlaxa og 34,9 prósent smálaxa. Fjöldi og hlutdeild stórlaxa fer vaxandi í veiðinni og eru þeir með 25-30 prósent hlutdeild í gönguseiðaárgöngum 2013 til 2015,“ segir í skýrslunni. Þau Sigurður og Ásta segja í skýrslunni að komið hafi í ljós að aðeins eitt gen skýri 39 prósent breytileikans í aldri við kynþroska í laxi. Vísa þau í niðurstöður bandarískra vísindamanna frá árinu 2015. „Tvö afbrigði eru af geninu, smálaxaafbrigði þar sem arfhreinir einstaklingar verða kynþroska snemma og stórlaxaafbrigði þar sem arfhreinir einstaklingar verða kynþroska seint. Afar mikilvægt er því að vernda þann erfðaþátt sem snýr að síðkynþroska,“ útskýra þau. Vonast sé til að þessum erfðaþætti hafi ekki hnignað. Þá er rakið að á vatnasvæði Þverár hafi stórlax verið verndaður með skyldusleppingum á tveggja ára laxi úr sjó. „Ekki er að fullu ljóst hvort fjölgun stórlaxa stafi af auknum sleppingum þeirra í stangveiðinni eða hvort breytingar á sjávarumhverfi eigi þar þátt. Verndun stórlaxa í ánni er á hinn bóginn án efa mjög mikilvæg. Væntanlega verður hægt að skera úr um það með frekari rannsóknum á komandi árum.“ Sigurður segir að auk genanna geti umhverfisáhrif haft áhrif á stærð laxanna, sérstaklega aðstæður í sjónum. „En þetta er kynbundið líka. Hrygnurnar verða frekar stórlax heldur en hængarnir.“ Að sögn Sigurðar byrjaði Veiðimálastofnun fyrir um 15 til 20 árum að beina því til veiðimanna að sleppa stórlaxi. Þetta hafi smám saman unnið sér sess. „Það er alveg klárt,“ svarar Sigurður spurður hvort líklegt sé að stórlax gefi af sér aðra stóra laxa. Vísbendingarnar hníga því að því að verndun stórlaxa skili árangri til hagsbóta fyrir veiðiréttareigendur og veiðimenn sem sækist eftir að fást við stóran lax. Fram kemur í skýrslunni að 26 prósent veiddra laxa á vatnasvæði Þverár í fyrra hafi verið veidd oftar en einu sinni og fjögur prósent oftar en tvisvar. Aðspurður um þá gagnrýni að veiddur lax laskist eða jafnvel drepist eftir að honum er sleppt segir Sigurður gögn ekki benda til þess. „Ég held að þessi orðrómur um að þetta fari mjög illa með fiskinn sé ekki réttur. Hættan er helst ef árnar eru mjög heitar, yfir átján gráður. En við íslenskar aðstæður er mjög fátítt að við séum að finna dauða laxa í ánum. Laxinn þolir þetta vel ef hann er handleikinn rétt,“ segir Sigurður Már Einarsson.
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Biskup lætur Rúv heyra það vegna umræðunnar í gær Innlent Svikahrappurinn gripinn glóðvolgur og grunaður um fleiri svik Innlent „Halló kríp, ég er með slæmar fréttir fyrir þig“ Innlent Segir andúð meiri í garð Miðflokksmanna en trans fólks Innlent Kína sendir skilaboð til Bandaríkjanna og Trump svarar um hæl Erlent Sótt að Snorra vegna framkomu hans og forneskjulegra skoðana Innlent Þriggja mánaða bið eftir greftrun: „Þetta var óbærilegur yfirgangur“ Innlent Keyrðu hratt á hjólreiðastíg og tóku fram úr reiðhjólamönnum á háannatíma Innlent „Við hvað ertu hræddur?“ Innlent Rannsaka stórfellda líkamsárás í Seljahverfi Innlent Fleiri fréttir „Furðuutanríkisstefna“ Trump hafi rekið Indland í fangið á Kínverjum Lögregla tók hús á Skorrdælingum sem fjölgar í aðdraganda kosninga Gætu fengið að kjósa í sínu gamla sveitarfélagi „Við hvað ertu hræddur?“ Nálgunarbannið of torsótt og máttlaust án ökklabands Trump tilnefnir sendiherrann nýja SHÍ gagnrýnir fækkun heilbrigðiseftirlita Samstaða hinsegin samfélagsins, skiptar skoðanir Grindvíkinga og Labubu-æði Reyndust hafa þýfi úr fleiri innbrotum í fórum sínum „Það skiptir máli að vera í réttu bandalagi“ Svikahrappurinn gripinn glóðvolgur og grunaður um fleiri svik Eitt kynferðisbrot tilkynnt til lögreglu eftir Þjóðhátíð Stuðningurinn við Úkraínu beintengdur öryggi Íslands Dregið hefur úr skriðuhættu Gervigreindin taki undir ranghugmyndir og skorti næmni Svikahrappur bankaði upp á og hafði peninga af eldri borgurum Afsala hollvinasamtökum félagsheimilinu á Flateyri Leita enn manna eftir að hnífur var dreginn upp í Breiðholti Skýra mætti lög um útfarir til að koma í veg fyrir óvissu Vill skylda þá sem sæta nálgunarbanni til að bera ökklabönd Segir andúð meiri í garð Miðflokksmanna en trans fólks Kristrún í Kaupmannahöfn með Selenskí og fleirum Hundruð sprengjusérfræðinga koma saman á Íslandi Húðin gleymi engu og ekki hægt að taka til baka skaðann sem er skeður Kristrún fundar með Selenskí og öðrum leiðtogum í dag Heimilisofbeldi og umsátur varði samfélagið allt Rannsaka stórfellda líkamsárás í Seljahverfi Vegaframkvæmdir við Höfðabakka valdi bæði umferðaröngþveiti og töfum Enn eigi margir eftir að gera upp hug sinn um aðildarviðræður Vonast til að uppsagnir leiði ekki til flutnings fólks af svæðinu Sjá meira