Samið um heilbrigðiskerfið Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir skrifar 30. janúar 2015 07:00 Í tengslum við kjarasamninga Læknafélags Íslands og Skurðlæknafélags Íslands undirrituðu ráðherrar í ríkisstjórn viljayfirlýsingu um mikilvægi heilbrigðiskerfisins og vilja til að styrkja frekar heilbrigðisþjónustu í landinu. Ráðherrar og læknar hafa frá stofnun heilbrigðisráðuneytisins 1970 öðrum fremur mótað heilbrigðiskerfi landsmanna í núverandi mynd. Það er því rík ástæða til að fylgjast með framvindu þessarar yfirlýsingar. Markmið heilbrigðiskerfisins er að tryggja landsmönnum „aðstoð til verndar heilbrigði og jafnan aðgang að heilbrigðisþjónustu óháð efnahag“ og „að allir landsmenn eigi kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem á hverjum tíma eru tök á að veita til verndar andlegri, líkamlegri og félagslegri heilbrigði.“ Rannsóknir á þróun kerfisins sýna að svo virðist sem íslenskir stjórnmálamenn séu ófærir um að veita þessum markmiðum forystu og tryggja að skipulag, innviðir og gangverk kerfisins fylgi þeirri stefnu sem þar er mörkuð. Markmið sem miða að því að hækka útgjöld til heilbrigðismála á Íslandi til samræmis við nágrannalöndin eru t.d. varhugaverð. Slík markmið geta virkað sem útboð fyrir fyrirtæki í leit að viðskiptatækifærum, m.ö.o. ávísun á einkavæðingu að hætti ríkisstjórnar Blairs í Bretlandi. Gera verður ráð fyrir að kjörnir fulltrúar sem semja fyrir hönd landsmanna við lækna um heilbrigðiskerfið taki mið af hugmyndum almennings um kerfið. Til er skoðanakönnun sem sýndi að um 80% aðspurðra vildu að heilbrigðisþjónustan væri fyrst og fremst á hendi hins opinbera og að 94% vildu að meira fjármagni yrði veitt í heilbrigðisþjónustu úr opinberum sjóðum. Hvergi er að finna í viljayfirlýsingu ráðherranna og læknanna staðfestingu sem með óyggjandi hætti tekur mið af þessum skoðunum landsmanna.Skammgóður vermir Ef jöfnuður í heilbrigðisþjónustu er markmið, þá er aukinn einkarekstur ekki svarið. Jöfnuður í þessu samhengi er viðfangsefni stjórnmálanna; ekki markaðarins. Þá er einkarekstur skammgóður vermir fyrir þá sem vilja ná markmiðinu um skilvirkari þjónustu og hagkvæmari nýtingu fjármagns og þekkingar. Reynsla og rannsóknir sýna að þegar fram í sækir hafa stjórnvöld minni stjórn á útgjöldum til heilbrigðismála eftir því sem hlutur einkarekstrar er meiri innan kerfisins. Á Íslandi hafa læknar ítrekað komið í veg fyrir þjónustustýringu innan kerfisins; síðast í harðvítugri deilu sjúkrahús- og sérgreinalækna annars vegar og heilsugæslulækna hins vegar árið 1995 þegar tilraun var gerð til að koma á tilvísanakerfi í anda þess sem þekkist í nágrannalöndunum. Læknar sem fagstétt eiga ekki aðeins faglegra hagsmuna að gæta innan heilbrigðiskerfisins, heldur ríkra viðskiptahagsmuna. Fjárfestingar einkaaðila í lækningatækjum og búnaði þurfa tekjur til að standa straum af slíkum fjárfestingum. Þessar tekjur koma úr opinberum sjóðum og úr vösum sjúklinga. Í læknisþjónustu á Íslandi er framboð á þjónustu ekki óháð eftirspurn þar sem sömu læknar sjúkdómsgreina, meta þörfina fyrir þjónustu og ákvarða þar með eftirspurnina. Margir læknar sem starfa hjá hinu opinbera starfa einnig á einkastofum. Bæði læknar og sjúklingar geta farið á milli þessara þjónustukerfa að vild. Hættan á árekstrum þar sem takast á viðskiptahagsmunir lækna og hagsmunir hins opinbera sem gætir almannahagsmuna er augljós.Hin ósýnilega hönd stjórnmálanna Ákvarðanir stjórnvalda hafa lagt grunninn að því tvískipta kerfi sem einkennir íslenska heilbrigðiskerfið í dag. Árið 1981 afgreiddu stjórnvöld launakröfur sjúkrahúslækna með því að hvetja lækna til að vinna meira á einkastofum. Þá, eins og nú, þóttu launakröfur læknanna háar og líklegar til að hleypa upp þeim samningum sem þegar höfðu náðst í almennum kjarasamningum. Á einkastofum gátu læknar innheimt fyrir unnin verk, sent Tryggingastofnun (TR) reikninginn og þannig hækkað tekjur sínar án þess að hækkunin kæmi fram í vísitölunni, sem var undirrót óðaverðbólgunnar sem þá var efnahagslegt viðfangsefni stjórnvalda. Þarna var í tíð ráðherra Alþýðubandalagsins tekin afdrifarík ákvörðun við mótun heilbrigðiskerfisins. Í apríl 2011 voru samningar sérgreinalækna lausir. Ólíkt því sem gerðist í lok árs 1997, þegar TR greiddi ekki fyrir þjónustu sérgreinalækna eftir að samningar þeirra runnu út og sjúklingar þurftu að greiða þjónustu þeirra úr eigin vasa, þá heimilaði ráðherra Samfylkingarinnar sérgreinalæknum að starfa áfram á samningunum án þess að greiðslur ríkisins hækkuðu. Þetta gaf sérgreinalæknum svigrúm til að hækka sína gjaldskrá og sækja þannig launahækkun sína í vasa sjúklinga. Það var svo ráðherra Sjálfstæðisflokksins sem með samningum í lok árs 2013 lét ríkið taka þá hækkun yfir, þegjandi og hljóðalaust. Stórtækar sameiningar á lykilstofnunum heilbrigðisþjónustunnar á höfuðborgarsvæðinu marka skref í átt til einkarekstrar. Sameiningarnar hafa skapað fábrotnari og ósveigjanlegri vinnumarkað fyrir sérmenntað heilbrigðisstarfsfólk. Stærð stofnananna hefur gert rekstur þeirra sýnilegri á fjárlögum ríkisins og veikt stöðu þeirra gagnvart fjárveitingarvaldinu, sem með reglulegu millibili hefur hert á kröfunni um hagkvæmni og skilvirkni í rekstri. Stofnanirnar eru því nú varnarlausari gagnvart rökum sem vilja „báknið burt“. Þannig hafa sameiningar ráðherra Framsóknarflokksins búið í haginn fyrir þá sem vilja réttlæta enn frekari einkavæðingu innan kerfisins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Innrás á Rafah stríðir gegn allri mannúð Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Börnin okkar Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Vextir geta og þurfa að lækka Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Óttasleginn mömmuher og Eurovision Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson skrifar Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað skrifar Skoðun Opið bréf til samgönguráðherra og vegamálastjóra Hópur ferðaþjóna í Dölunum skrifar Skoðun Hugleiðingar ellilífeyrisþega um landsmálin og orkumálin Ingimundur Andrésson skrifar Skoðun Að tilheyra - Fjölmenningarþing Reykjavíkur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Katrínu sem forseta Stefán Friðrik Stefánsson skrifar Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þekking á naloxone nefúða getur bjargað lífi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við breytt fortíðinni? Ásgeir Jónsson skrifar Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson skrifar Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Ný norræn stjórnarskrá Hrannar Björn Arnarsson,Ragnheiður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við verið hamingjusöm í vinnunni? Héðinn Sveinbjörnsson skrifar Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar Skoðun Stærsta loftslagsráðstefna í heimi Nótt Thorberg skrifar Skoðun Er keisarinn ekki í neinum fötum? Hákon Gunnarsson ,Bergljót Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hugleiðing um sáttamiðlun Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Nöturlegt ævikvöld Elín Hirst skrifar Sjá meira
Í tengslum við kjarasamninga Læknafélags Íslands og Skurðlæknafélags Íslands undirrituðu ráðherrar í ríkisstjórn viljayfirlýsingu um mikilvægi heilbrigðiskerfisins og vilja til að styrkja frekar heilbrigðisþjónustu í landinu. Ráðherrar og læknar hafa frá stofnun heilbrigðisráðuneytisins 1970 öðrum fremur mótað heilbrigðiskerfi landsmanna í núverandi mynd. Það er því rík ástæða til að fylgjast með framvindu þessarar yfirlýsingar. Markmið heilbrigðiskerfisins er að tryggja landsmönnum „aðstoð til verndar heilbrigði og jafnan aðgang að heilbrigðisþjónustu óháð efnahag“ og „að allir landsmenn eigi kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem á hverjum tíma eru tök á að veita til verndar andlegri, líkamlegri og félagslegri heilbrigði.“ Rannsóknir á þróun kerfisins sýna að svo virðist sem íslenskir stjórnmálamenn séu ófærir um að veita þessum markmiðum forystu og tryggja að skipulag, innviðir og gangverk kerfisins fylgi þeirri stefnu sem þar er mörkuð. Markmið sem miða að því að hækka útgjöld til heilbrigðismála á Íslandi til samræmis við nágrannalöndin eru t.d. varhugaverð. Slík markmið geta virkað sem útboð fyrir fyrirtæki í leit að viðskiptatækifærum, m.ö.o. ávísun á einkavæðingu að hætti ríkisstjórnar Blairs í Bretlandi. Gera verður ráð fyrir að kjörnir fulltrúar sem semja fyrir hönd landsmanna við lækna um heilbrigðiskerfið taki mið af hugmyndum almennings um kerfið. Til er skoðanakönnun sem sýndi að um 80% aðspurðra vildu að heilbrigðisþjónustan væri fyrst og fremst á hendi hins opinbera og að 94% vildu að meira fjármagni yrði veitt í heilbrigðisþjónustu úr opinberum sjóðum. Hvergi er að finna í viljayfirlýsingu ráðherranna og læknanna staðfestingu sem með óyggjandi hætti tekur mið af þessum skoðunum landsmanna.Skammgóður vermir Ef jöfnuður í heilbrigðisþjónustu er markmið, þá er aukinn einkarekstur ekki svarið. Jöfnuður í þessu samhengi er viðfangsefni stjórnmálanna; ekki markaðarins. Þá er einkarekstur skammgóður vermir fyrir þá sem vilja ná markmiðinu um skilvirkari þjónustu og hagkvæmari nýtingu fjármagns og þekkingar. Reynsla og rannsóknir sýna að þegar fram í sækir hafa stjórnvöld minni stjórn á útgjöldum til heilbrigðismála eftir því sem hlutur einkarekstrar er meiri innan kerfisins. Á Íslandi hafa læknar ítrekað komið í veg fyrir þjónustustýringu innan kerfisins; síðast í harðvítugri deilu sjúkrahús- og sérgreinalækna annars vegar og heilsugæslulækna hins vegar árið 1995 þegar tilraun var gerð til að koma á tilvísanakerfi í anda þess sem þekkist í nágrannalöndunum. Læknar sem fagstétt eiga ekki aðeins faglegra hagsmuna að gæta innan heilbrigðiskerfisins, heldur ríkra viðskiptahagsmuna. Fjárfestingar einkaaðila í lækningatækjum og búnaði þurfa tekjur til að standa straum af slíkum fjárfestingum. Þessar tekjur koma úr opinberum sjóðum og úr vösum sjúklinga. Í læknisþjónustu á Íslandi er framboð á þjónustu ekki óháð eftirspurn þar sem sömu læknar sjúkdómsgreina, meta þörfina fyrir þjónustu og ákvarða þar með eftirspurnina. Margir læknar sem starfa hjá hinu opinbera starfa einnig á einkastofum. Bæði læknar og sjúklingar geta farið á milli þessara þjónustukerfa að vild. Hættan á árekstrum þar sem takast á viðskiptahagsmunir lækna og hagsmunir hins opinbera sem gætir almannahagsmuna er augljós.Hin ósýnilega hönd stjórnmálanna Ákvarðanir stjórnvalda hafa lagt grunninn að því tvískipta kerfi sem einkennir íslenska heilbrigðiskerfið í dag. Árið 1981 afgreiddu stjórnvöld launakröfur sjúkrahúslækna með því að hvetja lækna til að vinna meira á einkastofum. Þá, eins og nú, þóttu launakröfur læknanna háar og líklegar til að hleypa upp þeim samningum sem þegar höfðu náðst í almennum kjarasamningum. Á einkastofum gátu læknar innheimt fyrir unnin verk, sent Tryggingastofnun (TR) reikninginn og þannig hækkað tekjur sínar án þess að hækkunin kæmi fram í vísitölunni, sem var undirrót óðaverðbólgunnar sem þá var efnahagslegt viðfangsefni stjórnvalda. Þarna var í tíð ráðherra Alþýðubandalagsins tekin afdrifarík ákvörðun við mótun heilbrigðiskerfisins. Í apríl 2011 voru samningar sérgreinalækna lausir. Ólíkt því sem gerðist í lok árs 1997, þegar TR greiddi ekki fyrir þjónustu sérgreinalækna eftir að samningar þeirra runnu út og sjúklingar þurftu að greiða þjónustu þeirra úr eigin vasa, þá heimilaði ráðherra Samfylkingarinnar sérgreinalæknum að starfa áfram á samningunum án þess að greiðslur ríkisins hækkuðu. Þetta gaf sérgreinalæknum svigrúm til að hækka sína gjaldskrá og sækja þannig launahækkun sína í vasa sjúklinga. Það var svo ráðherra Sjálfstæðisflokksins sem með samningum í lok árs 2013 lét ríkið taka þá hækkun yfir, þegjandi og hljóðalaust. Stórtækar sameiningar á lykilstofnunum heilbrigðisþjónustunnar á höfuðborgarsvæðinu marka skref í átt til einkarekstrar. Sameiningarnar hafa skapað fábrotnari og ósveigjanlegri vinnumarkað fyrir sérmenntað heilbrigðisstarfsfólk. Stærð stofnananna hefur gert rekstur þeirra sýnilegri á fjárlögum ríkisins og veikt stöðu þeirra gagnvart fjárveitingarvaldinu, sem með reglulegu millibili hefur hert á kröfunni um hagkvæmni og skilvirkni í rekstri. Stofnanirnar eru því nú varnarlausari gagnvart rökum sem vilja „báknið burt“. Þannig hafa sameiningar ráðherra Framsóknarflokksins búið í haginn fyrir þá sem vilja réttlæta enn frekari einkavæðingu innan kerfisins.
Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar