Íþróttir og tóbaksnotkun Reynir Björn Björnsson skrifar 27. desember 2011 06:00 Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan ég byrjaði mína knattspyrnuiðkun í kringum 1973-74. Þá var algengt að reykt væri á hliðarlínunni á kappleikjum barna og unglinga og íþróttasvæði voru ekki reyklaus. Nánast allir þjálfarar sem ég hafði frá átta ára aldri, þar til ég var kominn í meistaraflokk, reyktu. Frá 12-13 ára aldri voru alltaf nokkrir í liðinu sem reyktu að staðaldri og hafði maður á tilfinningunni að meira væri reykt í hópíþróttum en í einstaklingsgreinum. Á undanförnum tveimur áratugum hafa reykingar meðal íþróttafólks, eins og almennt á Íslandi, dregist verulega saman. Stærstu stjörnurnar í íþróttaheiminum hérlendis sem erlendis eru almennt reyklausar. Enginn vafi er lengur um skaðsemi reykinga og vitneskjan um tengsl við krabbamein, lungna-, hjarta- og æðasjúkdóma er orðin almenn og byggð á sterkum vísindalegum grunni. Reykingar valda samdrætti í sléttum vöðvum í æðum og berkjum sem dregur úr blóðflæði og súrefnisflutningi til vöðva og getur valdið öndunarerfiðleikum hjá íþróttamönnum, sérstaklega ef þeir eru viðkvæmir fyrir, hafa t.d. astma eða ofnæmi. Reykingar geta þar með komið niður á árangri og þeir sem reykja eru oft lengur að ná sér eftir venjulegar öndunarfærasýkingar, sem einnig kemur niður á æfingum og keppni. Langvinnar afleiðingar reykinga (berkjubólga, lungnaþemba, hjarta- og æðasjúkdómar) koma fram síðar og hafa því ekki áhrif á íþróttafólk í byrjun. Við erum hins vegar í meiri mæli farin að stunda íþróttir og almenna hreyfingu eins lengi og okkur er unnt og byrjum jafnvel íþróttaiðkun seint á ævinni, því geta reykingar fyrr á árum hamlað getu okkar til þess. Á síðari árum hefur mikil áhersla verið lögð á fræðslu um skaðsemi reykinga og margvíslegar forvarnir. Þekktir einstaklingar hafa tekið þátt í reykleysisherferðum, tóbaksauglýsingar hafa verið bannaðar, verð á tóbaki hefur hækkað mikið og smátt og smátt hefur verið þrengt að þeim sem reykja með því að banna reykingar víða í samfélaginu, m.a. á íþróttasvæðum. Einnig erum við orðin meðvitaðri um áhrif óbeinna reykinga. Það eru ekki mörg ár síðan íslenska karlalandsliðið í handknattleik spilaði í Austur-Evrópu þar sem reykt var í íþróttahöllinni og fengu leikmenn og starfsfólk íslenska liðsins yfir sig ösku og reyk frá æstum áhorfendum sem sátu næst þeim. Frá því að ég byrjaði að fylgja mínum börnum eftir í íþróttaiðkun frá 1997 hafa þau einungis haft reyklausa þjálfara og fyrirmyndir og hef ég ekki orðið þess áskynja að foreldrar eða aðrir reyki á íþróttasvæðunum. Núna heyrir það til algerra undantekninga ef einhver reykir í yngri flokkum í knattspyrnu og það sama á við í öðrum íþróttagreinum. Árið 1998 reyktu 23% 10. bekkinga daglega en einungis 5% árið 2011. Það má hins vegar ekki gleyma því að 50% unglinga prófa að reykja og eiga þar með á hættu að verða háðir nikótíni. Í dag er litið á reykingar hjá börnum og unglingum sem áhættuhegðun sem geti þróast út í neyslu sterkari fíkniefna og því er mikilvægt að við séum ávallt vakandi og öflugt forvarnastarf haldi áfram. Aukin tóbaksnotkun í vörina hefur ekki farið framhjá neinum síðustu ár en virðist ekki algengari meðal íþróttafólks en annarra hópa, þótt hún sé sýnilegri. Í munntóbaki er nikótín, eins og í reyktóbaki, sem gerir viðkomandi háðan því, fíkinn í það. Slík efni eiga að sjálfsögðu ekki heima í íþróttum frekar en annars staðar. Fyrir utan svokallað „hamsturs-útlit“ er notkun munntóbaks subbuleg og óaðlaðandi. Sýnt hefur verið fram á skaðsemi af völdum munntóbaks. Það hefur slæm áhrif á tannhold og munnslímhúð, getur haft áhrif á hjarta og æðakerfi og er jafnvel talið auka hættu á krabbameini í brisi. Erlendis finnast munntóbakstegundir sem geta verið skaðlegri en þær sem eru seldar hér á landi. Jafningjafræðslan, Lýðheilsustöð og KSÍ hafa staðið fyrir átaki gegn munntóbaksnotkun sem nefnist „Bagg er bögg“ og núna stendur yfir átak sem nefnist „Fyrirmyndarleikmaðurinn“ þar sem ÍSÍ, KSÍ og ÁTVR taka höndum saman gegn munntóbaksnotkun. Mikilvægt er að halda fræðslu áfram og stefna að því að íþróttirnar verði lausar við allt tóbak, hvort sem það er reykt, tekið í vörina eða nefið. Hér skipta fyrirmyndirnar mjög miklu máli, þ.e. þjálfarar, íþróttamenn og -konur sem hafa náð langt í sinni íþróttagrein, en einnig þeir sem vinna með íþróttafólki og börnunum okkar. Tóbaksnotkun þjóðþekkts íþróttafólks er ekki bara einkamál þess þegar það er orðið að átrúnaðargoðum hundraða eða þúsunda krakka og unglinga. Það fylgir því mikil ábyrgð að vera fyrirmynd barna og unglinga, ekki bara m.t.t. tóbaks, heldur einnig annarra vímugjafa, svo sem áfengis. Áhrif fjölmiðla, Facebook og spjallsíðna á veraldarvefnum eru mikil og ástæða fyrir okkur öll að gæta orða okkar og athafna þar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Sjá meira
Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan ég byrjaði mína knattspyrnuiðkun í kringum 1973-74. Þá var algengt að reykt væri á hliðarlínunni á kappleikjum barna og unglinga og íþróttasvæði voru ekki reyklaus. Nánast allir þjálfarar sem ég hafði frá átta ára aldri, þar til ég var kominn í meistaraflokk, reyktu. Frá 12-13 ára aldri voru alltaf nokkrir í liðinu sem reyktu að staðaldri og hafði maður á tilfinningunni að meira væri reykt í hópíþróttum en í einstaklingsgreinum. Á undanförnum tveimur áratugum hafa reykingar meðal íþróttafólks, eins og almennt á Íslandi, dregist verulega saman. Stærstu stjörnurnar í íþróttaheiminum hérlendis sem erlendis eru almennt reyklausar. Enginn vafi er lengur um skaðsemi reykinga og vitneskjan um tengsl við krabbamein, lungna-, hjarta- og æðasjúkdóma er orðin almenn og byggð á sterkum vísindalegum grunni. Reykingar valda samdrætti í sléttum vöðvum í æðum og berkjum sem dregur úr blóðflæði og súrefnisflutningi til vöðva og getur valdið öndunarerfiðleikum hjá íþróttamönnum, sérstaklega ef þeir eru viðkvæmir fyrir, hafa t.d. astma eða ofnæmi. Reykingar geta þar með komið niður á árangri og þeir sem reykja eru oft lengur að ná sér eftir venjulegar öndunarfærasýkingar, sem einnig kemur niður á æfingum og keppni. Langvinnar afleiðingar reykinga (berkjubólga, lungnaþemba, hjarta- og æðasjúkdómar) koma fram síðar og hafa því ekki áhrif á íþróttafólk í byrjun. Við erum hins vegar í meiri mæli farin að stunda íþróttir og almenna hreyfingu eins lengi og okkur er unnt og byrjum jafnvel íþróttaiðkun seint á ævinni, því geta reykingar fyrr á árum hamlað getu okkar til þess. Á síðari árum hefur mikil áhersla verið lögð á fræðslu um skaðsemi reykinga og margvíslegar forvarnir. Þekktir einstaklingar hafa tekið þátt í reykleysisherferðum, tóbaksauglýsingar hafa verið bannaðar, verð á tóbaki hefur hækkað mikið og smátt og smátt hefur verið þrengt að þeim sem reykja með því að banna reykingar víða í samfélaginu, m.a. á íþróttasvæðum. Einnig erum við orðin meðvitaðri um áhrif óbeinna reykinga. Það eru ekki mörg ár síðan íslenska karlalandsliðið í handknattleik spilaði í Austur-Evrópu þar sem reykt var í íþróttahöllinni og fengu leikmenn og starfsfólk íslenska liðsins yfir sig ösku og reyk frá æstum áhorfendum sem sátu næst þeim. Frá því að ég byrjaði að fylgja mínum börnum eftir í íþróttaiðkun frá 1997 hafa þau einungis haft reyklausa þjálfara og fyrirmyndir og hef ég ekki orðið þess áskynja að foreldrar eða aðrir reyki á íþróttasvæðunum. Núna heyrir það til algerra undantekninga ef einhver reykir í yngri flokkum í knattspyrnu og það sama á við í öðrum íþróttagreinum. Árið 1998 reyktu 23% 10. bekkinga daglega en einungis 5% árið 2011. Það má hins vegar ekki gleyma því að 50% unglinga prófa að reykja og eiga þar með á hættu að verða háðir nikótíni. Í dag er litið á reykingar hjá börnum og unglingum sem áhættuhegðun sem geti þróast út í neyslu sterkari fíkniefna og því er mikilvægt að við séum ávallt vakandi og öflugt forvarnastarf haldi áfram. Aukin tóbaksnotkun í vörina hefur ekki farið framhjá neinum síðustu ár en virðist ekki algengari meðal íþróttafólks en annarra hópa, þótt hún sé sýnilegri. Í munntóbaki er nikótín, eins og í reyktóbaki, sem gerir viðkomandi háðan því, fíkinn í það. Slík efni eiga að sjálfsögðu ekki heima í íþróttum frekar en annars staðar. Fyrir utan svokallað „hamsturs-útlit“ er notkun munntóbaks subbuleg og óaðlaðandi. Sýnt hefur verið fram á skaðsemi af völdum munntóbaks. Það hefur slæm áhrif á tannhold og munnslímhúð, getur haft áhrif á hjarta og æðakerfi og er jafnvel talið auka hættu á krabbameini í brisi. Erlendis finnast munntóbakstegundir sem geta verið skaðlegri en þær sem eru seldar hér á landi. Jafningjafræðslan, Lýðheilsustöð og KSÍ hafa staðið fyrir átaki gegn munntóbaksnotkun sem nefnist „Bagg er bögg“ og núna stendur yfir átak sem nefnist „Fyrirmyndarleikmaðurinn“ þar sem ÍSÍ, KSÍ og ÁTVR taka höndum saman gegn munntóbaksnotkun. Mikilvægt er að halda fræðslu áfram og stefna að því að íþróttirnar verði lausar við allt tóbak, hvort sem það er reykt, tekið í vörina eða nefið. Hér skipta fyrirmyndirnar mjög miklu máli, þ.e. þjálfarar, íþróttamenn og -konur sem hafa náð langt í sinni íþróttagrein, en einnig þeir sem vinna með íþróttafólki og börnunum okkar. Tóbaksnotkun þjóðþekkts íþróttafólks er ekki bara einkamál þess þegar það er orðið að átrúnaðargoðum hundraða eða þúsunda krakka og unglinga. Það fylgir því mikil ábyrgð að vera fyrirmynd barna og unglinga, ekki bara m.t.t. tóbaks, heldur einnig annarra vímugjafa, svo sem áfengis. Áhrif fjölmiðla, Facebook og spjallsíðna á veraldarvefnum eru mikil og ástæða fyrir okkur öll að gæta orða okkar og athafna þar.
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun