Hæfasti dómarinn eða dómurinn? Haukur Logi Karlsson skrifar 29. september 2015 07:00 Niðurstaða dómnefndar um hæfi umsækjenda um embætti hæstaréttardómara leiðir tvennt í ljós: Annars vegar galla á hæfiskríteríunni sem leiðir nefndina til þess að gjaldfella augljóslega hæfasta kandídatinn, og hins vegar skort á fjölbreytileikakríteríu sem metur framlag einstakra kandídata til heildarþekkingar dómstólsins. Af þessum ástæðum verður niðurstaða dómnefndarinnar ekki skilin öðruvísi en sem áskorun til ráðherra um að virða niðurstöðuna að vettugi og leita til þingsins um að skipa annan hvorn þeirra kandídata sem voru niðursettir af hæfisnefndinni. Nefndinni verður að virða það til vorkunnar að hún er bundinn af lögum og venjuhelguðum mistökum sem skapast hafa um framkvæmd hæfismatsins. Hæfismatið eins og það hefur verið framkvæmt að undanförnu gefur yfirlit um nokkur atriði sem gefa til kynna reynslu viðkomandi á mismunandi starfssviðum lögfræðinga sem talin eru nýtast í störfum dómara við Hæstarétt. Eins og þetta er framkvæmt þá telur mest að hafa farið sem víðast og hafa prófað sem flest, fremur en að hafa raunverulega sérfræðiþekkingu á afmörkuðu sviði. Þannig vigtar meira að hafa verið í nokkur ár á tveimur starfssviðum, í stað þess ná því að verða alþjóðlega þekktur sérfræðingur á einu starfssviði.Vinna má bug á gallanum Hæfiskrítería sem virkar með þessum hætti setur þúsundfjalasmiðsamatörinn ofar sérfræðingnum. Vinna má bug á þessum galla með því að vigta með eðlilegum hætti mismunandi starfssvið lögfræðinga og gefa þannig þeim störfum aukið vægi í kríteríunni sem það eiga skilið. Þegar einfeldnislegum naumhyggjuhugmyndum um störf dómara sleppir, þá sjá flestir að bakgrunnur dómaranna skiptir máli við úrlausn mála. Í erfiðum úrlausnarmálum veltur niðurstaðan iðulega á afstöðu dómara til umdeildra siðferðismála. Mórölsk afstaða fólks mótast oftar en ekki af þeirri rót sem það er sprottið af. Þannig getur rökrétt niðurstaða álitamáls skarast á milli einstaklinga allt eftir því hvaða bakgrunnsupplýsingar móta staðreyndamengi viðkomandi. Þannig getur dómari í einlægni talið alla hina dómarana hafa rangt fyrir sér af þeirri ástæðu einni að staðreyndamengi hans er öðruvísi samsett en staðreyndamengi hinna dómaranna.Tvíþætt hlutverk ráðherra Hlutverk ráðherra við skipun Hæstaréttar er tvíþætt: Annars vegar að sjá til þess að hver dómari sem þar situr sé hæfur til starfans, og hins vegar að sjá til þess að stofnunin sem slík sé hæf til starfa. Færa má rök fyrir því að hámörkun hins fyrra tryggi ekki nauðsynlega hámörkun hins síðara. Mögulegt er að skipa sterka dómara sem mynda ekki sterkan dóm. Við úrlausn mála í Hæstarétti bera alltaf fleiri en einn dómari ábyrgð á niðurstöðunni. Ákvarðanir dómsins eru teknar sameiginlega, ekki í einrúmi. Það er því forgangsatriði að stofnunin sé sterk, fremur en að einstakir dómarar séu sterkir ef þetta tvennt skarast. Ákvörðunartaka í gegnum dómstóla er bundin ákveðnu formi. Dómur skal byggður á röklegri afleiðingu efnislegra og lagalegra staðreynda. Í dómsmálum er síðan gjarnan deilt um hverjar þessar staðreyndir eru. Stofnun sem hefur víða skírskotun í ólíkan reynsluheim mismunandi þjóðfélagshópa er betur til þess fallin að vera samstíga þjóðfélaginu sem hún þjónar þegar kemur að því að heimfæra lagalegar staðreyndir upp á efnislegar staðreyndir. Stofnun sem skilur ekki blæbrigðamun ólíkra hópa í upplifun þeirra af efnislega heiminum er hætt við að leiða rök að taktlausri niðurstöðu. Við skipun í Hæstarétt ætti ráðherra að gefa því gaum að skipunin styrki stofnunina sem handhafa ríkisvalds yfir okkur öllum. Það verður ekki endilega gert með því að láta sem svo að reynsluheimur kvenna skipti ekki máli við úrlausn dómsmála. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir Skoðun Hrunráðherrar og reynsluboltar Samfylkingarinnar Inga Sæland Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skjáhætta í umferð Gunnar Geir Gunnarsson,Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Áskorun til Hafnarfjarðarbæjar – Þjóðgarð á Reykjanes Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Svar til Páls Winkel Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson skrifar Skoðun Forseti lýðveldisins Erlingur Hansson skrifar Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skjáhætta í umferð Gunnar Geir Gunnarsson,Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Baldur er mitt örugga val Valgerður Janusdóttir skrifar Skoðun Hrunráðherrar og reynsluboltar Samfylkingarinnar Inga Sæland skrifar Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir skrifar Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónustan og vaskurinn Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Nálægð við stjórnmálin – Ólafur Ragnar og Katrín Össur Skarphéðinsson skrifar Skoðun Einföld og afgerandi skref í þágu líffræðilegrar fjölbreytni Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Hvernig standa sveitarfélögin sig í stafrænni þróun? Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Vald spillir Anna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Af hverju skjólshús? Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring skrifar Skoðun Almannahagur eða nýfrjálshyggja? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund – forseti fyrir almanna heill Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Hvað veit ég? Ég er bara fangi! Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Sundtískan Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Olía á eld átaka Hópur fólks í Íslenska náttúruverndarsjóðnum skrifar Skoðun Vanmat á hugvísindum og staða íslenskra fræða Lára Magnúsardóttir skrifar Skoðun Fordæmið Sveinn Flóki Guðmundsson skrifar Skoðun Styrk hönd og fim Torfi H. Tulinius skrifar Sjá meira
Niðurstaða dómnefndar um hæfi umsækjenda um embætti hæstaréttardómara leiðir tvennt í ljós: Annars vegar galla á hæfiskríteríunni sem leiðir nefndina til þess að gjaldfella augljóslega hæfasta kandídatinn, og hins vegar skort á fjölbreytileikakríteríu sem metur framlag einstakra kandídata til heildarþekkingar dómstólsins. Af þessum ástæðum verður niðurstaða dómnefndarinnar ekki skilin öðruvísi en sem áskorun til ráðherra um að virða niðurstöðuna að vettugi og leita til þingsins um að skipa annan hvorn þeirra kandídata sem voru niðursettir af hæfisnefndinni. Nefndinni verður að virða það til vorkunnar að hún er bundinn af lögum og venjuhelguðum mistökum sem skapast hafa um framkvæmd hæfismatsins. Hæfismatið eins og það hefur verið framkvæmt að undanförnu gefur yfirlit um nokkur atriði sem gefa til kynna reynslu viðkomandi á mismunandi starfssviðum lögfræðinga sem talin eru nýtast í störfum dómara við Hæstarétt. Eins og þetta er framkvæmt þá telur mest að hafa farið sem víðast og hafa prófað sem flest, fremur en að hafa raunverulega sérfræðiþekkingu á afmörkuðu sviði. Þannig vigtar meira að hafa verið í nokkur ár á tveimur starfssviðum, í stað þess ná því að verða alþjóðlega þekktur sérfræðingur á einu starfssviði.Vinna má bug á gallanum Hæfiskrítería sem virkar með þessum hætti setur þúsundfjalasmiðsamatörinn ofar sérfræðingnum. Vinna má bug á þessum galla með því að vigta með eðlilegum hætti mismunandi starfssvið lögfræðinga og gefa þannig þeim störfum aukið vægi í kríteríunni sem það eiga skilið. Þegar einfeldnislegum naumhyggjuhugmyndum um störf dómara sleppir, þá sjá flestir að bakgrunnur dómaranna skiptir máli við úrlausn mála. Í erfiðum úrlausnarmálum veltur niðurstaðan iðulega á afstöðu dómara til umdeildra siðferðismála. Mórölsk afstaða fólks mótast oftar en ekki af þeirri rót sem það er sprottið af. Þannig getur rökrétt niðurstaða álitamáls skarast á milli einstaklinga allt eftir því hvaða bakgrunnsupplýsingar móta staðreyndamengi viðkomandi. Þannig getur dómari í einlægni talið alla hina dómarana hafa rangt fyrir sér af þeirri ástæðu einni að staðreyndamengi hans er öðruvísi samsett en staðreyndamengi hinna dómaranna.Tvíþætt hlutverk ráðherra Hlutverk ráðherra við skipun Hæstaréttar er tvíþætt: Annars vegar að sjá til þess að hver dómari sem þar situr sé hæfur til starfans, og hins vegar að sjá til þess að stofnunin sem slík sé hæf til starfa. Færa má rök fyrir því að hámörkun hins fyrra tryggi ekki nauðsynlega hámörkun hins síðara. Mögulegt er að skipa sterka dómara sem mynda ekki sterkan dóm. Við úrlausn mála í Hæstarétti bera alltaf fleiri en einn dómari ábyrgð á niðurstöðunni. Ákvarðanir dómsins eru teknar sameiginlega, ekki í einrúmi. Það er því forgangsatriði að stofnunin sé sterk, fremur en að einstakir dómarar séu sterkir ef þetta tvennt skarast. Ákvörðunartaka í gegnum dómstóla er bundin ákveðnu formi. Dómur skal byggður á röklegri afleiðingu efnislegra og lagalegra staðreynda. Í dómsmálum er síðan gjarnan deilt um hverjar þessar staðreyndir eru. Stofnun sem hefur víða skírskotun í ólíkan reynsluheim mismunandi þjóðfélagshópa er betur til þess fallin að vera samstíga þjóðfélaginu sem hún þjónar þegar kemur að því að heimfæra lagalegar staðreyndir upp á efnislegar staðreyndir. Stofnun sem skilur ekki blæbrigðamun ólíkra hópa í upplifun þeirra af efnislega heiminum er hætt við að leiða rök að taktlausri niðurstöðu. Við skipun í Hæstarétt ætti ráðherra að gefa því gaum að skipunin styrki stofnunina sem handhafa ríkisvalds yfir okkur öllum. Það verður ekki endilega gert með því að láta sem svo að reynsluheimur kvenna skipti ekki máli við úrlausn dómsmála.
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun
Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun