Tuttugu greindir með sárasótt síðasta árið Erla Björg Gunnarsdóttir skrifar 5. október 2015 07:00 Einn af hverjum sjö sem koma á húð- og kynsjúkdómadeild Landspítalans í skoðun greinist með klamydíu - eða um þúsund manns á ári. vísir/Pjetur Mikil sprenging varð í greiningu á sárasótt meðal íslenskra samkynhneigðra karlmanna síðastliðinn vetur. Tuttugu menn voru greindir með sjúkdóminn á innan við ári, sem annars hefur legið í dvala í áratugi á Íslandi. „Fyrir sex árum varð sárasóttarbylgja í Evrópu meðal samkynhneigðra karlmanna. Það er dæmigert að slík bylgja skelli á Íslandi nokkrum árum seinna,“ segir Baldur Tumi Baldursson, yfirlæknir húð- og kynsjúkdómadeildar Landspítalans. „Þetta er mjög mikill fjöldi enda hefur þessi sjúkdómur legið niðri hér á landi. Einstaka tilfelli hafa verið greind, og þá aðallega hjá útlendingum.“ Flestir sem hafa verið greindir með sárasótt hafa verið með sjúkdóminn á öðru stigi en á þriðja stigi er sárasótt lífshættuleg. „Ef kona fær sárasótt og er þunguð verður barnið verulega greindarskert og illa skaðað. Einnig getur sárasótt lagst á taugakerfið, heilann og hjartað – með alvarlegum afleiðingum. Aftur á móti er frekar einfalt að meðhöndla sjúkdóminn með sýklalyfjum í vöðva. En það þarf að greina hann í tæka tíð.“ Helmings líkur eru á að þeir sem stunda skyndikynni fái klamydíu Aðrir kynsjúkdómar hafa ekki aukist hér á landi en einn af hverjum sjö sem koma á húð- og kynsjúkdómadeild Landspítalans í skoðun greinist með klamydíu. Lengi hefur verið talað um að Ísland eigi Evrópumeistaramet í klamydíusmiti og það tengt við hve duglegir Íslendingar eru að fara í tékk. Baldur Tumi Baldursson segir málið ekki endilega svo einfalt. Baldur Tumi Baldursson, yfirlæknir húð- og kynsjúkdómadeildar, hvetur ömmur til að lesa yfir unga fólkinu.vísir/pjetur „Við viljum fá marga í tékk, það er jákvætt. En við fáum marga í tékk og greinum marga. Fjöldi greininga fer þó eftir hve vel mönnuð við erum á deildinni. Því fleiri starfsmenn, því fleiri skoðanir og því fleiri greiningar. Þessa dagana er tveggja vikna biðlisti en heimsóknum hefur líka fjölgað eftir að við breyttum rakningu hjá okkur. Nú rekjum við fjölda bólfélaga heilt ár aftur í tímann og fólk man betur eftir bólfélögum vegna Facebook, Tinder og annarra samfélagsmiðla. Við getum orðað það þannig að fólk eigi auðveldara með að vita eða muna nöfn bólfélaganna nú til dags.“ Baldur Tumi setur upp einfalt reikningsdæmi og tekur þar mið af erlendum rannsóknum. Stærsti hópur þeirra sem greinast með klamydíu á Íslandi er á aldrinum 17-27 ára. Ef tuttugu prósent þeirra, um það bil sex þúsund, stunda skyndikynni og það er borið saman við þá sem eru greindir á deildinni þá kemur út sú niðurstaða að ef tveir virkir í skyndikynnum stunda kynlíf eru um helmingslíkur á að klamydíusmit verði ef ekki er notaður smokkur. Og lítil smokkanotkun virðist vera vaxandi vandi. „Við erum að sjá það í greiningum að krakkar nota minna smokka. Aukið sárasóttarsmit meðal samkynhneigðra karlmanna gefur okkur sömu vísbendingu. Foreldrar og forráðamenn þurfa að skipta sér meira af þessu. Í hvert skipti sem félagarnir segja að það sé glatað að nota smokk þurfa ömmurnar að segja fimm sinnum að það verði að nota smokk. Við erum hreinlega að bregðast unga fólkinu með því að hvetja það ekki meira til að nota smokkinn.“ Baldur Tumi stingur upp á að eytt sé meiri fjárhæðum í forvarnir og smokkaherferðir enda séu klamydíupróf og -lyf rándýr fyrir samfélagið. Svo ekki sé talað um lyf gegn HIV og lifrarbólgu. Hann svarar því játandi að fólk sé mögulega hætt að vera eins hrætt við að smitast þar sem hægt er að meðhöndla flesta sjúkdóma ef maður fer nógu oft í tékk. „Það er kannski ekki dauðadómur að fá kynsjúkdóm en það getur haft alvarlegar afleiðingar. Það er varlega áætlað að fjórðungur kvenna sem eru ófrjóar séu það vegna klamydíu. Og þar sem við erum Evrópumeistarar þá er ég hræddur um að hlutfallið sé hærra hér.“ Hvað er sárasótt? Sárasótt eða sýfilis er sjúkdómur sem smitast eingöngu við kynmök. Ef ekkert er að gert gengur sjúkdómurinn í gegnum þrjú stig. Fyrstu einkennin koma 3-12 vikum eftir smit og eru rauðbrún sár á smitstaðnum. Frá einni viku og allt að 6 mánuðum eftir að sárið grær hefst annað stig sjúkdómsins með útbrotum víða um líkamann og einkennum sem líkjast flensu. Þessi einkenni hverfa einnig eftir mislangan tíma og þá er sjúkdómurinn einkennalaus, stundum árum saman. Á lokastigi veldur sjúkdómurinn skemmdum á heila og hjarta. Sárasótt hefur legið niðri á Íslandi í fjölda ára og því er um verulega aukningu á tilfellum að ræða. Mest lesið Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Innlent Hættur við að styðja Höllu Hrund Innlent Viktor og Kári heltast úr lestinni Innlent Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Innlent Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Innlent Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Innlent Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Innlent Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Innlent Fleiri fréttir Ógild framboð, flug í lamasessi og draumaferð í Disney „Ég held að Landskjörstjórn þurfi að endurskoða sína lögfræðiþekkingu“ Hættur við að styðja Höllu Hrund Meðferðarstöðinni Vík lokað í sumar Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Kjörinn heiðursmeðlimur í bandarísku lista- og vísindaakademíuna Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Fyrstu tilnefningar til Vigdísarverðlauna Evrópuráðsþingsins kynntar á Alþingi Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Ellefu verða í framboði til embættis forseta Íslands Landlæknir fer með ákvörðun Persónuverndar fyrir dóm Stór hópur fanga sem ekki treystir stofnunum Viktor og Kári heltast úr lestinni Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Best ef forseti hefur ekki verið í stjórnmálastarfi Ráðherra kynnir nýtt mælaborð farsældar barna Skjálfti við Bláfjöll í morgun og óbreytt við Sundhnúk Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Vopnuð rán tíðari en fólk gerir sér grein fyrir Óttast að saga slökkviliða á Íslandi glatist Plokkdagurinn mikli haldinn hátíðlegur um land allt Á ofsahraða undir áhrifum fíkniefna Efnahagsstefnan sé að ýta fólki í verðtryggð lán Ók blindfullur við Grímsvötn og hótaði að drepa alla Langt í að þeir nái sér að fullu Lögregla með eftirför í Vogahverfi Íslandsferðin sem breyttist í martröð Sjá meira
Mikil sprenging varð í greiningu á sárasótt meðal íslenskra samkynhneigðra karlmanna síðastliðinn vetur. Tuttugu menn voru greindir með sjúkdóminn á innan við ári, sem annars hefur legið í dvala í áratugi á Íslandi. „Fyrir sex árum varð sárasóttarbylgja í Evrópu meðal samkynhneigðra karlmanna. Það er dæmigert að slík bylgja skelli á Íslandi nokkrum árum seinna,“ segir Baldur Tumi Baldursson, yfirlæknir húð- og kynsjúkdómadeildar Landspítalans. „Þetta er mjög mikill fjöldi enda hefur þessi sjúkdómur legið niðri hér á landi. Einstaka tilfelli hafa verið greind, og þá aðallega hjá útlendingum.“ Flestir sem hafa verið greindir með sárasótt hafa verið með sjúkdóminn á öðru stigi en á þriðja stigi er sárasótt lífshættuleg. „Ef kona fær sárasótt og er þunguð verður barnið verulega greindarskert og illa skaðað. Einnig getur sárasótt lagst á taugakerfið, heilann og hjartað – með alvarlegum afleiðingum. Aftur á móti er frekar einfalt að meðhöndla sjúkdóminn með sýklalyfjum í vöðva. En það þarf að greina hann í tæka tíð.“ Helmings líkur eru á að þeir sem stunda skyndikynni fái klamydíu Aðrir kynsjúkdómar hafa ekki aukist hér á landi en einn af hverjum sjö sem koma á húð- og kynsjúkdómadeild Landspítalans í skoðun greinist með klamydíu. Lengi hefur verið talað um að Ísland eigi Evrópumeistaramet í klamydíusmiti og það tengt við hve duglegir Íslendingar eru að fara í tékk. Baldur Tumi Baldursson segir málið ekki endilega svo einfalt. Baldur Tumi Baldursson, yfirlæknir húð- og kynsjúkdómadeildar, hvetur ömmur til að lesa yfir unga fólkinu.vísir/pjetur „Við viljum fá marga í tékk, það er jákvætt. En við fáum marga í tékk og greinum marga. Fjöldi greininga fer þó eftir hve vel mönnuð við erum á deildinni. Því fleiri starfsmenn, því fleiri skoðanir og því fleiri greiningar. Þessa dagana er tveggja vikna biðlisti en heimsóknum hefur líka fjölgað eftir að við breyttum rakningu hjá okkur. Nú rekjum við fjölda bólfélaga heilt ár aftur í tímann og fólk man betur eftir bólfélögum vegna Facebook, Tinder og annarra samfélagsmiðla. Við getum orðað það þannig að fólk eigi auðveldara með að vita eða muna nöfn bólfélaganna nú til dags.“ Baldur Tumi setur upp einfalt reikningsdæmi og tekur þar mið af erlendum rannsóknum. Stærsti hópur þeirra sem greinast með klamydíu á Íslandi er á aldrinum 17-27 ára. Ef tuttugu prósent þeirra, um það bil sex þúsund, stunda skyndikynni og það er borið saman við þá sem eru greindir á deildinni þá kemur út sú niðurstaða að ef tveir virkir í skyndikynnum stunda kynlíf eru um helmingslíkur á að klamydíusmit verði ef ekki er notaður smokkur. Og lítil smokkanotkun virðist vera vaxandi vandi. „Við erum að sjá það í greiningum að krakkar nota minna smokka. Aukið sárasóttarsmit meðal samkynhneigðra karlmanna gefur okkur sömu vísbendingu. Foreldrar og forráðamenn þurfa að skipta sér meira af þessu. Í hvert skipti sem félagarnir segja að það sé glatað að nota smokk þurfa ömmurnar að segja fimm sinnum að það verði að nota smokk. Við erum hreinlega að bregðast unga fólkinu með því að hvetja það ekki meira til að nota smokkinn.“ Baldur Tumi stingur upp á að eytt sé meiri fjárhæðum í forvarnir og smokkaherferðir enda séu klamydíupróf og -lyf rándýr fyrir samfélagið. Svo ekki sé talað um lyf gegn HIV og lifrarbólgu. Hann svarar því játandi að fólk sé mögulega hætt að vera eins hrætt við að smitast þar sem hægt er að meðhöndla flesta sjúkdóma ef maður fer nógu oft í tékk. „Það er kannski ekki dauðadómur að fá kynsjúkdóm en það getur haft alvarlegar afleiðingar. Það er varlega áætlað að fjórðungur kvenna sem eru ófrjóar séu það vegna klamydíu. Og þar sem við erum Evrópumeistarar þá er ég hræddur um að hlutfallið sé hærra hér.“ Hvað er sárasótt? Sárasótt eða sýfilis er sjúkdómur sem smitast eingöngu við kynmök. Ef ekkert er að gert gengur sjúkdómurinn í gegnum þrjú stig. Fyrstu einkennin koma 3-12 vikum eftir smit og eru rauðbrún sár á smitstaðnum. Frá einni viku og allt að 6 mánuðum eftir að sárið grær hefst annað stig sjúkdómsins með útbrotum víða um líkamann og einkennum sem líkjast flensu. Þessi einkenni hverfa einnig eftir mislangan tíma og þá er sjúkdómurinn einkennalaus, stundum árum saman. Á lokastigi veldur sjúkdómurinn skemmdum á heila og hjarta. Sárasótt hefur legið niðri á Íslandi í fjölda ára og því er um verulega aukningu á tilfellum að ræða.
Mest lesið Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Innlent Hættur við að styðja Höllu Hrund Innlent Viktor og Kári heltast úr lestinni Innlent Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Innlent Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Innlent Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Innlent Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Innlent Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Innlent Fleiri fréttir Ógild framboð, flug í lamasessi og draumaferð í Disney „Ég held að Landskjörstjórn þurfi að endurskoða sína lögfræðiþekkingu“ Hættur við að styðja Höllu Hrund Meðferðarstöðinni Vík lokað í sumar Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Kjörinn heiðursmeðlimur í bandarísku lista- og vísindaakademíuna Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Fyrstu tilnefningar til Vigdísarverðlauna Evrópuráðsþingsins kynntar á Alþingi Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Ellefu verða í framboði til embættis forseta Íslands Landlæknir fer með ákvörðun Persónuverndar fyrir dóm Stór hópur fanga sem ekki treystir stofnunum Viktor og Kári heltast úr lestinni Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Best ef forseti hefur ekki verið í stjórnmálastarfi Ráðherra kynnir nýtt mælaborð farsældar barna Skjálfti við Bláfjöll í morgun og óbreytt við Sundhnúk Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Vopnuð rán tíðari en fólk gerir sér grein fyrir Óttast að saga slökkviliða á Íslandi glatist Plokkdagurinn mikli haldinn hátíðlegur um land allt Á ofsahraða undir áhrifum fíkniefna Efnahagsstefnan sé að ýta fólki í verðtryggð lán Ók blindfullur við Grímsvötn og hótaði að drepa alla Langt í að þeir nái sér að fullu Lögregla með eftirför í Vogahverfi Íslandsferðin sem breyttist í martröð Sjá meira