Hulinn heimur líknarmeðferðar Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar 10. október 2015 07:00 Í tilefni af alþjóðlegum degi líknarmeðferðar 10. október Síðustu ár hefur athygli alþjóðasamtaka á sviði líknarmeðferðar, beinst að því að uppræta ákveðnar rangtúlkanir og misskilning. Margir telja að líknameðferð eigi einungis við þegar læknismeðferð vegna ólæknandi sjúkdóms hefur verið hætt. Að þá verði ákveðin þáttaskil sem þýði í raun það eitt að lífslokin nálgist. Staðreyndin er þó sú að líknarmeðferð er oft beitt samhliða læknisfræðilegri meðferð sem miðast við að halda niðri sjúkdómi. Alþjóðlega er mælst til að þegar einstaklingur greinist með lífshættulegan eða ólæknandi sjúkdóm sé líknarmeðferð frá upphafi hluti af þeirri nálgun sem notuð er, til að hann og ástvinir hans geti sem best aðlagast og lifað með breyttum aðstæðum. Nýlegar rannsóknir sýna fram á lengri lífshorfur hjá þeim einstaklingum sem fá líknarmeðferð samhliða læknisfræðilegri meðferð sem beinist að því að halda ólæknandi sjúkdóm í skefjum. Þetta verða að teljast mikilvæg og jákvæð tíðindi, sem kalla á breyttan skilning og breytt hugarfar tengt því sem líknarmeðferð stendur fyrir og þeim aðferðum sem þar er beitt.Hvað er líknarmeðferð? Þeir sem greinst hafa með alvarlega sjúkdóma vita best hversu víðtæk áhrif sú staðreynd getur haft á lífið í heild. Hugmyndafræði líknarmeðferðar kemur því inn á mörg svið mannlegrar tilveru og krefst, þegar við á, aðkomu og samvinnu margra fagstétta. Hugmyndafræði líknarmeðferðar hefur frá upphafi miðast við að horfa á þann sem veikist sem einstakling með ákveðna reynslu, bakgrunn og lífssýn sem hefur áhrif á hvernig hann tekst á við veikindin. Hann tilheyrir gjarnan fjölskyldu og vandamönnum sem þurfa líka á stuðningi, samtali, fræðslu og útskýringum að halda. Einstaklingurinn er þannig hluti af stærri heild og vegferð hans byggir oft einnig á vegferð ástvina hans. Líknarmeðferð byggir á aðferðum sem eiga sér í raun engin takmörk svo lengi sem þær aðferðir miðast við að draga úr líkamlegum og sálrænum einkennum sem sjúkdómur leiðir af sér eða meðferð vegna hans. Rétt og markviss meðhöndlun einkenna, í samvinnu við þann einstakling sem við þau glímir, skiptir gríðarlegu máli. Það skiptir máli af þeirri ástæðu að það er erfitt að eiga sér lífsgæði og von þegar slæm líðan litar tilveruna. Líknarmeðferð spannar vítt svið í sjúkdómsferli einstaklings. Meðferð miðast við að hjálpa fólki að lifa eins eðlilegu og innihaldsríku lífi og hægt er miðað við aðstæður á hverjum tíma, óháð því hver staða sjúkdómsins er. Í sjúkdómsferlinu getur þessi aðkoma verið tímabundin, til langframa eða spannað ákveðin tímabil. Sé svo komið að óumflýjanleg lífslok nálgist er einstaklingnum veitt svokölluð lífslokameðferð sem er aðeins einn hluti af líknarmeðferð. Líknarmeðferð á ekki bara við þegar um krabbameinssjúkdóm ræðir heldur alla lífsógnandi og ólæknandi sjúkdóma.Hverjir veita líknarmeðferð? Alþjóðleg stefna miðast við að allt heilbrigðisstarfsfólk hafi grunnþekkingu á líknarmeðferð og geti beitt henni þegar við á. Sérhæfð líknarmeðferð er veitt af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur menntun, reynslu og þekkingu á sviði líknarmeðferðar og starfar í líknarráðgjafarteymi, á líknardeild og á göngudeild. Tvær heimaþjónustur, Heimahlynning og Karitas, veita sérhæfða líknarmeðferð í heimahúsum. Þessir aðilar veita stuðning og ráðgjöf varðandi líknarmeðferð á öllum stigum sjúkdóms þótt almennt verði þörf fyrir sérhæfða aðkomu meiri eftir því sem sjúkdómur ágerist.Aðgengi að líknarmeðferð er mannréttindi Á vefsíðu alþjóðasamtaka um líknarmeðferð kemur fram að í aðeins 20 af 234 löndum á heimsvísu hefur líknarmeðferð verið innleidd. Talið er að um 80% mannkynsins skorti aðgang að þeim lyfjum sem nauðsynleg eru talin til að lina einkenni og þjáningar af völdum alvarlegra og lífsógnandi sjúkdóma. Dagur líknarmeðferðar er í ár tileinkaður öllum þeim fjölda einstaklinga sem hafa þörf fyrir líknarmeðferð en fá ekki viðeigandi hjálp. Undirstrikað er að líknarmeðferð ætti að vera í boði fyrir alla þá sem á þurfa að halda, óháð kyni, aldri, kynþætti, sjúkdómi, kynhneigð eða búsetu. Á Íslandi má segja að aðgengi að líknarmeðferð sé gott. Hins vegar er ljóst að enn er mikið starf fyrir höndum tengt því að uppfræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um það sem þessi meðferð snýst um, fyrir hverja hún er og þann ávinning sem getur fengist með því að beita henni meðfram annarri læknismeðferð í meðhöndlun lífshamlandi og ólæknandi sjúkdóma. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Í tilefni af alþjóðlegum degi líknarmeðferðar 10. október Síðustu ár hefur athygli alþjóðasamtaka á sviði líknarmeðferðar, beinst að því að uppræta ákveðnar rangtúlkanir og misskilning. Margir telja að líknameðferð eigi einungis við þegar læknismeðferð vegna ólæknandi sjúkdóms hefur verið hætt. Að þá verði ákveðin þáttaskil sem þýði í raun það eitt að lífslokin nálgist. Staðreyndin er þó sú að líknarmeðferð er oft beitt samhliða læknisfræðilegri meðferð sem miðast við að halda niðri sjúkdómi. Alþjóðlega er mælst til að þegar einstaklingur greinist með lífshættulegan eða ólæknandi sjúkdóm sé líknarmeðferð frá upphafi hluti af þeirri nálgun sem notuð er, til að hann og ástvinir hans geti sem best aðlagast og lifað með breyttum aðstæðum. Nýlegar rannsóknir sýna fram á lengri lífshorfur hjá þeim einstaklingum sem fá líknarmeðferð samhliða læknisfræðilegri meðferð sem beinist að því að halda ólæknandi sjúkdóm í skefjum. Þetta verða að teljast mikilvæg og jákvæð tíðindi, sem kalla á breyttan skilning og breytt hugarfar tengt því sem líknarmeðferð stendur fyrir og þeim aðferðum sem þar er beitt.Hvað er líknarmeðferð? Þeir sem greinst hafa með alvarlega sjúkdóma vita best hversu víðtæk áhrif sú staðreynd getur haft á lífið í heild. Hugmyndafræði líknarmeðferðar kemur því inn á mörg svið mannlegrar tilveru og krefst, þegar við á, aðkomu og samvinnu margra fagstétta. Hugmyndafræði líknarmeðferðar hefur frá upphafi miðast við að horfa á þann sem veikist sem einstakling með ákveðna reynslu, bakgrunn og lífssýn sem hefur áhrif á hvernig hann tekst á við veikindin. Hann tilheyrir gjarnan fjölskyldu og vandamönnum sem þurfa líka á stuðningi, samtali, fræðslu og útskýringum að halda. Einstaklingurinn er þannig hluti af stærri heild og vegferð hans byggir oft einnig á vegferð ástvina hans. Líknarmeðferð byggir á aðferðum sem eiga sér í raun engin takmörk svo lengi sem þær aðferðir miðast við að draga úr líkamlegum og sálrænum einkennum sem sjúkdómur leiðir af sér eða meðferð vegna hans. Rétt og markviss meðhöndlun einkenna, í samvinnu við þann einstakling sem við þau glímir, skiptir gríðarlegu máli. Það skiptir máli af þeirri ástæðu að það er erfitt að eiga sér lífsgæði og von þegar slæm líðan litar tilveruna. Líknarmeðferð spannar vítt svið í sjúkdómsferli einstaklings. Meðferð miðast við að hjálpa fólki að lifa eins eðlilegu og innihaldsríku lífi og hægt er miðað við aðstæður á hverjum tíma, óháð því hver staða sjúkdómsins er. Í sjúkdómsferlinu getur þessi aðkoma verið tímabundin, til langframa eða spannað ákveðin tímabil. Sé svo komið að óumflýjanleg lífslok nálgist er einstaklingnum veitt svokölluð lífslokameðferð sem er aðeins einn hluti af líknarmeðferð. Líknarmeðferð á ekki bara við þegar um krabbameinssjúkdóm ræðir heldur alla lífsógnandi og ólæknandi sjúkdóma.Hverjir veita líknarmeðferð? Alþjóðleg stefna miðast við að allt heilbrigðisstarfsfólk hafi grunnþekkingu á líknarmeðferð og geti beitt henni þegar við á. Sérhæfð líknarmeðferð er veitt af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur menntun, reynslu og þekkingu á sviði líknarmeðferðar og starfar í líknarráðgjafarteymi, á líknardeild og á göngudeild. Tvær heimaþjónustur, Heimahlynning og Karitas, veita sérhæfða líknarmeðferð í heimahúsum. Þessir aðilar veita stuðning og ráðgjöf varðandi líknarmeðferð á öllum stigum sjúkdóms þótt almennt verði þörf fyrir sérhæfða aðkomu meiri eftir því sem sjúkdómur ágerist.Aðgengi að líknarmeðferð er mannréttindi Á vefsíðu alþjóðasamtaka um líknarmeðferð kemur fram að í aðeins 20 af 234 löndum á heimsvísu hefur líknarmeðferð verið innleidd. Talið er að um 80% mannkynsins skorti aðgang að þeim lyfjum sem nauðsynleg eru talin til að lina einkenni og þjáningar af völdum alvarlegra og lífsógnandi sjúkdóma. Dagur líknarmeðferðar er í ár tileinkaður öllum þeim fjölda einstaklinga sem hafa þörf fyrir líknarmeðferð en fá ekki viðeigandi hjálp. Undirstrikað er að líknarmeðferð ætti að vera í boði fyrir alla þá sem á þurfa að halda, óháð kyni, aldri, kynþætti, sjúkdómi, kynhneigð eða búsetu. Á Íslandi má segja að aðgengi að líknarmeðferð sé gott. Hins vegar er ljóst að enn er mikið starf fyrir höndum tengt því að uppfræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um það sem þessi meðferð snýst um, fyrir hverja hún er og þann ávinning sem getur fengist með því að beita henni meðfram annarri læknismeðferð í meðhöndlun lífshamlandi og ólæknandi sjúkdóma.
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun