Að eiga sæti við borðið Grímur Grímsson skrifar 13. maí 2025 14:30 Í síðastliðinni viku var minnst tveggja tímamóta í sögu Evrópu; áttatíu ár eru liðin frá því að Þýskaland lýsti yfir ósigri í seinni heimsstyrjöldinni og Evrópudagurinn var haldinn hátíðlegur. Evrópudagurinn, 9. maí, er haldinn til að minnast Schuman-yfirlýsingarinnar frá 1950, sem markar upphaf náinnar samvinnu Evrópuríkja á sviði efnahags- og öryggismála. Þessir atburðir tengjast vissulega mjög náið. Tvær ástæður voru helstar fyrir því að ríki Evrópu hófu að vinna nánar saman eftir seinna stríð. Fyrri ástæðan var sú að leiðtogar ríkjanna voru einbeittir í að átökum ríkjanna yrði að linna. Um aldir höfðu margir leiðtogar Evrópu freistað þess að auka mátt sinn og megin með því að herja á nágranna sína og reyna yfirtöku landa þeirra. Með aukinni samvinnu Evrópuríkja á þessum tíma var gerð sú tilraun að efla hvert og eitt ríki með því að auka viðskipti og önnur samskipti þeirra í millum. Hin síðari ástæða var sú að austari hluti álfunnar var undirlagður og jafnvel hersetinn af Sovétríkjunum og rökstuddur grunur var um að þeir hygðust ekki láta þar staðar numið. Ísland í samstarfi með öðrum ríkjum Evrópu Hér á Íslandi hverfist umræðan um samvinnu Evrópuríkja í kjölfar seinna stríðs einkum um Evrópusambandið (ESB) og hvort Ísland sé þar innanborðs eður ei. Myndin er þó flóknari en svo. Ísland á í margskonar samstarfi við ríki Evrópu. Þar má nefna Schengen-samstarfið hvar 29 Evrópuríki hafa ákveðið að viðhafa ekki landamæraeftirlit þegar ferðast er á milli ríkjanna og Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu (ÖSE) en markmið ÖSE er að stuðla að friði, öryggi og samvinnu aðildarlandanna og standa vörð um virðingu fyrir mannréttindum. Þá er Ísland eitt fjögurra ríkja sem enn eru í Fríverslunarsamtökum Evrópu (EFTA). Ísland hefur einnig undirritað Mannréttindasáttmála Evrópu og tekur þátt í framkvæmd hans. Þá stofnuðu ríki í Vestur-Evrópu, ásamt Bandaríkjunum og Kanada Norður-Atlantshafsbandalagið (NATO) þar sem aðildarríki sameinuðust um varnir sínar og að ábyrgjast hvort annað ef á þau verður ráðist. Að endingu er rétt að nefna að þrjú ríki EFTA hafa gert samning við ESB, m.a. um aðgang að innri markaði ESB, oftast kenndur við Evrópska efnahagssvæðið (EES) en sá samningur er án efa mikilvægasti milliríkjasamningur sem Ísland er aðili að, a.m.k. nú um stundir. Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Viðreisnar, Flokks Fólksins og Samfylkingarinnar er kveðið á um að stefnt skuli að þjóðaratkvæðagreiðslu um áframhald aðildarviðræðna Íslands við ESB eigi síðar en 2027. Á meðal flokka sem sæti eiga á Alþingi er ekki einhugur um nefndar aðildarviðræður en það er mikilvægt að þjóðin fái að ákveða hvort framhald verður á viðræðum Íslands og Evrópusambandsins. Verði það ákvörðun þjóðarinnar að halda viðræðunum áfram og þær leiði til þess að samningur verður gerður verður hann einnig borinn undir þjóðina. Ágreiningur um alþjóðlegt samstarf Í andstöðu við þjóðaratkvæðagreiðslu um aðildarviðræður er ýmislegt týnt til. Sumir vilja alls ekki fjalla um málið og bera fyrir sig að slíkar ákvarðanir eigi ekki að taka nema í fullri sátt bæði almennings og kjörinna fulltrúa. Það er engum blöðum um það að fletta að vissulega væri ágætt ef breið sátt væri um öll mál, alþjóðamál sem önnur. Staðreyndin er hins vegar sú að það hefur iðulega verið ágreiningur um ákvarðanir í utanríkispólitík á Íslandi, jafnvel djúpstæður ágreiningur. Aðildin að NATO beinlínis klauf þjóðina. Sama má segja um undirritun EES-samningsins. Hvoru tveggja ákvarðanir sem hafa reynst farsælar fyrir land og þjóð. Þeir sem tala nú fyrir sjónarmiðum gegn aðild Íslendinga að NATO og EES eru á jaðri íslenskra stjórnmála. Með sömu rökum má segja að það standi upp á andstæðinga ESB-aðildar að útskýra fyrir okkur hvers vegna það megi ekki tala um íslenska hagsmuni í alþjóðasamstarfi, s.s. varðandi ESB aðild, nema fyrir því sé mikil eða alger sátt. Dæmin sem nefnd hafa verið benda einmitt til þess að eftir á að hyggja hafi verið teknar góðar ákvarðanir um mál sem töluverður ágreiningur var um. Íslendingar hafa í gegnum EES-samstarfið skuldbundið sig til að samræma íslensk lög við reglur ESB í því skyni að tryggja að sömu reglur gildi á öllum innri markaði Evrópu. Á sama tíma og þetta er nauðsynlegur þáttur í þátttöku okkar á Evrópska efnahagssvæðinu hefur þetta þá ókosti að Ísland er þiggjandi að regluverki án þess að koma að því að semja það og halda hagsmunum landsins til haga þegar reglurnar eru samdar. Andstæðingar ESB-aðildar hafa gert lítið úr þessu álitaefni með því að segja að sökum fámennis muni Ísland lítil sem engin áhrif hafa á sameiginlegu evrópsku þingi eða öðrum stofnunum ESB. Það er kunnara en frá þurfi að segja að Ísland er yfirleitt eitt fámennasta eða jafnvel fámennasta ríkið í því alþjóðasamstarfi sem við eigum aðild að. Því var haldið fram þegar Ísland gerðist stofnaðili NATO að þar myndum við hverfa í skugga stórveldanna. Raunin hefur orðið allt önnur. Ísland hefur í raun stækkað í hverju alþjóðastarfi sem það er aðili að. Þegar Ísland viðurkenndi sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna var það grundvallaratriði að þarna væri NATO ríki að styðja sjálfstæðisbaráttu ríkja. Aðild Íslands að EFTA er einnig lykilþáttur í því að unnt er að starfrækja EES-samninginn. Það að Íslendingar séu fámenn þjóð hefur aldrei verið tilefni til að draga landið úr alþjóðastarfi. Hvers vegna ætti það þá að koma sérstaklega til álita þegar kemur að því að taka ákvörðun um að taka þátt í alþjóðlegu starfi? Hverjir eru hagsmunir Íslands? Samstarf með öðrum ríkjum er ávallt mikilvæg spurning kannski einmitt mikilvægasta spurningin sem við fáumst við á hverjum tíma. Hún var mikilvæg þegar við gengum í NATO, gerðumst aðilar að EFTA og undirrituðum EES-samninginn. Ísland hefur aldrei goldið þess að vera fámennt ríki í alþjóðasamstarfi þvert á móti. Með samstarfi með öðrum ríkjum hefur rödd Íslands heyrst hátt og skýrt í samfélagi þjóða. Miklu hærra en ef við hefðum staðið ein. Það skiptir nefnilega máli að eiga sæti við borðið, sérstaklega fyrir fámenna eyþjóð í norðri. Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Grímur Grímsson Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Utanríkismál Evrópusambandið Mest lesið Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald skrifar Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Nýr vegvísir Evrópusambandsins um jafnrétti kynjanna Clara Ganslandt skrifar Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Blaður 35 Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kaldar kveðjur frá forsætisráðherrra til ferðaþjónustunnar Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Nú hefst samræmt próf í stærðfræði Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sanngirni í Kópavogsmódelinu Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Skapandi framtíð – forvarnir og félagsstarf í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Upplýsingar um mataræði barna og unglinga á landsvísu eru of gamlar – það er óásættanlegt Birna Þórisdóttir,Sigurbjörg Bjarnadóttir,Inga Þórsdóttir skrifar Skoðun Hvaða orka? Birgir Sverrisson skrifar Skoðun Það skiptir máli hvernig gervigreind er notuð í kennslu Hjörvar Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Friðum Eyjafjörð Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Sóknaráætlanir landshlutanna – lykillinn að sterkara Íslandi Páll Snævar Brynjarsson,Sigríður Ó. Kristjánsdóttir,Sveinbjörg Rut Pétursdóttir,Albertína Friðbjörg Elíasdóttir,Bryndís Fiona Ford,Ingunn Jónsdóttir,Berglind Kristinsdóttir,Páll Björgvin Guðmundsson skrifar Skoðun Eflum samstöðuna á kvennaári – Stöndum vörð um mannréttindi Kristín Ástgeirsdóttir skrifar Sjá meira
Í síðastliðinni viku var minnst tveggja tímamóta í sögu Evrópu; áttatíu ár eru liðin frá því að Þýskaland lýsti yfir ósigri í seinni heimsstyrjöldinni og Evrópudagurinn var haldinn hátíðlegur. Evrópudagurinn, 9. maí, er haldinn til að minnast Schuman-yfirlýsingarinnar frá 1950, sem markar upphaf náinnar samvinnu Evrópuríkja á sviði efnahags- og öryggismála. Þessir atburðir tengjast vissulega mjög náið. Tvær ástæður voru helstar fyrir því að ríki Evrópu hófu að vinna nánar saman eftir seinna stríð. Fyrri ástæðan var sú að leiðtogar ríkjanna voru einbeittir í að átökum ríkjanna yrði að linna. Um aldir höfðu margir leiðtogar Evrópu freistað þess að auka mátt sinn og megin með því að herja á nágranna sína og reyna yfirtöku landa þeirra. Með aukinni samvinnu Evrópuríkja á þessum tíma var gerð sú tilraun að efla hvert og eitt ríki með því að auka viðskipti og önnur samskipti þeirra í millum. Hin síðari ástæða var sú að austari hluti álfunnar var undirlagður og jafnvel hersetinn af Sovétríkjunum og rökstuddur grunur var um að þeir hygðust ekki láta þar staðar numið. Ísland í samstarfi með öðrum ríkjum Evrópu Hér á Íslandi hverfist umræðan um samvinnu Evrópuríkja í kjölfar seinna stríðs einkum um Evrópusambandið (ESB) og hvort Ísland sé þar innanborðs eður ei. Myndin er þó flóknari en svo. Ísland á í margskonar samstarfi við ríki Evrópu. Þar má nefna Schengen-samstarfið hvar 29 Evrópuríki hafa ákveðið að viðhafa ekki landamæraeftirlit þegar ferðast er á milli ríkjanna og Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu (ÖSE) en markmið ÖSE er að stuðla að friði, öryggi og samvinnu aðildarlandanna og standa vörð um virðingu fyrir mannréttindum. Þá er Ísland eitt fjögurra ríkja sem enn eru í Fríverslunarsamtökum Evrópu (EFTA). Ísland hefur einnig undirritað Mannréttindasáttmála Evrópu og tekur þátt í framkvæmd hans. Þá stofnuðu ríki í Vestur-Evrópu, ásamt Bandaríkjunum og Kanada Norður-Atlantshafsbandalagið (NATO) þar sem aðildarríki sameinuðust um varnir sínar og að ábyrgjast hvort annað ef á þau verður ráðist. Að endingu er rétt að nefna að þrjú ríki EFTA hafa gert samning við ESB, m.a. um aðgang að innri markaði ESB, oftast kenndur við Evrópska efnahagssvæðið (EES) en sá samningur er án efa mikilvægasti milliríkjasamningur sem Ísland er aðili að, a.m.k. nú um stundir. Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Viðreisnar, Flokks Fólksins og Samfylkingarinnar er kveðið á um að stefnt skuli að þjóðaratkvæðagreiðslu um áframhald aðildarviðræðna Íslands við ESB eigi síðar en 2027. Á meðal flokka sem sæti eiga á Alþingi er ekki einhugur um nefndar aðildarviðræður en það er mikilvægt að þjóðin fái að ákveða hvort framhald verður á viðræðum Íslands og Evrópusambandsins. Verði það ákvörðun þjóðarinnar að halda viðræðunum áfram og þær leiði til þess að samningur verður gerður verður hann einnig borinn undir þjóðina. Ágreiningur um alþjóðlegt samstarf Í andstöðu við þjóðaratkvæðagreiðslu um aðildarviðræður er ýmislegt týnt til. Sumir vilja alls ekki fjalla um málið og bera fyrir sig að slíkar ákvarðanir eigi ekki að taka nema í fullri sátt bæði almennings og kjörinna fulltrúa. Það er engum blöðum um það að fletta að vissulega væri ágætt ef breið sátt væri um öll mál, alþjóðamál sem önnur. Staðreyndin er hins vegar sú að það hefur iðulega verið ágreiningur um ákvarðanir í utanríkispólitík á Íslandi, jafnvel djúpstæður ágreiningur. Aðildin að NATO beinlínis klauf þjóðina. Sama má segja um undirritun EES-samningsins. Hvoru tveggja ákvarðanir sem hafa reynst farsælar fyrir land og þjóð. Þeir sem tala nú fyrir sjónarmiðum gegn aðild Íslendinga að NATO og EES eru á jaðri íslenskra stjórnmála. Með sömu rökum má segja að það standi upp á andstæðinga ESB-aðildar að útskýra fyrir okkur hvers vegna það megi ekki tala um íslenska hagsmuni í alþjóðasamstarfi, s.s. varðandi ESB aðild, nema fyrir því sé mikil eða alger sátt. Dæmin sem nefnd hafa verið benda einmitt til þess að eftir á að hyggja hafi verið teknar góðar ákvarðanir um mál sem töluverður ágreiningur var um. Íslendingar hafa í gegnum EES-samstarfið skuldbundið sig til að samræma íslensk lög við reglur ESB í því skyni að tryggja að sömu reglur gildi á öllum innri markaði Evrópu. Á sama tíma og þetta er nauðsynlegur þáttur í þátttöku okkar á Evrópska efnahagssvæðinu hefur þetta þá ókosti að Ísland er þiggjandi að regluverki án þess að koma að því að semja það og halda hagsmunum landsins til haga þegar reglurnar eru samdar. Andstæðingar ESB-aðildar hafa gert lítið úr þessu álitaefni með því að segja að sökum fámennis muni Ísland lítil sem engin áhrif hafa á sameiginlegu evrópsku þingi eða öðrum stofnunum ESB. Það er kunnara en frá þurfi að segja að Ísland er yfirleitt eitt fámennasta eða jafnvel fámennasta ríkið í því alþjóðasamstarfi sem við eigum aðild að. Því var haldið fram þegar Ísland gerðist stofnaðili NATO að þar myndum við hverfa í skugga stórveldanna. Raunin hefur orðið allt önnur. Ísland hefur í raun stækkað í hverju alþjóðastarfi sem það er aðili að. Þegar Ísland viðurkenndi sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna var það grundvallaratriði að þarna væri NATO ríki að styðja sjálfstæðisbaráttu ríkja. Aðild Íslands að EFTA er einnig lykilþáttur í því að unnt er að starfrækja EES-samninginn. Það að Íslendingar séu fámenn þjóð hefur aldrei verið tilefni til að draga landið úr alþjóðastarfi. Hvers vegna ætti það þá að koma sérstaklega til álita þegar kemur að því að taka ákvörðun um að taka þátt í alþjóðlegu starfi? Hverjir eru hagsmunir Íslands? Samstarf með öðrum ríkjum er ávallt mikilvæg spurning kannski einmitt mikilvægasta spurningin sem við fáumst við á hverjum tíma. Hún var mikilvæg þegar við gengum í NATO, gerðumst aðilar að EFTA og undirrituðum EES-samninginn. Ísland hefur aldrei goldið þess að vera fámennt ríki í alþjóðasamstarfi þvert á móti. Með samstarfi með öðrum ríkjum hefur rödd Íslands heyrst hátt og skýrt í samfélagi þjóða. Miklu hærra en ef við hefðum staðið ein. Það skiptir nefnilega máli að eiga sæti við borðið, sérstaklega fyrir fámenna eyþjóð í norðri. Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun
Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun
Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar
Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar
Skoðun Upplýsingar um mataræði barna og unglinga á landsvísu eru of gamlar – það er óásættanlegt Birna Þórisdóttir,Sigurbjörg Bjarnadóttir,Inga Þórsdóttir skrifar
Skoðun Sóknaráætlanir landshlutanna – lykillinn að sterkara Íslandi Páll Snævar Brynjarsson,Sigríður Ó. Kristjánsdóttir,Sveinbjörg Rut Pétursdóttir,Albertína Friðbjörg Elíasdóttir,Bryndís Fiona Ford,Ingunn Jónsdóttir,Berglind Kristinsdóttir,Páll Björgvin Guðmundsson skrifar
Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun
Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun
Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun