Kleinuhringir í morgunsárið

Margt hefur verið sagt og skrifað um stanslaust streymi túrista til Íslands, byggingu hótela í miðbæ Reykjavíkur, vægðarlausann leigumarkaðinn og sívaxandi fjölda túristabúða sem að selja lopapeysur, lundahúfur og þessa krúttlegu víkingahjálma úr plasti, en dropinn sem fyllti mæli margra var sykursæta og skærbleika kleinuhringjabúllan Dunkin‘ Donuts.

Í meira en 40 ár eða í raun alveg frá því að Ísland varð eitt af þessum svokölluðu iðnvæddu vestrænu ríkjum að þá höfum við tekið á okkur mynd hinna ýmisu stórfyrirtækja sem að tröllríða heiminum um þessar mundir. Flest þeirra koma frá Bandaríkjunum en sem dæmi má nefna Coca Cola, KFC, Subway, Dominos, American Style, Ikea, Bauhaus o.fl. Þessir staðir ásamt öðrum skyndibitastöðum, kaffihúsum, kvikmyndahúsum, verslunarmiðstöðum, tónlistarbúðum, og jafnvel bókasöfnum hafa í gegnum tíðina verið mikilvægur partur af lífi þeirra sem að búa á Íslandi. Sem dæmi má nefna matsölustaðinn Mandi sem að er orðið hálfgert Mekka í skemmtanalífi hins almenna djammara í miðborginni.

Hvers vegna í ósköpunum ætli þá að fólki lítist svona illa á nýjan stað sem að bakar bragðgóða kleinuhringi og mallar rjúkandi heitt kaffi? Mig grunar að það sé m. a. vegna þess að Dunkin‘ Donuts er risavaxin keðja sem að selur almenningi offsykraða fæðu og gerir hina óhóflega ríku enn ríkari í leiðinni.

Málið er hins vegar að þetta er ekki í fyrsta skipti sem að slíkur risi festir rætur sínar í þjóðlífinu og þetta verður engan veginn í síðasta skiptið heldur. En hvernig gætum við svo sem hindrað þessa þróun? Við státum okkur ekkert endilega af okkar eigin menningu þannig að hvernig getum við kvartað og kveinað þegar að einhver ríkur karl kemur og kaupir hana alla upp? Menningararfleifðin hefur verið keypt og selt svo oft og mörgum sinnum að hugtakið „íslensk menning“ hlýtur að vera fimbulfamb í hugum margra. Varla eru það þessir víkingaplasthjálmar? Eða Bláa Lónið, SS pylsur? Toyota? Fish N Chips? Hótel Plaza? Eða er ímynd þeirra sem að búa og lifa í þessu landi aðeins tálsýn í draumi afar sniðugs viðskiptajöfurs?

Fyrir mér ætti þjóðerni fólks ekki að skilgreina menningu þess, og einkar falleg menning getur skapast þegar að margir mismunandi menningarhópar koma saman í einni borg, smábæ eða þjóð. Þegar að ég hugsa um íslenska menningu skjóta í kollinn á mér t.d. Mandi, Galdra-Loftur, Aðalvideoleigan, Snorralaug, gamlar vísur og ljúffengar pizzur frá Gömlu Smiðjunni. Nú mun Dunkin‘ Donuts einnig verða viðbót við lífsstíl margra hér á landi um ókomna tíð, rétt eins og símar, sjónvarpstæki, bílar, kvikmyndir og aðrar verslanir. Svo ef að þér finnst eins og allt sé að fara til fjandans, ekki örvænta, fáðu þér kleinuhring í morgunsárið.