Auðlindir í eigu þjóðar Eva Baldursdóttir skrifar 22. desember 2014 07:00 Auðlindir Íslands eru okkar þjóðararfur og hafa lengi verið undirstaða hagsældar og framfara þjóðarinnar. Verðmætin sem nýting auðlindanna skapar ræður miklu um lífskjör okkar og stendur undir stórum hluta samfélagslegrar þjónustu. Umræðan um náttúruauðlindir í þjóðareign á sér langa sögu og byggir meðal annars á þeirri einföldu kröfu að þjóðin, sem eigandi auðlindanna, fái sanngjarna auðlindarentu fyrir sérleyfi til að nýta þær. Á undanförnum áratugum hafa verið gerðar sex tilraunir til að setja ákvæði um auðlindir í þjóðareign í stjórnarskrá. Tvö heildstæð frumvörp til nýrrar stjórnarskrár hafa komið fram á lýðveldistímanum og bæði falið í sér auðlindaákvæði; frumvarp Gunnars Thoroddsen forsætisráðherra frá 1983 og frumvarp stjórnlagaráðs. Orðalag ákvæðisins í tillögum stjórnlagaráðs tryggir að aldrei skapist óafturkræfur einkaeignarréttur á auðlindum í þjóðareigu. Í ákvæðinu kemur m.a. fram að á grundvelli laga sé heimilt að veita leyfi til afnota auðlinda, gegn fullu gjaldi og til hóflegs tíma í senn. Fullt gjald vísar hér til markaðsvirðis en það eitt og sér er þungavigtarbreyting sem tryggir að auðlindir séu ekki boðnar á hrakvirði af hálfu stjórnvalda á hverjum tíma. Rót vandans er að hér á landi höfum við ekki lokið því brýna verkefni að tryggja að sanngjarn hluti auðlindarentunnar renni til eiganda auðlindanna. Aflaheimildum sem nú er úthlutað undir markaðsvirði og magnsala raforku á of lágu verði felur í sér að auðlindarentunni er ráðstafað annað en til eigandans. Um er að ræða gífurleg verðmæti og í tímans rás hafa þeir sem hafa fengið úthlutað aðstöðu til að innheimta auðlindarentuna varist af hörku umræðu um sanngjarnari skiptingu. Þrátt fyrir þá andstöðu hafa 83% kjósenda lýst yfir stuðningi um ákvæði um þjóðareign auðlinda í stjórnarskrá í þjóðaratkvæðagreiðslu um tillögur stjórnlagaráðs. Núverandi skipan auðlindamála endurspeglar því ekki þjóðarviljann. Auðlindamálin eru ekki aðeins eitt stærsta pólitíska mál samtímans, heldur einnig framtíðarinnar og komandi kynslóða. Áskorunin er að láta almannahag en ekki ríka einkahagsmuni stýra umræðunni um úthlutun sérleyfa til nýtingar auðlinda okkar og sanngjarna skiptingu auðlindarentunnar. Krefjumst þess að farið verði eftir þjóðarviljanum og leggjum þannig okkar af mörkum til að komandi kynslóðir fái notið hágæða almannaþjónustu og jafnra tækifæra – óháð efnahag. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Hvað er eiginlega að gerast? Inga Minelgaite Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Að rækta garðinn sinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Kjósum sameiningu, ekki sundrungu Jón Ísak Ragnarsson skrifar Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í afreksíþróttum – Nýsköpun Erlingur Jóhannsson skrifar Skoðun Prófsteinninn Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Innrás á Rafah stríðir gegn allri mannúð Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Börnin okkar Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Vextir geta og þurfa að lækka Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Óttasleginn mömmuher og Eurovision Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson skrifar Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað skrifar Skoðun Opið bréf til samgönguráðherra og vegamálastjóra Hópur ferðaþjóna í Dölunum skrifar Skoðun Hugleiðingar ellilífeyrisþega um landsmálin og orkumálin Ingimundur Andrésson skrifar Skoðun Að tilheyra - Fjölmenningarþing Reykjavíkur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Katrínu sem forseta Stefán Friðrik Stefánsson skrifar Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þekking á naloxone nefúða getur bjargað lífi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við breytt fortíðinni? Ásgeir Jónsson skrifar Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson skrifar Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Ný norræn stjórnarskrá Hrannar Björn Arnarsson,Ragnheiður Þórarinsdóttir skrifar Sjá meira
Auðlindir Íslands eru okkar þjóðararfur og hafa lengi verið undirstaða hagsældar og framfara þjóðarinnar. Verðmætin sem nýting auðlindanna skapar ræður miklu um lífskjör okkar og stendur undir stórum hluta samfélagslegrar þjónustu. Umræðan um náttúruauðlindir í þjóðareign á sér langa sögu og byggir meðal annars á þeirri einföldu kröfu að þjóðin, sem eigandi auðlindanna, fái sanngjarna auðlindarentu fyrir sérleyfi til að nýta þær. Á undanförnum áratugum hafa verið gerðar sex tilraunir til að setja ákvæði um auðlindir í þjóðareign í stjórnarskrá. Tvö heildstæð frumvörp til nýrrar stjórnarskrár hafa komið fram á lýðveldistímanum og bæði falið í sér auðlindaákvæði; frumvarp Gunnars Thoroddsen forsætisráðherra frá 1983 og frumvarp stjórnlagaráðs. Orðalag ákvæðisins í tillögum stjórnlagaráðs tryggir að aldrei skapist óafturkræfur einkaeignarréttur á auðlindum í þjóðareigu. Í ákvæðinu kemur m.a. fram að á grundvelli laga sé heimilt að veita leyfi til afnota auðlinda, gegn fullu gjaldi og til hóflegs tíma í senn. Fullt gjald vísar hér til markaðsvirðis en það eitt og sér er þungavigtarbreyting sem tryggir að auðlindir séu ekki boðnar á hrakvirði af hálfu stjórnvalda á hverjum tíma. Rót vandans er að hér á landi höfum við ekki lokið því brýna verkefni að tryggja að sanngjarn hluti auðlindarentunnar renni til eiganda auðlindanna. Aflaheimildum sem nú er úthlutað undir markaðsvirði og magnsala raforku á of lágu verði felur í sér að auðlindarentunni er ráðstafað annað en til eigandans. Um er að ræða gífurleg verðmæti og í tímans rás hafa þeir sem hafa fengið úthlutað aðstöðu til að innheimta auðlindarentuna varist af hörku umræðu um sanngjarnari skiptingu. Þrátt fyrir þá andstöðu hafa 83% kjósenda lýst yfir stuðningi um ákvæði um þjóðareign auðlinda í stjórnarskrá í þjóðaratkvæðagreiðslu um tillögur stjórnlagaráðs. Núverandi skipan auðlindamála endurspeglar því ekki þjóðarviljann. Auðlindamálin eru ekki aðeins eitt stærsta pólitíska mál samtímans, heldur einnig framtíðarinnar og komandi kynslóða. Áskorunin er að láta almannahag en ekki ríka einkahagsmuni stýra umræðunni um úthlutun sérleyfa til nýtingar auðlinda okkar og sanngjarna skiptingu auðlindarentunnar. Krefjumst þess að farið verði eftir þjóðarviljanum og leggjum þannig okkar af mörkum til að komandi kynslóðir fái notið hágæða almannaþjónustu og jafnra tækifæra – óháð efnahag.
Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar