Samfélagssymfónía

Nýlega stóð ég í fataklefa á elstu deild í leikskóla, börnin voru nýkomin úr fyrsta heimspekitímanum sínum. „Hvað voruð þið að gera í heimspeki?" spurði ég. „Við vorum að ræða reglur, þú veist um þetta sem má og ekki má," svaraði 5 ára stelpa. Fyrir aftan mig sagði starfsmaður með spurnartón svo börnin heyrðu „og skyldu þau nú muna reglurnar?" Ég sneri mér að börnunum og spurði: „hvað má ekki". Áður en ég vissi, sungu þau öll í einum kór fyrir mig lagið um það sem ekki má. Lagið sem byrjar á: Það má ekki pissa bak við hurð og ekki henda grjóti ofan í skurð.

Sá texti hafði reyndar ekkert verið til umræðu í þessum heimspekitíma. Þau höfðu hins vegar rætt um þær reglur sem gilda í heimspeki, að hlusta á hvert annað, að grípa ekki fram í heldur bíða, að bera virðingu fyrir skoðunum hvers annars og að láta skoðanir sínar í ljós. Svo höfðu þau líka rætt hvað er að vera í alvöru og það að vera bestur.

Það sem mér fannst svo frábært hjá börnunum var hvernig þau með húmor snéru því vantrausti sem speglaðist í orðunum um að þau myndu ekki. Þau sýndu ekki aðeins fram á að þau hefðu skilið heldur að þau gátu breytt þessari upplifun í fataklefanum í eitthvað skemmtilegt og eftirminnilegt. Og það var einmitt það sem gerðist, bæði ég og starfsmaðurinn tókum undir með þeim og við sungum öll saman einum kór, lagið um það sem er bannað. Svo hljóp hópurinn út í garð glaður í fasi.

Mér fannst þetta svo merkileg upplifun að ég varð að segja öllum sem á vegi mínum varð frá henni. Ég fann hvernig ég fylltist bjartsýni og gleði. Þetta er eitt þeirra augnablika sem segja, já einmitt, þess vegna er ég leikskólakennari. Kór er í eðli sínu merkilegt fyrirbæri. Til að syngja í kór verður fólk bæði að kunna að hlusta og að tjá sig, hann byggir á sameignlegum markmiðum og sýn. Það er eitthvað svo sammannlegt við að syngja í kór. Til að hann geti í raun virkað verða allir að vinna saman. Þar er rými fyrir það óvænta en samtímis sterk krafa um samhæfingu.

Í mínum huga hefur Þjóðfundurinn þann 14. nóvember alla möguleika til að verða að framtíðar kór. Fólk allstaðar af landinu, fólk með allavega skoðanir og bakgrunn mætir til þess að hlusta og til þess að tjá sig. Það mætir til þess að breyta erfiðleikum Íslands í möguleika Íslands. Það mætir til að skapa samfélags-symfóníu ja eða óperuverk sem nær að lifa í núinu og langt inn í framtíðina. Þegar ég var 12 ára lékum við Þjóðfundinn 1851, ég lék einn þingmanna, einn þeirra sem tók undir með Jóni Sigurðssyni og sagði „vér mótmælum allir". Í þetta sinn erum við ekki komin saman til að mótmæla heldur til að skapa. Skapa framtíð. Og kannski eiga börn framtíðarinnar eftir að standa í skólastofum og segja frá endurreisn Íslands og hlutverki Þjóðfundarins.

Höfundur er lektor við Háskólann á Akureyri.