Stríð um fjölmiðla í Bandaríkjunum Þórlindur Kjartansson skrifar 24. febrúar 2005 00:01 Í tveimur nýlegum bókum rekur blaðamaðurinn David Brock það hvernig sumir af stærstu og máttugustu fjölmiðlum Bandaríkjanna um þessar mundir starfa fyrst og fremst í þágu málstaðar í stað þess að hafa í heiðri hefðbundin viðmið um sanngirni og hlutleysi í fréttamennsku. Í bók sinni The Republican Noise Machine rekur hann sögu þess hvernig bandarískir hægrimenn hafa á nokkrum áratugum útbúið net fjölmiðla sem þjónar þeim tilgangi fyrst og fremst að koma sjónarmiðum Repúblikanaflokksins á framfæri. Brock starfaði sem blaðamaður hjá hægrisinnuðu blaði áður en hann sneri blaðinu við og gerðist hálfgerður uppljóstrari um starfsvenjur hjá áhrifamiklum fjölmiðlum í Bandaríkjunum. Bækur hans hafa vitaskuld vakið athygli og lof hjá þeim fjölmiðlum sem nú eiga undir vök að verjast sökum velgengni þeirra fjölmiðla sem Brock kallar "hávaðavél Repúblikanaflokksins". Það hefur löngum verið viðkvæði hægrimanna í Bandaríkjunum að vinstrimenn ráði lögum og lofum á mikilvægustu fréttastofum landsins. Að mati Brocks sýna engar akademískar rannsóknir fram á að þetta sé svo í raun en hann telur það hafa þjónað hagsmunum repúblikana vel að hrópa stöðugt á torgum um þá meintu ósanngjörnu meðferð sem þeir hljóti í fjölmiðlum. Með stöðugum ásökunum á hendur fjölmiðlum hefur nefnilega smám saman tekist að festa það viðhorf í hugum stórs hluta kjósenda að helstu fréttastofurnar flytji fréttir út frá sjónarmiði vinstrimanna - eða það sem hefur jafnvel ennþá meiri hljómgrunn - út frá sjónarmiði menntaelítunnar á Austurströndinni. Í þennan jarðveg hafa íhaldsmenn í Bandaríkjunum sáð fjöldanum öllum af nýjum hægrisinnuðum fjölmiðlum á síðustu áratugum með misjöfnum árangri. Vatnaskil urðu árið 1996 þegar ný stjórn tók við á Fox-sjónvarpsstöðvunum og Fox News var stofnað. Viðkvæði og vígorð Fox-stöðvarinnar eru að þar sé gætt hlutleysis (að fréttirnar séu "fair and balanced") og að áhorfandanum sé eftirlátið að draga ályktanir ("you decide"). Brock heldur því fram að Fox -sjónvarpsstöðin hafi með þessu móti nýtt sér að almenningi hafi um árabil verið innrætt að hinir stóru fjölmiðlarnir væru tortryggilegir. Niðurstaðan sé sú að Fox News geti leyft sér að vera eins hlutdræg og ósanngjörn og stjórnendur hennar lystir - almenningi finnist einfaldlega að þar sé komið mótvægi við vinstri slagsíðuna á öðrum fjölmiðlum. Í útvarpi er skærasta stjarna hægrimanna hinn orðhvati og hnyttni Rush Limbaugh. Hann hefur í hartnær tuttugu ár verið langvinsælasti útvarpsmaður Bandaríkjanna og daglega hlusta milljónir manna á málflutning hans. Sú heimsmynd sem Limbaugh túlkar til áheyrenda sinna er ákaflega einföld. Hún byggist á "við gegn þeim" hugmyndafræði. Demókrötum er kinnroðalaust líkt við kommúnista, hryðjuverkamenn eða jafnvel Satan sjálfan. Limbaugh er óheyrilega orðheppinn og fyndinn útvarpsmaður og mikilvægi hans fyrir Repúblikanaflokkinn sést á því að menn á borð við Newt Gingrich hafa beinlínis þakkað honum kosningasigur repúblikana árið 1996 og bæði George W. Bush og Dick Cheney hafa verið gestir hjá honum. Á netinu eru áhrif Matt Drudge viðlíka og Limbaugh hefur í útvarpi. Á vefsíðunni Drudgereport.com er að finna tengingar í fréttir sem gjarnan eru valdar til þess að styðja málstað repúblikana eða til að niðurlægja andstæðinga flokksins. Um sjö milljónir gesta fara inn á vefsíðu Drudge daglega og efni sem þar birtist er oftlega gripið af öðrum fjölmiðlum. Birting á Drudgereport getur því breytt léttvægri frétt eða kjaftasögu í helstu frétt dagsins í Bandaríkjunum og víðar. Heildaráhrifin af þessu veldi íhaldsmanna í fjölmiðlum eru þau að með sífelldum endurtekningum tekst að búa til stemmningu hjá fjölmiðlum um tiltekin mál eða tiltekna frasa. Þannig rekur Brock nokkur dæmi um það hvernig Al Gore fékk á sig þann stimpil að vera lygari vegna þess að nokkrir fjölmiðlar höfðu vísvitandi mistúlkað ýmis ummæli hans. Með því að endurtaka hinn skrumskælda sannleika nógu oft fóru aðrir fjölmiðlar að fjalla um "trúverðugleikavandamál" Gore - sem síðan hafði óhjákvæmilega áhrif á það hvernig kjósendur völdu í kosningunum 2000. Annað nýlegra dæmi er umfjöllum fjölmiðla um John Kerry í aðdraganda síðustu forsetakosninga. Um mitt sumar fóru að berast fréttir af því að einhverjir fyrrum félagar hans úr Víetnamstríðinu héldu því fram að hetjudáðir hans í stríðinu væru upplognar, sviðsettar eða ýktar. Aldrei fannst nein sönnun á þessum ásökunum en þegar áhrifamiklir fjölmiðlar tóku málið til umfjöllunar eins og um eðlilegt umfjöllunarefni væri að ræða - en ekki áróður pólitískra andstæðinga - hafði það skemmandi áhrif á kosningabaráttu Kerrys. Niðurstaða Brocks er sú að vönduð og hlutlæg fjölmiðlaumfjöllun eigi undir högg að sækja í Bandaríkjunum. Með því að ráðast nógu harkalega á vandvirka fjölmiðla hafi hægrisinnuðum fjölmiðlamálpípum tekist að koma sér í þá stöðu að þeim leyfist að gagnrýna aðra fyrir hlutdrægni - á sama tíma og engin tilraun er gerð til hlutleysis eða sanngirni af þeirra eigin hálfu.Þórlindur Kjartansson -thkjart@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Þórlindur Kjartansson Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen Skoðun Skoðun Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í tveimur nýlegum bókum rekur blaðamaðurinn David Brock það hvernig sumir af stærstu og máttugustu fjölmiðlum Bandaríkjanna um þessar mundir starfa fyrst og fremst í þágu málstaðar í stað þess að hafa í heiðri hefðbundin viðmið um sanngirni og hlutleysi í fréttamennsku. Í bók sinni The Republican Noise Machine rekur hann sögu þess hvernig bandarískir hægrimenn hafa á nokkrum áratugum útbúið net fjölmiðla sem þjónar þeim tilgangi fyrst og fremst að koma sjónarmiðum Repúblikanaflokksins á framfæri. Brock starfaði sem blaðamaður hjá hægrisinnuðu blaði áður en hann sneri blaðinu við og gerðist hálfgerður uppljóstrari um starfsvenjur hjá áhrifamiklum fjölmiðlum í Bandaríkjunum. Bækur hans hafa vitaskuld vakið athygli og lof hjá þeim fjölmiðlum sem nú eiga undir vök að verjast sökum velgengni þeirra fjölmiðla sem Brock kallar "hávaðavél Repúblikanaflokksins". Það hefur löngum verið viðkvæði hægrimanna í Bandaríkjunum að vinstrimenn ráði lögum og lofum á mikilvægustu fréttastofum landsins. Að mati Brocks sýna engar akademískar rannsóknir fram á að þetta sé svo í raun en hann telur það hafa þjónað hagsmunum repúblikana vel að hrópa stöðugt á torgum um þá meintu ósanngjörnu meðferð sem þeir hljóti í fjölmiðlum. Með stöðugum ásökunum á hendur fjölmiðlum hefur nefnilega smám saman tekist að festa það viðhorf í hugum stórs hluta kjósenda að helstu fréttastofurnar flytji fréttir út frá sjónarmiði vinstrimanna - eða það sem hefur jafnvel ennþá meiri hljómgrunn - út frá sjónarmiði menntaelítunnar á Austurströndinni. Í þennan jarðveg hafa íhaldsmenn í Bandaríkjunum sáð fjöldanum öllum af nýjum hægrisinnuðum fjölmiðlum á síðustu áratugum með misjöfnum árangri. Vatnaskil urðu árið 1996 þegar ný stjórn tók við á Fox-sjónvarpsstöðvunum og Fox News var stofnað. Viðkvæði og vígorð Fox-stöðvarinnar eru að þar sé gætt hlutleysis (að fréttirnar séu "fair and balanced") og að áhorfandanum sé eftirlátið að draga ályktanir ("you decide"). Brock heldur því fram að Fox -sjónvarpsstöðin hafi með þessu móti nýtt sér að almenningi hafi um árabil verið innrætt að hinir stóru fjölmiðlarnir væru tortryggilegir. Niðurstaðan sé sú að Fox News geti leyft sér að vera eins hlutdræg og ósanngjörn og stjórnendur hennar lystir - almenningi finnist einfaldlega að þar sé komið mótvægi við vinstri slagsíðuna á öðrum fjölmiðlum. Í útvarpi er skærasta stjarna hægrimanna hinn orðhvati og hnyttni Rush Limbaugh. Hann hefur í hartnær tuttugu ár verið langvinsælasti útvarpsmaður Bandaríkjanna og daglega hlusta milljónir manna á málflutning hans. Sú heimsmynd sem Limbaugh túlkar til áheyrenda sinna er ákaflega einföld. Hún byggist á "við gegn þeim" hugmyndafræði. Demókrötum er kinnroðalaust líkt við kommúnista, hryðjuverkamenn eða jafnvel Satan sjálfan. Limbaugh er óheyrilega orðheppinn og fyndinn útvarpsmaður og mikilvægi hans fyrir Repúblikanaflokkinn sést á því að menn á borð við Newt Gingrich hafa beinlínis þakkað honum kosningasigur repúblikana árið 1996 og bæði George W. Bush og Dick Cheney hafa verið gestir hjá honum. Á netinu eru áhrif Matt Drudge viðlíka og Limbaugh hefur í útvarpi. Á vefsíðunni Drudgereport.com er að finna tengingar í fréttir sem gjarnan eru valdar til þess að styðja málstað repúblikana eða til að niðurlægja andstæðinga flokksins. Um sjö milljónir gesta fara inn á vefsíðu Drudge daglega og efni sem þar birtist er oftlega gripið af öðrum fjölmiðlum. Birting á Drudgereport getur því breytt léttvægri frétt eða kjaftasögu í helstu frétt dagsins í Bandaríkjunum og víðar. Heildaráhrifin af þessu veldi íhaldsmanna í fjölmiðlum eru þau að með sífelldum endurtekningum tekst að búa til stemmningu hjá fjölmiðlum um tiltekin mál eða tiltekna frasa. Þannig rekur Brock nokkur dæmi um það hvernig Al Gore fékk á sig þann stimpil að vera lygari vegna þess að nokkrir fjölmiðlar höfðu vísvitandi mistúlkað ýmis ummæli hans. Með því að endurtaka hinn skrumskælda sannleika nógu oft fóru aðrir fjölmiðlar að fjalla um "trúverðugleikavandamál" Gore - sem síðan hafði óhjákvæmilega áhrif á það hvernig kjósendur völdu í kosningunum 2000. Annað nýlegra dæmi er umfjöllum fjölmiðla um John Kerry í aðdraganda síðustu forsetakosninga. Um mitt sumar fóru að berast fréttir af því að einhverjir fyrrum félagar hans úr Víetnamstríðinu héldu því fram að hetjudáðir hans í stríðinu væru upplognar, sviðsettar eða ýktar. Aldrei fannst nein sönnun á þessum ásökunum en þegar áhrifamiklir fjölmiðlar tóku málið til umfjöllunar eins og um eðlilegt umfjöllunarefni væri að ræða - en ekki áróður pólitískra andstæðinga - hafði það skemmandi áhrif á kosningabaráttu Kerrys. Niðurstaða Brocks er sú að vönduð og hlutlæg fjölmiðlaumfjöllun eigi undir högg að sækja í Bandaríkjunum. Með því að ráðast nógu harkalega á vandvirka fjölmiðla hafi hægrisinnuðum fjölmiðlamálpípum tekist að koma sér í þá stöðu að þeim leyfist að gagnrýna aðra fyrir hlutdrægni - á sama tíma og engin tilraun er gerð til hlutleysis eða sanngirni af þeirra eigin hálfu.Þórlindur Kjartansson -thkjart@frettabladid.is
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun