Íslensk framleiðsla á undanhaldi - hver græðir? Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar 21. febrúar 2025 09:01 Í nýlegri grein heldur Ólafur Stephensen, framkvæmdarstjóri Félags atvinnurekanda því fram að: innflutningur á pítsuosti með íblandaðri jurtaolíu muni hafa lítil áhrif á íslenska mjólkurframleiðslu og að innlendir grænmetisbændur hafi staðið sig vel í samkeppni við innfluttar vörur. Þessar fullyrðingar standast ekki nánari skoðun og gefa ranga mynd af stöðu íslenskrar matvælaframleiðslu. Innflutningur og áhrif á íslenska bændur Samkvæmt skýrslu Landbúnaðarháskóla Íslands árið 2021 jókst innflutningur á grænmeti um 57% á tímabilinu 2009-2019, úr 12.000 tonnum í 19.000 tonn. Á sama tíma hefur hlutfall innlendrar framleiðslu af markaðnum dregist saman, úr 56% í 43%. Þetta sýnir að innfluttar vörur taka sífellt meira pláss á markaðnum, sem hefur neikvæð áhrif á íslenska bændur og framleiðslu þeirra (stjornarradid.is). Þrátt fyrir að íslenskir grænmetisbændur hafi unnið hörðum höndum að vöruþróun og markaðssetningu, er staðreyndin sú að innflutningur hefur aukist verulega og innlend framleiðsla nær aðeins að mæta um 46% af eftirspurn (stjornarradid.is). Þetta er langt frá því að vera fullnægjandi og sýnir að innfluttar vörur hafa áhrif á markaðinn og stöðu innlendra bænda. Fæðuöryggi, byggðafesta og smáskrefakenningin Aukin áhersla á innflutning matvæla getur haft alvarlegar afleiðingar fyrir fæðuöryggi landsins. Við erum háð innflutningi á mörgum sviðum, þar á meðal áburði, grænmeti, fóðri og eldsneyti, sem gerir okkur viðkvæm fyrir alþjóðlegum sveiflum og áföllum. Ef innlend framleiðsla minnkar enn frekar, eykst þessi viðkvæmni og sjálfbærni okkar minnkar. Þróunin sem við sjáum í dag minnir á smáskrefakenningu fræðimannsins Charles E. Lindblom, þar sem stefnumótunarferli breytist ekki með róttækum aðgerðum heldur með hægfara, stigvaxandi skrefum sem safnast saman yfir tíma. Smávægilegar breytingar í reglugerðum, aukin undanþága á innflutningstollum og markaðsöfl sem þrýsta á frekari innflutning leiða til þess að íslensk matvælaframleiðsla verður smátt og smátt veikari, án þess að stór ákvörðun sé tekin um að veikja hana til muna. Þetta skapar þá hættu að þegar fólk áttar sig á áhrifunum, þá er staðan orðin óafturkræf. Eru verndartollar bara á Íslandi? Það er algengt að þjóðir viðurkenni mikilvægi þess að verja sína innlendu matvælaframleiðslu gegn erlendri samkeppni, líkt og sést í mörgum ríkjum sem beita verndartollum og innflutningshömlum á landbúnaðarvörur til að tryggja fæðuöryggi og stöðugleika í greininni. Evrópusambandið leggur verndartolla á innfluttar mjólkurvörur til að vernda eigin framleiðslu (bbl.is) og Kanada rekur „supply management“ kerfi sem tryggir að innlend framleiðsla mæti eftirspurn og að bændur fái sanngjarnt verð fyrir vörur sínar (canada.ca). Þetta er ekkert nýtt né sérstakt fyrir Ísland – margar þjóðir verja sína matvælaframleiðslu vegna þess að þær skilja mikilvægi fæðuöryggis og þess að viðhalda innlendri framleiðslu. Sérhagsmunagæsla á kostnað almennings Þegar kemur að umræðu um íslenskan landbúnað er vert að spyrja: Hverjir hafa hag af því að veikja innlenda framleiðslu? Svarið er augljóst: Innflutningsaðilar sækjast eftir aukinni markaðshlutdeild og hagnaði, en það er hlutverk stjórnvalda að tryggja að fæðuöryggi og byggðafesta verði ekki sett til hliðar í þeirri vegferð. Þeirra markmið er ekki að styðja við neytendur, heldur að hámarka hagnað fyrirtækja sinna, óháð langtímaáhrifum á íslenska matvælaframleiðslu. Það er ekki hlutverk stjórnvalda að ganga erinda þeirra sem hagnast á veikingu innlendrar framleiðslu. Þvert á móti eiga þau að gæta hagsmuna þjóðarinnar í heild sinni, þar sem byggðafesta og fæðuöryggi skipta sköpum. Að fórna þessum grunnstoðum samfélagsins fyrir skammtímagróða örfárra innflutningsaðila og stórmarkaða er ekki stefna sem ætti að líðast. Þeir sem vilja afnema stuðning við íslenska framleiðslu ættu að hafa hugrekki til að viðurkenna að þeir eru ekki að tala fyrir hagsmunum neytenda – heldur hagsmunum þeirra sem vilja fylla markaðinn af innfluttum vörum án tillits til gæða, uppruna eða langtímaafleiðinga fyrir fæðuöryggi og sjálfstæði Íslands í matvælaframleiðslu. Sjálfbær framtíð Sem ungur einstaklingur sem styður við landsbyggðina, byggðafestu og fæðuöryggi, tel ég nauðsynlegt að standa vörð um íslenska matvælaframleiðslu. Við verðum að tryggja að innlendir bændur hafi sanngjörn samkeppnisskilyrði og að neytendur hafi aðgang að heilnæmum, innlendum vörum. Aukin áhersla á innflutning og rangfærslur um stöðu innlendrar framleiðslu þjóna ekki þessum markmiðum og geta haft alvarlegar afleiðingar fyrir samfélag okkar í heild. Hagsmunagæsla stórfyrirtækja og innflutningsaðila á ekki að stýra stefnu stjórnvalda – það er hagur þjóðarinnar sem á að ráða för. Höfundur er ungur Framsóknarmaður með áhuga á fæðuöryggi, byggðafestu og sjálfbærni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Matvælaframleiðsla Skattar og tollar Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þing í þágu kvenna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Í nýlegri grein heldur Ólafur Stephensen, framkvæmdarstjóri Félags atvinnurekanda því fram að: innflutningur á pítsuosti með íblandaðri jurtaolíu muni hafa lítil áhrif á íslenska mjólkurframleiðslu og að innlendir grænmetisbændur hafi staðið sig vel í samkeppni við innfluttar vörur. Þessar fullyrðingar standast ekki nánari skoðun og gefa ranga mynd af stöðu íslenskrar matvælaframleiðslu. Innflutningur og áhrif á íslenska bændur Samkvæmt skýrslu Landbúnaðarháskóla Íslands árið 2021 jókst innflutningur á grænmeti um 57% á tímabilinu 2009-2019, úr 12.000 tonnum í 19.000 tonn. Á sama tíma hefur hlutfall innlendrar framleiðslu af markaðnum dregist saman, úr 56% í 43%. Þetta sýnir að innfluttar vörur taka sífellt meira pláss á markaðnum, sem hefur neikvæð áhrif á íslenska bændur og framleiðslu þeirra (stjornarradid.is). Þrátt fyrir að íslenskir grænmetisbændur hafi unnið hörðum höndum að vöruþróun og markaðssetningu, er staðreyndin sú að innflutningur hefur aukist verulega og innlend framleiðsla nær aðeins að mæta um 46% af eftirspurn (stjornarradid.is). Þetta er langt frá því að vera fullnægjandi og sýnir að innfluttar vörur hafa áhrif á markaðinn og stöðu innlendra bænda. Fæðuöryggi, byggðafesta og smáskrefakenningin Aukin áhersla á innflutning matvæla getur haft alvarlegar afleiðingar fyrir fæðuöryggi landsins. Við erum háð innflutningi á mörgum sviðum, þar á meðal áburði, grænmeti, fóðri og eldsneyti, sem gerir okkur viðkvæm fyrir alþjóðlegum sveiflum og áföllum. Ef innlend framleiðsla minnkar enn frekar, eykst þessi viðkvæmni og sjálfbærni okkar minnkar. Þróunin sem við sjáum í dag minnir á smáskrefakenningu fræðimannsins Charles E. Lindblom, þar sem stefnumótunarferli breytist ekki með róttækum aðgerðum heldur með hægfara, stigvaxandi skrefum sem safnast saman yfir tíma. Smávægilegar breytingar í reglugerðum, aukin undanþága á innflutningstollum og markaðsöfl sem þrýsta á frekari innflutning leiða til þess að íslensk matvælaframleiðsla verður smátt og smátt veikari, án þess að stór ákvörðun sé tekin um að veikja hana til muna. Þetta skapar þá hættu að þegar fólk áttar sig á áhrifunum, þá er staðan orðin óafturkræf. Eru verndartollar bara á Íslandi? Það er algengt að þjóðir viðurkenni mikilvægi þess að verja sína innlendu matvælaframleiðslu gegn erlendri samkeppni, líkt og sést í mörgum ríkjum sem beita verndartollum og innflutningshömlum á landbúnaðarvörur til að tryggja fæðuöryggi og stöðugleika í greininni. Evrópusambandið leggur verndartolla á innfluttar mjólkurvörur til að vernda eigin framleiðslu (bbl.is) og Kanada rekur „supply management“ kerfi sem tryggir að innlend framleiðsla mæti eftirspurn og að bændur fái sanngjarnt verð fyrir vörur sínar (canada.ca). Þetta er ekkert nýtt né sérstakt fyrir Ísland – margar þjóðir verja sína matvælaframleiðslu vegna þess að þær skilja mikilvægi fæðuöryggis og þess að viðhalda innlendri framleiðslu. Sérhagsmunagæsla á kostnað almennings Þegar kemur að umræðu um íslenskan landbúnað er vert að spyrja: Hverjir hafa hag af því að veikja innlenda framleiðslu? Svarið er augljóst: Innflutningsaðilar sækjast eftir aukinni markaðshlutdeild og hagnaði, en það er hlutverk stjórnvalda að tryggja að fæðuöryggi og byggðafesta verði ekki sett til hliðar í þeirri vegferð. Þeirra markmið er ekki að styðja við neytendur, heldur að hámarka hagnað fyrirtækja sinna, óháð langtímaáhrifum á íslenska matvælaframleiðslu. Það er ekki hlutverk stjórnvalda að ganga erinda þeirra sem hagnast á veikingu innlendrar framleiðslu. Þvert á móti eiga þau að gæta hagsmuna þjóðarinnar í heild sinni, þar sem byggðafesta og fæðuöryggi skipta sköpum. Að fórna þessum grunnstoðum samfélagsins fyrir skammtímagróða örfárra innflutningsaðila og stórmarkaða er ekki stefna sem ætti að líðast. Þeir sem vilja afnema stuðning við íslenska framleiðslu ættu að hafa hugrekki til að viðurkenna að þeir eru ekki að tala fyrir hagsmunum neytenda – heldur hagsmunum þeirra sem vilja fylla markaðinn af innfluttum vörum án tillits til gæða, uppruna eða langtímaafleiðinga fyrir fæðuöryggi og sjálfstæði Íslands í matvælaframleiðslu. Sjálfbær framtíð Sem ungur einstaklingur sem styður við landsbyggðina, byggðafestu og fæðuöryggi, tel ég nauðsynlegt að standa vörð um íslenska matvælaframleiðslu. Við verðum að tryggja að innlendir bændur hafi sanngjörn samkeppnisskilyrði og að neytendur hafi aðgang að heilnæmum, innlendum vörum. Aukin áhersla á innflutning og rangfærslur um stöðu innlendrar framleiðslu þjóna ekki þessum markmiðum og geta haft alvarlegar afleiðingar fyrir samfélag okkar í heild. Hagsmunagæsla stórfyrirtækja og innflutningsaðila á ekki að stýra stefnu stjórnvalda – það er hagur þjóðarinnar sem á að ráða för. Höfundur er ungur Framsóknarmaður með áhuga á fæðuöryggi, byggðafestu og sjálfbærni.
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar