Hagsæld „brauðmolast“ ekki niður Ragnar Þór Jónsson skrifar 1. október 2015 10:11 Grundvallaratriði sem á ávallt við í kapítalísku samfélagi er: Þegar vinnandi fólkið hefur meira á milli handanna þá hafa fyrirtækin fleiri viðskiptavini. Þessi staðhæfing gerir millistéttina að hinum sönnu atvinnu sköpurum. Á hinn bóginn segja talsmenn „brauðmolakenningarinnar“ að ef millistéttin fengi að blómstra þá myndi það ekki stuðla að hagvexti fyrir samfélagið. Atvinnurekendur eiga erfitt með að mæta kröfum starfsfólks um launahækkanir af þeirri einföldu ástæðu að þeir hafa ekki efni á því. Það má hins vegar færa rök fyrir því að þetta sé ekki rétt. Lágmarkslaun eru til að mynda mismunandi í bandarísku borgunum Seattle og Detroit. Samt gengur rekstur vel hjá skyndibitakeðjum sem borga lágmarkslaun í báðum borgunum. Fyrirtæki geta hæglega aðlagað sig gagnvart hærri launakostnaði, jafnvel þó þau segjast ekki geta það. Hagkerfið okkar getur aðeins verið öruggt og skilvirkt ef það eru reglur til staðar. Ef hegðun valdamikils viðskiptafólks er ekki skoðuð vel og gagnrýnd getur hún haft mjög neikvæð efnahagsleg áhrif til langs tíma á samfélagið í heild sinni. Þegar fyrirtæki borga starfskraftinum sínum lágmarkslaun eru þau að senda þeim mjög einföld skilaboð: „Ég væri til í að borga þér minna...en þá færi ég í fangelsi“. Heimurinn er að verða ójafnari, bæði í tekjum og einnig í tækifærum. Hættan er sú að efnahagslegur ójöfnuður muni leiða til pólitísks ójafnræðis sem muni leiða af sér efnahagslegt misrétti. Þetta getur leitt til þess að þeim launalægstu fjölgi og fátækt aukist. Ef millistéttin skreppur saman á þennan hátt myndast mikil hætta fyrir efnahagslífið: Þeir efnaminni eru þá lélegri viðskiptavinir auk þess að vera blóðlausir skattgreiðendur. Fyrirkomulagið, sem því miður er ráðandi á Íslandi, felur í sér að stjórnendur stórútgerðarfélaga hljóta himinháar arðgreiðslur. Samtímis því hljóta starfsmenn sem vinna mikilvægu handtökin einungis brot af þessum greiðslum. Maður spyr sig af hverju samfélagið þurfi að vera þannig að laun vinnandi fólks sem menntar börnin okkar, læknar okkur, byggir heimilin okkar eða hættir lífi sínu til að vernda okkur, endurspegli engan veginn þau sönnu gildi eða efnahagslega nauðsyn þessara starfa. Það endurspeglar einfaldlega muninn á valdafólki með sterkari samningsstöðu, samanborið við almennt launafólk sem hefur einungis stéttarfélögin. Sjálfur starfa ég sem framkvæmdastjóri hjá fasteignafyrirtæki og hef því upplifað þau hlunnindi sem það felur í sér. Hins vegar tel ég að mitt starf sé ekki á nokkurn hátt verðmætara fyrir samfélagið en starf ljósmæðra sem hafa virkilega þurft að hafa fyrir því að hljóta betri kjör. Efnahags- og framfarastofnunin, OECD, hefur í rannsóknum sínum bent á að efnahagsleg- og borgaraleg hagsæld „brauðmolast ekki niður.“ Þegar vinnandi fólk þénar nóg í dagvinnunni sinni þá er það miklu líklegra til að stuðla að borgaralegri hagsæld. Foreldrar sem þurfa einungis að stunda dagvinnu til að eiga í sig og á, eru mun líklegri til að hjálpa börnum sínum og stuðla þannig að bjartri framtíð þeirra. Borgaraleg- og efnahagsleg hagsæld, og fátækt eru í raun eins og vírusar... smitar okkur öll hvort sem það til góðs eða ills. Hagkerfi sem stuðla að jöfnum tækifærum standa sig alltaf betur en þau hagkerfi sem stuðla að því að yfirstéttin hafi yfirhöndina og ráði skyldmenni sín í allar bestu stöðurnar. Þess vegna virka fjárfestingar fyrir millistéttina, á meðan skattaafsláttur fyrir þá ríku skilar ekki sama árangri. Í gegnum söguna hefur yfirstéttin fært rök fyrir því að staða hennar í samfélaginu sé réttlát þar sem hún sé öllum til góðs. Því ríkari sem þeir ríku verða, því betur muni samfélagið dafna. Þetta þýðir þá einnig að því fátækari sem þeir fátæku verði muni samfélagið einnig dafna. Það að almenningur trúi þessari kenningu er ein megin forsenda þess að kapítalískt samfélag geti virkað. Í ljósi þess mættu efnahagsstofnanir landsins líta í eigin barm og endurskoða það hvernig þær úthluta skattaafsláttum og hvernig það sé að leggja grunn að hag millistéttarinnar. Höfundur er yngsti framkvæmdastjóri framúrskarandi fyrirtækis, samkvæmt Creditinfo. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir Skoðun Sögufölsun eytt í kyrrþey Hjörtur Hjartarson Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson skrifar Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Sjá meira
Grundvallaratriði sem á ávallt við í kapítalísku samfélagi er: Þegar vinnandi fólkið hefur meira á milli handanna þá hafa fyrirtækin fleiri viðskiptavini. Þessi staðhæfing gerir millistéttina að hinum sönnu atvinnu sköpurum. Á hinn bóginn segja talsmenn „brauðmolakenningarinnar“ að ef millistéttin fengi að blómstra þá myndi það ekki stuðla að hagvexti fyrir samfélagið. Atvinnurekendur eiga erfitt með að mæta kröfum starfsfólks um launahækkanir af þeirri einföldu ástæðu að þeir hafa ekki efni á því. Það má hins vegar færa rök fyrir því að þetta sé ekki rétt. Lágmarkslaun eru til að mynda mismunandi í bandarísku borgunum Seattle og Detroit. Samt gengur rekstur vel hjá skyndibitakeðjum sem borga lágmarkslaun í báðum borgunum. Fyrirtæki geta hæglega aðlagað sig gagnvart hærri launakostnaði, jafnvel þó þau segjast ekki geta það. Hagkerfið okkar getur aðeins verið öruggt og skilvirkt ef það eru reglur til staðar. Ef hegðun valdamikils viðskiptafólks er ekki skoðuð vel og gagnrýnd getur hún haft mjög neikvæð efnahagsleg áhrif til langs tíma á samfélagið í heild sinni. Þegar fyrirtæki borga starfskraftinum sínum lágmarkslaun eru þau að senda þeim mjög einföld skilaboð: „Ég væri til í að borga þér minna...en þá færi ég í fangelsi“. Heimurinn er að verða ójafnari, bæði í tekjum og einnig í tækifærum. Hættan er sú að efnahagslegur ójöfnuður muni leiða til pólitísks ójafnræðis sem muni leiða af sér efnahagslegt misrétti. Þetta getur leitt til þess að þeim launalægstu fjölgi og fátækt aukist. Ef millistéttin skreppur saman á þennan hátt myndast mikil hætta fyrir efnahagslífið: Þeir efnaminni eru þá lélegri viðskiptavinir auk þess að vera blóðlausir skattgreiðendur. Fyrirkomulagið, sem því miður er ráðandi á Íslandi, felur í sér að stjórnendur stórútgerðarfélaga hljóta himinháar arðgreiðslur. Samtímis því hljóta starfsmenn sem vinna mikilvægu handtökin einungis brot af þessum greiðslum. Maður spyr sig af hverju samfélagið þurfi að vera þannig að laun vinnandi fólks sem menntar börnin okkar, læknar okkur, byggir heimilin okkar eða hættir lífi sínu til að vernda okkur, endurspegli engan veginn þau sönnu gildi eða efnahagslega nauðsyn þessara starfa. Það endurspeglar einfaldlega muninn á valdafólki með sterkari samningsstöðu, samanborið við almennt launafólk sem hefur einungis stéttarfélögin. Sjálfur starfa ég sem framkvæmdastjóri hjá fasteignafyrirtæki og hef því upplifað þau hlunnindi sem það felur í sér. Hins vegar tel ég að mitt starf sé ekki á nokkurn hátt verðmætara fyrir samfélagið en starf ljósmæðra sem hafa virkilega þurft að hafa fyrir því að hljóta betri kjör. Efnahags- og framfarastofnunin, OECD, hefur í rannsóknum sínum bent á að efnahagsleg- og borgaraleg hagsæld „brauðmolast ekki niður.“ Þegar vinnandi fólk þénar nóg í dagvinnunni sinni þá er það miklu líklegra til að stuðla að borgaralegri hagsæld. Foreldrar sem þurfa einungis að stunda dagvinnu til að eiga í sig og á, eru mun líklegri til að hjálpa börnum sínum og stuðla þannig að bjartri framtíð þeirra. Borgaraleg- og efnahagsleg hagsæld, og fátækt eru í raun eins og vírusar... smitar okkur öll hvort sem það til góðs eða ills. Hagkerfi sem stuðla að jöfnum tækifærum standa sig alltaf betur en þau hagkerfi sem stuðla að því að yfirstéttin hafi yfirhöndina og ráði skyldmenni sín í allar bestu stöðurnar. Þess vegna virka fjárfestingar fyrir millistéttina, á meðan skattaafsláttur fyrir þá ríku skilar ekki sama árangri. Í gegnum söguna hefur yfirstéttin fært rök fyrir því að staða hennar í samfélaginu sé réttlát þar sem hún sé öllum til góðs. Því ríkari sem þeir ríku verða, því betur muni samfélagið dafna. Þetta þýðir þá einnig að því fátækari sem þeir fátæku verði muni samfélagið einnig dafna. Það að almenningur trúi þessari kenningu er ein megin forsenda þess að kapítalískt samfélag geti virkað. Í ljósi þess mættu efnahagsstofnanir landsins líta í eigin barm og endurskoða það hvernig þær úthluta skattaafsláttum og hvernig það sé að leggja grunn að hag millistéttarinnar. Höfundur er yngsti framkvæmdastjóri framúrskarandi fyrirtækis, samkvæmt Creditinfo.