Sparisjóðir í sjöunda himni

Viðskiptabankar og fjárfestingafélög voru ekki ein um að skila methagnaði á síðasta ári. Rekstur stórra sem smárra sparisjóða gekk glimr­andi vel og nutu þeir hagstæðra markaðsaðstæðna og lágra vanskila.

Fimm stærstu sparisjóðirnir, sem eru SPRON, Byr sparisjóður, Sparisjóðurinn í Keflavík (SpKef), Sparisjóður Mýrasýslu (SPM) og Sparisjóður Kópavogs (SPK), högnuðust alls um 18,3 milljarða króna í fyrra samanborið við átta milljarða króna árið 2006 og 3,4 milljarða árið 2005. Samanlagður hagnaður eykst því um 130 prósent á milli ára og ríflega fimmfaldast frá árinu 2005. Fjórir sparisjóðir högnuðust yfir einn milljarð króna á síðasta ári: SPRON (9,0 milljarðar), SpKef (4,7 milljarðar), Byr (2,7) og SPM (1,5), en hagnaður SPK nam ríflega hálfum milljarði króna.

Arðsemi eigin fjár var yfir 50 prósent hjá öllum sparisjóðunum nema Byr þar sem hún var 23 prósent. Hæstu arðsemi sýndi SpKef, um 125 prósent.

Þessir fimm sparisjóðir bera höfuð og herðar yfir aðra hvað efnahag varðar en þess ber þó líka að geta að mikill stærðar­munur er á milli stærstu sparisjóðanna. Þannig er SPRON hátt í níu sinnum stærri en SPK. Reyndar er það vafamál hvort bera eigi aðra sparisjóði við SPRON sem hefur stækkað gríðarlega á síðustu tveimur árum og skilaði til dæmis á síðasta ári þrefalt meiri hagnaði en Landsbankinn árið 2003.

Þegar almennt er litið yfir afkomu sparisjóðanna á síðasta ári er ljóst að hefðbundinn bankarekstur bar ekki hagnaðinn uppi heldur gengishagnaður og tekjur af hlutabréfum og eignarhlutum í öðrum fjármálafyrirtækjum. Þetta er athyglisvert þegar haft er í huga að styrkur og sérkenni sparisjóðanna hefur legið í hefðbundinni bankaþjónustu fyrir einstaklinga og lítil og meðalstór fyrirtæki. Sparisjóðahópurinn, sem kenndur er við Existu, sker sig verulega frá hinum þegar reksturinn er gerður upp. Við skráningu Exista í Kauphöllina í fyrra leystist gríðarlegur gengishagnaður úr læðingi sem þessi hópur naut með beinum hætti í aukningu tekna. Af stærstu sparisjóðunum eru SPRON, SpKef og SPM í þessum hópi.

Hreinar rekstrartekjur voru alls um 32 milljarðar króna og hækkuðu um tæp 79 prósent á milli ára. Aðrar tekjur en vaxta- og þóknunartekjur svöruðu til 74 prósenta af hreinum rekstrartekjum fimm stærstu sparisjóðanna og voru alls 23,8 milljarðar króna. Þegar horft er til einstakra sparisjóða liggur hlutfallið á bilinu 55-87 prósent, lægst hjá Byr en hæst hjá SpKef. Til samanburðar nam hlutfallið tæpum þriðjungi hjá viðskiptabönkunum þremur í fyrra.

Helstu félög sem eru í eigu sparisjóðanna eru Icebank, Exista, Kista fjárfestingafélag í eigu Exista-sparisjóða, SP Fjármögnun (Byr, SpKef, SPM), VBS Fjárfestingarbanki (Byr, SpKef, SPM og SPK) og Allianz (Byr og SPK). SPRON á Frjálsa Fjárfestingarbankann og Byr á stóran hlut í MP Fjárfestingarbanka og þá hafa sparisjóðir verið iðnir við að fjárfesta í hver öðrum. Af þessum félögum skiluðu Exista og Icebank mjög góðri ávöxtun til sparisjóðanna. Ef fjármunir í þessum félögum yrðu settir inn á bók myndu þeir einnig skila drjúgum tekjum.

„Í þessu sambandi er nauðsynlegt að hafa í huga að fjárfestingar okkar í hlutabréfum nema um 30 milljörðum í lok síðasta árs og að þær skila ekki vaxtatekjum. Ef við seldum þessi hlutabréf og settum andvirði þeirra inn á reikning í Seðlabanka fengjum við liðlega fjóra milljarða í vaxtatekjur á ári miðað við núverandi vaxtastig,“ sagði Guðmundur Hauksson, sparissjóðsstjóri SPRON, á aðalfundi sparisjóðsins í mars. Ragnar Z. Guðjónsson, sparisjóðsstjóri Byrs, tók í sams konar streng á aðalfundi félagsins og sagði að sparisjóðurinn hefði fengið einn milljarð í vaxtatekjur við það að losa um hluti í hlutdeildarfélögum.

Hreinar vaxtatekjur voru alls 5,9 milljarðar króna og drógust saman um rúm átta prósent á milli ára. Vaxtamunur, þ.e. vaxtatekjur að frádregnum vaxtagjöldum í hlutfalli af meðalstöðu heildarfjármagns, dróst saman eins og víðast hvar í bankakerfinu samfara stækkandi efnahag og breyttri samsetningu útlána. Þóknunartekjur eru ekki stór partur af heildartekjum stærstu sparisjóðanna, um 2,3 milljarðar, en jukust þó um 43 prósent á milli ára.

Sökum methagnaðar lækkar kostnaðarhlutfall stærstu sparisjóðanna í öllum tilvikum nema einu. Það er óvíst að menn sjái aftur önnur eins hlutföll og í Sparisjóðnum í Keflavík þar sem kostnaðarhlutfall nam aðeins 17,3 prósentum og um 26,4 prósentum í SPRON. Hæsta kostnaðarhlutfallið var hjá Byr, um 40,2 prósent.

Annar rekstrarkostnaður var um 8,9 milljarðar króna og jókst um 18,5 prósent. Byr, sem varð til með sameiningu SPV og SPH, var eini sparisjóðurinn sem tókst að minnka rekstrarkostnað á milli ára.

Vanskil voru í sögulegu lágmarki. Framlög til afskriftarreikninga (virðisrýrnun útlána) voru 1,1 milljarður og drógust saman um átján prósent.

Efnahagsreikningar stærstu sparisjóðanna héldu áfram að tútna út á síðasta ári eins og árin á undan. Við lok síðasta árs stóðu eignir í 391 milljarði króna og höfðu vaxið um 120 milljarða á árinu eða um 45 prósent. Þetta er tvöföldun frá árslokum 2004. SPRON er eftir sem áður langstærsti sparisjóðurinn með heildareignir upp á 185 milljarða króna sem er um áttatíu milljörðum meira en heildareignir Byrs, næststærsta sparisjóðsins. Auk þess sem efnahagur sjóðanna stækkaði þá jókst eigið fé þeirra verulega. Það stóð í tæpum 63 milljörðum króna sem er ríflega tvöföldun á milli ára. Vaxandi hagnaður og aukning stofnfjár hefur styrkt stóru sparisjóðina og miðað við nýlegar og fyrirhugaðar stofnfjáraukningar á árinu eykst slagkraftur sparisjóðanna áfram.

Það er viðbúið að sparisjóðirnir muni hagnast verulega á árinu, einkum þeir sem eru í bandalagi í Existu. Frá áramótum hefur Exista hækkað um rúm fjörutíu prósent án þess að 100 prósenta arðgreiðsla nafnverðs er tekin með í reikninginn. Exista-sparisjóðirnir áttu 12,3 prósent af heildarhlutafé við skráningu félagsins og eru enn meðal stærstu hluthafa.

Hópurinn hagnaðist samanlagt um 17,7 milljarða króna samanborið við 6,7 milljarða árið 2005. Auk fyrrnefndra sparisjóða eru Sparisjóður Vestfirðinga, Sparisjóður Húnaþings og Stranda og Sparisjóður Svarfdæla í hópnunum en þessir þrír sjóðir skiluðu allir um 800-900 milljóna króna hagnaði. Sparisjóðirnir hafa sett hluta bréfa sinna inn í Kistu fjárfestingarfélag, annan stærsta hluthafann í Existu með sex prósenta hlut sem metinn er á yfir 21 milljarð króna. Ljóst er að töluverður gengishagnaður hefur orðið hjá Kistu.

Og ekki verður árið 2008 síðra ef áform sparisjóðanna ganga eftir um skráningu Icebank á hlutabréfamarkað. Sparisjóðirnir hafa hagnast verulega á miklum vexti Icebank á síðustu árum, einkum vegna hækkunar á eignarhlut bankans í Existu. Þannig hafa allir sparisjóðir hagnast með óbeinum hætti á ævintýralegum vexti stærsta hluthafans í Kaupþingi og Sampo Group.

Icebank var með eigið fé upp á tólf milljarða um áramót og gæti staðið í fjórtán milljörðum í dag. Við skráningu Icebank eru töluverðar líkur að markaðsverð verði umtalsvert hærra en bókfært eigið fé, eins og gengur og gerist hjá fjármálafyrirtækjum. Stærstu eigendur Icebank eru einmitt fimm stærstu sparisjóðirnir, þar af er hlutur Byrs og SPRON samanlagt um 53,2 prósent hlutafjár.

Hagnaður af fjárfestingastarfsemi mun þannig keyra afkomu sparisjóðanna áfram.