Ég sat spennt í svækjuhita inni í litlu herbergi í CBS síðastliðinn föstudagsmorgun, og beið eftir að heyra einn af fremstu fræðimönnum heims í leiðtoga- og stjórnunarfræðum tala, Sim B. Sitkin frá Duke University. Heitið á fyrirlestrinum var Trust, Control and Leadership -  traust, stýring og forysta. Þetta efni fellur alls ekki undir mitt rannsóknarsvið, mér leist bara eitthvað svo vel á lýsinguna á fyrirlestrinum, því hann fjallaði um eitt hugðarefni mitt: Hvernig við tökumst á við flókin vandamál sem kalla á samvinnu milli ólíkra hópa.

Traust eða vantraust

Hann byrjaði að tala, og ég var svo innilega sammála að ég gat ekki hætt að kinka kolli. Ég var orðin eins og the hoptimist, fígúran þarna sem skoppar upp og niður. Og af hverju var ég svona uppnumin? Nú af því að það sem hann sagði passaði svo vel við Ísland í dag. Hann sagði þetta: „Lítið traust er ekki sama og vantraust (e. distrust). Vantraust er nefnilega ekki afmarkað heldur almennt ástand sem myndast þegar farið er yfir ákveðinn sársaukaþröskuld í samskiptum milli hópa. Þegar vantraust hefur á annað borð myndast, er mjög erfitt að rjúfa þann vítahring sem því fylgir. Allt sem er sagt af „hinum“ er túlkað á versta veg og fjarlægðin milli andstæðra hópa eykst. Og það sem verra er, enginn þorir að gera mistök, því þau verða harðlega gagnrýnd og viðkomandi rifinn niður.“

Að mínu mati, þá fórum við Íslendingar yfir þennan sársaukaþröskuld árið 2008. Og það er ekki hægt að segja að ástandið hafi batnað síðan. Það er hins vegar alveg ljóst að við leysum ekki vandamál samtímans með sama hugarfari og leiddi okkur hingað. Við þurfum að aðlaga samfélagið að nútímanum sem býður upp á allt önnur tækifæri og ógnanir en heimurinn fyrir daga tæknibyltingarinnar. Við þurfum að passa upp á og varðveita þau gildi sem við erum flest sammála um eins og heiðarleika, réttlæti og jafnrétti. Við þurfum takast á við ýmsar samfélagslegar áskoranir sem ná margar hverjar út fyrir landsteinana. En það er erfitt að tækla flókin verkefni þegar vantraust er ríkjandi og allir eru hræddir, því þau bjóða ekki upp á neinar auðveldar og vinsælar lausnir.

Stýring eða forysta

En hvernig er þá hægt að komast út úr slíku ástandi? Í því eins og mörgu öðru verðum við að treysta á hæfa leiðtoga, sem geta skapað það traust og þá einingu sem þarf að ríkja. Skv. þessum merka fræðimanni sem ég var að hlusta á, þarf leiðtoginn að vera einlægur og helga sig viðfangsefninu. Hann þarf að leggja sig fram um að virða fólkið sitt og reyna að skilja það. Hann þarf að skapa einingu og tilgang. Hann þarf að hafa hugsjón, og skýra sýn á hvernig framtíðin ætti að líta út. Hann ætti að greiða vegferð þeirra sem eru að vinna og skapa hvata, fremur en að þrengja að. Hann ætti að sýna ábyrgð og passa upp á að það sé jafnvægi á milli ólíkra þátta. Að mínu mat skortir landið okkar sárlega slíkan leiðtoga. Og þess vegna var hausinn á mér við það að detta af þennan föstudagsmorgun.

Ég hef þó von um að við getum fundið okkur góðan leiðtoga. Reyndar hef ég þá trú að Halla Tómasdóttir geti verið einmitt slíkur leiðtogi, í hlutverki forseta Íslands.

Halla er fyrst og fremst kona athafna fremur en orða. Af persónulegum kynnum þá upplifi ég hana sem einlæga konu sem vill raunverulega láta gott af sér leiða og hefur alla burði til að framkvæma. Ég veit líka af eigin reynslu að hún leggur sig fram um að hlusta á hvað fólk hefur að segja, fremur en að telja sig vita betur en aðrir hvað þarf til. Hún vill að við einblínum á að skapa betra samfélag, samfélag sáttar og sameiningar, þar sem borin er virðing fyrir náttúrunni og fólkinu sem hér býr. Hún vill einnig aðlaga samfélagið að breyttum tímum með því að virkja konur og efla skapandi greinar, menntun og frumkvæði. Þetta gerir hún ekki ein, en fremur með því að greiða götu þeirra sem eru einmitt á slíkri vegferð.

Ég trúi því að allir frambjóðendur til embættis forseta Ísland vilji af sínum besta vilja og trú leggja sitt af mörkum til að skapa hér samfélag sem er gott. Sumir hugsa fram og aðrir aftur í því samhengi, en heimurinn er á hraðferð og breytingar eru óumflýjanlegar. Af öllu því góða fólki sem býður sig fram í embættið treysti ég Höllu best til að geta hjálpað okkur við að innleiða jákvæðar breytingar hér á landi. Hún hefur skýra framtíðarsýn og leggur fram hugmyndir um hvernig við komumst þangað. Halla fær því mitt atkvæði.