Lifandi tré bera með sér jólabrag

„Ég vil efla áhugann á lifandi jólatrjám á Íslandi því þau bera með sér jólabrag og gefa miklu meiri stemningu en gerfitré,“ segir Else Möller, skógfræðingur á Akri í Vopnafirði. Hún telur Íslendinga geta verið fyllilega sjálfum sér nóga í framleiðslu jólatrjáa og kveðst aldrei hafa skilið af hverju þeir flytji inn mikið magn af trjám í stað þess að ala þau upp í íslenskri mold. Tekur þó fram að ánægjuleg þróun hafi átt sér stað á síðustu árum því bæði sé Skógrækt ríkisins og skógræktarfélög farin að bjóða fólki að velja sér jólatré úr reitum víða um land. Einnig séu um fjörutíu bændur farnir að fókusera á framleiðslu jólatrjáa í samstarfi við Landsamtök skógaeigenda.

„En það er of lítið framboð og þá er tilvalið tækifæri að auka það,“ segir Else sem hefur ráð undir hverju rifi þegar kemur að ræktun jólatrjáa á Íslandi enda er hún með meistaragráðu í þeirri grein. Þó hún sé hjúkrunarfræðingur að mennt hóf hún nám í skógfræði við Landbúnaðarháskólann á Hvanneyri árið 2007 og meistaranáminu lauk hún síðastliðið vor. Í samhengi við það er hún með tilraunaræktun jólatrjáa við landbúnaðarháskólann á Hvanneyri, Krithóli í Skagafirði og Prestsbakkakoti á Síðu. „Skógarbændurnir vinna verklegu vinnuna en ég skipulegg hvað þeir eigi að gera, hvenær og hvernig.”

Vill sjá jólatrjáaakra

Else er dönsk að uppruna en hefur búið hér á landi í fjórtán ár. Bærinn hennar, Akur, er í Hofsárdal í Vopnafirði, um sjö kílómetra frá þorpinu Tanga. Þegar þetta símaviðtal fer fram er hún á förum út á Tanga til að fræða leikskólabörnin þar um jólatré. Hún kveðst á næstu dögum ætla með börnin í skógarlund á Vopnafirði sem nefnist Oddnýjarlundur, eftir konunni sem setti niður fyrstu trén í hann. „Skólakrakkarnir hafa gróðursett í Oddnýjarlund árum saman og nú eru trén orðin svo stór að það er tímabært að fara að höggva eitthvað innan úr og nota til dæmis sem jólatré,“ segir hún.

Reyndar vill Else meina að erfitt sé að fá eitthvert magn fallegra jólatrjáa úr skógum sem hafi verið ræktaðir í brekkum og móum langt frá byggð „Hugmynd mín er að fólk taki tún eða akra nálægt bæjum undir jólatrjáaskóg. Þannig er hægara að sinna plöntunum vel frá upphafi og allan tímann.“

Spurð hvort jólatrjáaskógur skuli settur niður gisnari en annar skógur svo trén vaxi ekki hvert inn í annað, svarar Else. „Nei, maður á einmitt að gróðursetja jólatré býsna þétt. Það passar að setja þau niður með eins til eins og hálfs metra millibili svo þau skýli hvert öðru. Þau eiga hvort sem er ekki að verða nema um tveggja metra há.“ Hún ítrekar að nauðsynlegt sé að hafa trén einhvernsstaðar þar sem auðvelt sé að sinna þeim, klippa þau til í rétt form, gefa þeim áburð og fylgjast með til að hægt sé síðan að selja þau fyrir gott verð. „Þetta er ákveðin tækni sem þarf að læra og tekur sinn tíma en borgar sig margfalt. Það er líka mjög gaman að ná tökum á þessari framleiðslu og nú þegar eru sumir skógarbændur á Íslandi farnir að standa sig mjög vel og framleiða flott tré.“

Þar sem Else hefur yfir landi að ráða á Akri er hún að sjálfsögðu með jólatré í uppvexti heima við. „Ég verð kannski með 100 tré sem geta verið tilbúin á hverju ári, en ég er nýbyrjuð að gróðursetja og fyrstu trén verða ekki tilbúin fyrr en eftir sex til átta ár.“

Else segir engan hörgul á ungplöntum til að setja niður. „Það er ágætt framboð. Það sem okkur vantar frekar á Íslandi er þekking og öguð vinnubrögð. Að við förum út og sinnum trjánum á réttum tíma og munum eftir að gróðursetja nóg á hverju ári þannig að framleiðslan nái að rúlla.“

Til Kanarí fyrir ágóðann

Þar sem löng hefð er fyrir því að flytja inn jólatré frá Danmörku er Else spurð hvort norðmannsþinur þrífist hér á landi. „Nei, vaxatarskilyrðin á Íslandi eru of erfið fyrir norðmannsþin. Hann þarf hlýrra loftslag og meira skjól ,“ svarar hún. „Það hafa verið gerðar tilraunir með fjallaþin en hann þolir ekki mikinn vind heldur og það er verið að leita að hentugu kvæmi þins til ræktunar hér.

Stafafurna er sú tegund jólatrjáa sem þrífst langbest hér á landi enda er hún vinsælust, að sögn Else. „Stafafura þrífst um allt land, hún er fagurgræn, með langar nálar og getur staðið inni í mánuð án þess að missa barrið,“ fullyrðir hún. Hún segir rauðgreni lengi hafa verið það tré sem Íslendingar sáu sem „hið eina sanna jólatré“, en það missi dálítið barrið, sérstaklega ef gleymist að vökva það. „Rauðgreni þarf vatn eins og blóm,“ tekur hún fram og segir blágreni líka mjög fallegt og ívið barrheldnara en rauðgrenið. En hversu langan tíma tekur það þessi tré að vaxa hér á landi þar til þau ná heppilegri jólatréshæð? „Það fer eftir vaxtarskilyrðum. Ef stafafuran er í frjósömum jarðvegi getur hún náð æskilegri jólatréshæð á sex til átta árum. Það er hægt að fá býsna góða uppskeru ef hún er á góðum stað og maður nær að forma hana þannig að hún vaxi fallega og verði ekki of gisin.“

Að lokum er Else spurð hvort hún sé ekki eina manneskjan á Íslandi með sérmenntun í ræktun jólatrjáa. „Jú,“ svarar hún glaðlega. „Margir skógfræðingar telja þetta ekki merkilega sérgrein. En fólk fær ekkert út úr venjulegri skógrækt fyrr en í fyrsta lagi eftir tuttugu ár. Mér finnst sniðugt að byrja á jólatrjám og geta farið að uppskera eftir sex til tíu ár. Þá er hægt að bjóða karlinum sínum eða konunni til Kanaríeyja eftir jólin fyrir ágóðann!“

Hvernig skal meðhöndla lifandi tré sem búið er að fella?

Best er að geyma tréð úti á skjólgóðum stað þangað til það á að fara inn.

Gott að hafa tréð í vatni daginn áður það fer inn en ekki nauðsynlegt og alls ekki ef það er frost.

Saga neðan af trénu 2 til 3 sentimetra, kannski klippa nokkrar af neðstu greinunum í burtu og setja tréð í sérhannaðan jólatrjáafót eða stóran vasa.

Mikilvægt er að vökva tréð á hverju dagi til að minnka hættuna á barrfelli.

Greni getur staðið inni að minnsta kosti í 10 til 12 daga áður barrið fer að losna ef það hefur fengið vatn.

Fura getur staðið inni fram að páskum.

Þinur (norðmannsþinur og fjallaþinur) getur staðið í um mánuð án þess að tapa barrinu.

Lífandi tré þrífst alltaf best í vatni!