Stríð um fjölmiðla í Bandaríkjunum Þórlindur Kjartansson skrifar 24. febrúar 2005 00:01 Í tveimur nýlegum bókum rekur blaðamaðurinn David Brock það hvernig sumir af stærstu og máttugustu fjölmiðlum Bandaríkjanna um þessar mundir starfa fyrst og fremst í þágu málstaðar í stað þess að hafa í heiðri hefðbundin viðmið um sanngirni og hlutleysi í fréttamennsku. Í bók sinni The Republican Noise Machine rekur hann sögu þess hvernig bandarískir hægrimenn hafa á nokkrum áratugum útbúið net fjölmiðla sem þjónar þeim tilgangi fyrst og fremst að koma sjónarmiðum Repúblikanaflokksins á framfæri. Brock starfaði sem blaðamaður hjá hægrisinnuðu blaði áður en hann sneri blaðinu við og gerðist hálfgerður uppljóstrari um starfsvenjur hjá áhrifamiklum fjölmiðlum í Bandaríkjunum. Bækur hans hafa vitaskuld vakið athygli og lof hjá þeim fjölmiðlum sem nú eiga undir vök að verjast sökum velgengni þeirra fjölmiðla sem Brock kallar "hávaðavél Repúblikanaflokksins". Það hefur löngum verið viðkvæði hægrimanna í Bandaríkjunum að vinstrimenn ráði lögum og lofum á mikilvægustu fréttastofum landsins. Að mati Brocks sýna engar akademískar rannsóknir fram á að þetta sé svo í raun en hann telur það hafa þjónað hagsmunum repúblikana vel að hrópa stöðugt á torgum um þá meintu ósanngjörnu meðferð sem þeir hljóti í fjölmiðlum. Með stöðugum ásökunum á hendur fjölmiðlum hefur nefnilega smám saman tekist að festa það viðhorf í hugum stórs hluta kjósenda að helstu fréttastofurnar flytji fréttir út frá sjónarmiði vinstrimanna - eða það sem hefur jafnvel ennþá meiri hljómgrunn - út frá sjónarmiði menntaelítunnar á Austurströndinni. Í þennan jarðveg hafa íhaldsmenn í Bandaríkjunum sáð fjöldanum öllum af nýjum hægrisinnuðum fjölmiðlum á síðustu áratugum með misjöfnum árangri. Vatnaskil urðu árið 1996 þegar ný stjórn tók við á Fox-sjónvarpsstöðvunum og Fox News var stofnað. Viðkvæði og vígorð Fox-stöðvarinnar eru að þar sé gætt hlutleysis (að fréttirnar séu "fair and balanced") og að áhorfandanum sé eftirlátið að draga ályktanir ("you decide"). Brock heldur því fram að Fox -sjónvarpsstöðin hafi með þessu móti nýtt sér að almenningi hafi um árabil verið innrætt að hinir stóru fjölmiðlarnir væru tortryggilegir. Niðurstaðan sé sú að Fox News geti leyft sér að vera eins hlutdræg og ósanngjörn og stjórnendur hennar lystir - almenningi finnist einfaldlega að þar sé komið mótvægi við vinstri slagsíðuna á öðrum fjölmiðlum. Í útvarpi er skærasta stjarna hægrimanna hinn orðhvati og hnyttni Rush Limbaugh. Hann hefur í hartnær tuttugu ár verið langvinsælasti útvarpsmaður Bandaríkjanna og daglega hlusta milljónir manna á málflutning hans. Sú heimsmynd sem Limbaugh túlkar til áheyrenda sinna er ákaflega einföld. Hún byggist á "við gegn þeim" hugmyndafræði. Demókrötum er kinnroðalaust líkt við kommúnista, hryðjuverkamenn eða jafnvel Satan sjálfan. Limbaugh er óheyrilega orðheppinn og fyndinn útvarpsmaður og mikilvægi hans fyrir Repúblikanaflokkinn sést á því að menn á borð við Newt Gingrich hafa beinlínis þakkað honum kosningasigur repúblikana árið 1996 og bæði George W. Bush og Dick Cheney hafa verið gestir hjá honum. Á netinu eru áhrif Matt Drudge viðlíka og Limbaugh hefur í útvarpi. Á vefsíðunni Drudgereport.com er að finna tengingar í fréttir sem gjarnan eru valdar til þess að styðja málstað repúblikana eða til að niðurlægja andstæðinga flokksins. Um sjö milljónir gesta fara inn á vefsíðu Drudge daglega og efni sem þar birtist er oftlega gripið af öðrum fjölmiðlum. Birting á Drudgereport getur því breytt léttvægri frétt eða kjaftasögu í helstu frétt dagsins í Bandaríkjunum og víðar. Heildaráhrifin af þessu veldi íhaldsmanna í fjölmiðlum eru þau að með sífelldum endurtekningum tekst að búa til stemmningu hjá fjölmiðlum um tiltekin mál eða tiltekna frasa. Þannig rekur Brock nokkur dæmi um það hvernig Al Gore fékk á sig þann stimpil að vera lygari vegna þess að nokkrir fjölmiðlar höfðu vísvitandi mistúlkað ýmis ummæli hans. Með því að endurtaka hinn skrumskælda sannleika nógu oft fóru aðrir fjölmiðlar að fjalla um "trúverðugleikavandamál" Gore - sem síðan hafði óhjákvæmilega áhrif á það hvernig kjósendur völdu í kosningunum 2000. Annað nýlegra dæmi er umfjöllum fjölmiðla um John Kerry í aðdraganda síðustu forsetakosninga. Um mitt sumar fóru að berast fréttir af því að einhverjir fyrrum félagar hans úr Víetnamstríðinu héldu því fram að hetjudáðir hans í stríðinu væru upplognar, sviðsettar eða ýktar. Aldrei fannst nein sönnun á þessum ásökunum en þegar áhrifamiklir fjölmiðlar tóku málið til umfjöllunar eins og um eðlilegt umfjöllunarefni væri að ræða - en ekki áróður pólitískra andstæðinga - hafði það skemmandi áhrif á kosningabaráttu Kerrys. Niðurstaða Brocks er sú að vönduð og hlutlæg fjölmiðlaumfjöllun eigi undir högg að sækja í Bandaríkjunum. Með því að ráðast nógu harkalega á vandvirka fjölmiðla hafi hægrisinnuðum fjölmiðlamálpípum tekist að koma sér í þá stöðu að þeim leyfist að gagnrýna aðra fyrir hlutdrægni - á sama tíma og engin tilraun er gerð til hlutleysis eða sanngirni af þeirra eigin hálfu.Þórlindur Kjartansson -thkjart@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Þórlindur Kjartansson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Í tveimur nýlegum bókum rekur blaðamaðurinn David Brock það hvernig sumir af stærstu og máttugustu fjölmiðlum Bandaríkjanna um þessar mundir starfa fyrst og fremst í þágu málstaðar í stað þess að hafa í heiðri hefðbundin viðmið um sanngirni og hlutleysi í fréttamennsku. Í bók sinni The Republican Noise Machine rekur hann sögu þess hvernig bandarískir hægrimenn hafa á nokkrum áratugum útbúið net fjölmiðla sem þjónar þeim tilgangi fyrst og fremst að koma sjónarmiðum Repúblikanaflokksins á framfæri. Brock starfaði sem blaðamaður hjá hægrisinnuðu blaði áður en hann sneri blaðinu við og gerðist hálfgerður uppljóstrari um starfsvenjur hjá áhrifamiklum fjölmiðlum í Bandaríkjunum. Bækur hans hafa vitaskuld vakið athygli og lof hjá þeim fjölmiðlum sem nú eiga undir vök að verjast sökum velgengni þeirra fjölmiðla sem Brock kallar "hávaðavél Repúblikanaflokksins". Það hefur löngum verið viðkvæði hægrimanna í Bandaríkjunum að vinstrimenn ráði lögum og lofum á mikilvægustu fréttastofum landsins. Að mati Brocks sýna engar akademískar rannsóknir fram á að þetta sé svo í raun en hann telur það hafa þjónað hagsmunum repúblikana vel að hrópa stöðugt á torgum um þá meintu ósanngjörnu meðferð sem þeir hljóti í fjölmiðlum. Með stöðugum ásökunum á hendur fjölmiðlum hefur nefnilega smám saman tekist að festa það viðhorf í hugum stórs hluta kjósenda að helstu fréttastofurnar flytji fréttir út frá sjónarmiði vinstrimanna - eða það sem hefur jafnvel ennþá meiri hljómgrunn - út frá sjónarmiði menntaelítunnar á Austurströndinni. Í þennan jarðveg hafa íhaldsmenn í Bandaríkjunum sáð fjöldanum öllum af nýjum hægrisinnuðum fjölmiðlum á síðustu áratugum með misjöfnum árangri. Vatnaskil urðu árið 1996 þegar ný stjórn tók við á Fox-sjónvarpsstöðvunum og Fox News var stofnað. Viðkvæði og vígorð Fox-stöðvarinnar eru að þar sé gætt hlutleysis (að fréttirnar séu "fair and balanced") og að áhorfandanum sé eftirlátið að draga ályktanir ("you decide"). Brock heldur því fram að Fox -sjónvarpsstöðin hafi með þessu móti nýtt sér að almenningi hafi um árabil verið innrætt að hinir stóru fjölmiðlarnir væru tortryggilegir. Niðurstaðan sé sú að Fox News geti leyft sér að vera eins hlutdræg og ósanngjörn og stjórnendur hennar lystir - almenningi finnist einfaldlega að þar sé komið mótvægi við vinstri slagsíðuna á öðrum fjölmiðlum. Í útvarpi er skærasta stjarna hægrimanna hinn orðhvati og hnyttni Rush Limbaugh. Hann hefur í hartnær tuttugu ár verið langvinsælasti útvarpsmaður Bandaríkjanna og daglega hlusta milljónir manna á málflutning hans. Sú heimsmynd sem Limbaugh túlkar til áheyrenda sinna er ákaflega einföld. Hún byggist á "við gegn þeim" hugmyndafræði. Demókrötum er kinnroðalaust líkt við kommúnista, hryðjuverkamenn eða jafnvel Satan sjálfan. Limbaugh er óheyrilega orðheppinn og fyndinn útvarpsmaður og mikilvægi hans fyrir Repúblikanaflokkinn sést á því að menn á borð við Newt Gingrich hafa beinlínis þakkað honum kosningasigur repúblikana árið 1996 og bæði George W. Bush og Dick Cheney hafa verið gestir hjá honum. Á netinu eru áhrif Matt Drudge viðlíka og Limbaugh hefur í útvarpi. Á vefsíðunni Drudgereport.com er að finna tengingar í fréttir sem gjarnan eru valdar til þess að styðja málstað repúblikana eða til að niðurlægja andstæðinga flokksins. Um sjö milljónir gesta fara inn á vefsíðu Drudge daglega og efni sem þar birtist er oftlega gripið af öðrum fjölmiðlum. Birting á Drudgereport getur því breytt léttvægri frétt eða kjaftasögu í helstu frétt dagsins í Bandaríkjunum og víðar. Heildaráhrifin af þessu veldi íhaldsmanna í fjölmiðlum eru þau að með sífelldum endurtekningum tekst að búa til stemmningu hjá fjölmiðlum um tiltekin mál eða tiltekna frasa. Þannig rekur Brock nokkur dæmi um það hvernig Al Gore fékk á sig þann stimpil að vera lygari vegna þess að nokkrir fjölmiðlar höfðu vísvitandi mistúlkað ýmis ummæli hans. Með því að endurtaka hinn skrumskælda sannleika nógu oft fóru aðrir fjölmiðlar að fjalla um "trúverðugleikavandamál" Gore - sem síðan hafði óhjákvæmilega áhrif á það hvernig kjósendur völdu í kosningunum 2000. Annað nýlegra dæmi er umfjöllum fjölmiðla um John Kerry í aðdraganda síðustu forsetakosninga. Um mitt sumar fóru að berast fréttir af því að einhverjir fyrrum félagar hans úr Víetnamstríðinu héldu því fram að hetjudáðir hans í stríðinu væru upplognar, sviðsettar eða ýktar. Aldrei fannst nein sönnun á þessum ásökunum en þegar áhrifamiklir fjölmiðlar tóku málið til umfjöllunar eins og um eðlilegt umfjöllunarefni væri að ræða - en ekki áróður pólitískra andstæðinga - hafði það skemmandi áhrif á kosningabaráttu Kerrys. Niðurstaða Brocks er sú að vönduð og hlutlæg fjölmiðlaumfjöllun eigi undir högg að sækja í Bandaríkjunum. Með því að ráðast nógu harkalega á vandvirka fjölmiðla hafi hægrisinnuðum fjölmiðlamálpípum tekist að koma sér í þá stöðu að þeim leyfist að gagnrýna aðra fyrir hlutdrægni - á sama tíma og engin tilraun er gerð til hlutleysis eða sanngirni af þeirra eigin hálfu.Þórlindur Kjartansson -thkjart@frettabladid.is
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar