Hulinn heimur líknarmeðferðar Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar 10. október 2015 07:00 Í tilefni af alþjóðlegum degi líknarmeðferðar 10. október Síðustu ár hefur athygli alþjóðasamtaka á sviði líknarmeðferðar, beinst að því að uppræta ákveðnar rangtúlkanir og misskilning. Margir telja að líknameðferð eigi einungis við þegar læknismeðferð vegna ólæknandi sjúkdóms hefur verið hætt. Að þá verði ákveðin þáttaskil sem þýði í raun það eitt að lífslokin nálgist. Staðreyndin er þó sú að líknarmeðferð er oft beitt samhliða læknisfræðilegri meðferð sem miðast við að halda niðri sjúkdómi. Alþjóðlega er mælst til að þegar einstaklingur greinist með lífshættulegan eða ólæknandi sjúkdóm sé líknarmeðferð frá upphafi hluti af þeirri nálgun sem notuð er, til að hann og ástvinir hans geti sem best aðlagast og lifað með breyttum aðstæðum. Nýlegar rannsóknir sýna fram á lengri lífshorfur hjá þeim einstaklingum sem fá líknarmeðferð samhliða læknisfræðilegri meðferð sem beinist að því að halda ólæknandi sjúkdóm í skefjum. Þetta verða að teljast mikilvæg og jákvæð tíðindi, sem kalla á breyttan skilning og breytt hugarfar tengt því sem líknarmeðferð stendur fyrir og þeim aðferðum sem þar er beitt.Hvað er líknarmeðferð? Þeir sem greinst hafa með alvarlega sjúkdóma vita best hversu víðtæk áhrif sú staðreynd getur haft á lífið í heild. Hugmyndafræði líknarmeðferðar kemur því inn á mörg svið mannlegrar tilveru og krefst, þegar við á, aðkomu og samvinnu margra fagstétta. Hugmyndafræði líknarmeðferðar hefur frá upphafi miðast við að horfa á þann sem veikist sem einstakling með ákveðna reynslu, bakgrunn og lífssýn sem hefur áhrif á hvernig hann tekst á við veikindin. Hann tilheyrir gjarnan fjölskyldu og vandamönnum sem þurfa líka á stuðningi, samtali, fræðslu og útskýringum að halda. Einstaklingurinn er þannig hluti af stærri heild og vegferð hans byggir oft einnig á vegferð ástvina hans. Líknarmeðferð byggir á aðferðum sem eiga sér í raun engin takmörk svo lengi sem þær aðferðir miðast við að draga úr líkamlegum og sálrænum einkennum sem sjúkdómur leiðir af sér eða meðferð vegna hans. Rétt og markviss meðhöndlun einkenna, í samvinnu við þann einstakling sem við þau glímir, skiptir gríðarlegu máli. Það skiptir máli af þeirri ástæðu að það er erfitt að eiga sér lífsgæði og von þegar slæm líðan litar tilveruna. Líknarmeðferð spannar vítt svið í sjúkdómsferli einstaklings. Meðferð miðast við að hjálpa fólki að lifa eins eðlilegu og innihaldsríku lífi og hægt er miðað við aðstæður á hverjum tíma, óháð því hver staða sjúkdómsins er. Í sjúkdómsferlinu getur þessi aðkoma verið tímabundin, til langframa eða spannað ákveðin tímabil. Sé svo komið að óumflýjanleg lífslok nálgist er einstaklingnum veitt svokölluð lífslokameðferð sem er aðeins einn hluti af líknarmeðferð. Líknarmeðferð á ekki bara við þegar um krabbameinssjúkdóm ræðir heldur alla lífsógnandi og ólæknandi sjúkdóma.Hverjir veita líknarmeðferð? Alþjóðleg stefna miðast við að allt heilbrigðisstarfsfólk hafi grunnþekkingu á líknarmeðferð og geti beitt henni þegar við á. Sérhæfð líknarmeðferð er veitt af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur menntun, reynslu og þekkingu á sviði líknarmeðferðar og starfar í líknarráðgjafarteymi, á líknardeild og á göngudeild. Tvær heimaþjónustur, Heimahlynning og Karitas, veita sérhæfða líknarmeðferð í heimahúsum. Þessir aðilar veita stuðning og ráðgjöf varðandi líknarmeðferð á öllum stigum sjúkdóms þótt almennt verði þörf fyrir sérhæfða aðkomu meiri eftir því sem sjúkdómur ágerist.Aðgengi að líknarmeðferð er mannréttindi Á vefsíðu alþjóðasamtaka um líknarmeðferð kemur fram að í aðeins 20 af 234 löndum á heimsvísu hefur líknarmeðferð verið innleidd. Talið er að um 80% mannkynsins skorti aðgang að þeim lyfjum sem nauðsynleg eru talin til að lina einkenni og þjáningar af völdum alvarlegra og lífsógnandi sjúkdóma. Dagur líknarmeðferðar er í ár tileinkaður öllum þeim fjölda einstaklinga sem hafa þörf fyrir líknarmeðferð en fá ekki viðeigandi hjálp. Undirstrikað er að líknarmeðferð ætti að vera í boði fyrir alla þá sem á þurfa að halda, óháð kyni, aldri, kynþætti, sjúkdómi, kynhneigð eða búsetu. Á Íslandi má segja að aðgengi að líknarmeðferð sé gott. Hins vegar er ljóst að enn er mikið starf fyrir höndum tengt því að uppfræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um það sem þessi meðferð snýst um, fyrir hverja hún er og þann ávinning sem getur fengist með því að beita henni meðfram annarri læknismeðferð í meðhöndlun lífshamlandi og ólæknandi sjúkdóma. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Sjá meira
Í tilefni af alþjóðlegum degi líknarmeðferðar 10. október Síðustu ár hefur athygli alþjóðasamtaka á sviði líknarmeðferðar, beinst að því að uppræta ákveðnar rangtúlkanir og misskilning. Margir telja að líknameðferð eigi einungis við þegar læknismeðferð vegna ólæknandi sjúkdóms hefur verið hætt. Að þá verði ákveðin þáttaskil sem þýði í raun það eitt að lífslokin nálgist. Staðreyndin er þó sú að líknarmeðferð er oft beitt samhliða læknisfræðilegri meðferð sem miðast við að halda niðri sjúkdómi. Alþjóðlega er mælst til að þegar einstaklingur greinist með lífshættulegan eða ólæknandi sjúkdóm sé líknarmeðferð frá upphafi hluti af þeirri nálgun sem notuð er, til að hann og ástvinir hans geti sem best aðlagast og lifað með breyttum aðstæðum. Nýlegar rannsóknir sýna fram á lengri lífshorfur hjá þeim einstaklingum sem fá líknarmeðferð samhliða læknisfræðilegri meðferð sem beinist að því að halda ólæknandi sjúkdóm í skefjum. Þetta verða að teljast mikilvæg og jákvæð tíðindi, sem kalla á breyttan skilning og breytt hugarfar tengt því sem líknarmeðferð stendur fyrir og þeim aðferðum sem þar er beitt.Hvað er líknarmeðferð? Þeir sem greinst hafa með alvarlega sjúkdóma vita best hversu víðtæk áhrif sú staðreynd getur haft á lífið í heild. Hugmyndafræði líknarmeðferðar kemur því inn á mörg svið mannlegrar tilveru og krefst, þegar við á, aðkomu og samvinnu margra fagstétta. Hugmyndafræði líknarmeðferðar hefur frá upphafi miðast við að horfa á þann sem veikist sem einstakling með ákveðna reynslu, bakgrunn og lífssýn sem hefur áhrif á hvernig hann tekst á við veikindin. Hann tilheyrir gjarnan fjölskyldu og vandamönnum sem þurfa líka á stuðningi, samtali, fræðslu og útskýringum að halda. Einstaklingurinn er þannig hluti af stærri heild og vegferð hans byggir oft einnig á vegferð ástvina hans. Líknarmeðferð byggir á aðferðum sem eiga sér í raun engin takmörk svo lengi sem þær aðferðir miðast við að draga úr líkamlegum og sálrænum einkennum sem sjúkdómur leiðir af sér eða meðferð vegna hans. Rétt og markviss meðhöndlun einkenna, í samvinnu við þann einstakling sem við þau glímir, skiptir gríðarlegu máli. Það skiptir máli af þeirri ástæðu að það er erfitt að eiga sér lífsgæði og von þegar slæm líðan litar tilveruna. Líknarmeðferð spannar vítt svið í sjúkdómsferli einstaklings. Meðferð miðast við að hjálpa fólki að lifa eins eðlilegu og innihaldsríku lífi og hægt er miðað við aðstæður á hverjum tíma, óháð því hver staða sjúkdómsins er. Í sjúkdómsferlinu getur þessi aðkoma verið tímabundin, til langframa eða spannað ákveðin tímabil. Sé svo komið að óumflýjanleg lífslok nálgist er einstaklingnum veitt svokölluð lífslokameðferð sem er aðeins einn hluti af líknarmeðferð. Líknarmeðferð á ekki bara við þegar um krabbameinssjúkdóm ræðir heldur alla lífsógnandi og ólæknandi sjúkdóma.Hverjir veita líknarmeðferð? Alþjóðleg stefna miðast við að allt heilbrigðisstarfsfólk hafi grunnþekkingu á líknarmeðferð og geti beitt henni þegar við á. Sérhæfð líknarmeðferð er veitt af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur menntun, reynslu og þekkingu á sviði líknarmeðferðar og starfar í líknarráðgjafarteymi, á líknardeild og á göngudeild. Tvær heimaþjónustur, Heimahlynning og Karitas, veita sérhæfða líknarmeðferð í heimahúsum. Þessir aðilar veita stuðning og ráðgjöf varðandi líknarmeðferð á öllum stigum sjúkdóms þótt almennt verði þörf fyrir sérhæfða aðkomu meiri eftir því sem sjúkdómur ágerist.Aðgengi að líknarmeðferð er mannréttindi Á vefsíðu alþjóðasamtaka um líknarmeðferð kemur fram að í aðeins 20 af 234 löndum á heimsvísu hefur líknarmeðferð verið innleidd. Talið er að um 80% mannkynsins skorti aðgang að þeim lyfjum sem nauðsynleg eru talin til að lina einkenni og þjáningar af völdum alvarlegra og lífsógnandi sjúkdóma. Dagur líknarmeðferðar er í ár tileinkaður öllum þeim fjölda einstaklinga sem hafa þörf fyrir líknarmeðferð en fá ekki viðeigandi hjálp. Undirstrikað er að líknarmeðferð ætti að vera í boði fyrir alla þá sem á þurfa að halda, óháð kyni, aldri, kynþætti, sjúkdómi, kynhneigð eða búsetu. Á Íslandi má segja að aðgengi að líknarmeðferð sé gott. Hins vegar er ljóst að enn er mikið starf fyrir höndum tengt því að uppfræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um það sem þessi meðferð snýst um, fyrir hverja hún er og þann ávinning sem getur fengist með því að beita henni meðfram annarri læknismeðferð í meðhöndlun lífshamlandi og ólæknandi sjúkdóma.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar