Verkföll kennara 2.0 – Leið úr ógöngum? Ragnar Þór Pétursson skrifar 3. febrúar 2025 07:30 Það fór eins og við mörg óttuðumst. Verkföll eru skollin á aftur. Ég er því miður ekki hissa. Í fyrsta lagi: Ríkissáttasemjari sýndi glannaskap með því að leggja fram innanhússtillögu sem (miðað við hans eigin lýsingu) virðist ekki hafa átt nokkurn einasta möguleika á að hljóta brautargengi. Í öðru lagi: Ríkisstjórnin hefur sýnt furðulegt andvaraleysi og rauk af stað með bægslagangi á lokametrunum og þá sem einhverskonar undirleikari við ónýta tillögu sáttasemjara. Í þriðja lagi: Með samningsvilja hefðu sveitarfélög og ríki eflaust getað bjargað í horn yfir helgina en full ástæða er til að ætla að Samband íslenskra sveitarfélaga sé vanhæft og óviljugt til að gera samninga. Skoðum þetta lið fyrir lið. Ríkissáttasemjari reyndi í annað skipti á nokkrum vikum að fresta átökum með vísan í það að aðilar myndu reyna að halda áfram að leysa deiluna. Hann getur reynt að leggja tillöguna beint í dóm félagsmanna KÍ en mun líklega ekki gera það. Hann veit mætavel að ef forysta KÍ hefði talið hægt að samþykkja tillöguna og fá það staðfest hjá félagsfólki – hefði málið verið klárað þannig. Tillagan hefur einfaldlega ekki verið nógu góð. Hún hefur ekki náð að skapa traust á milli aðila sem fyrir löngu (að minnsta kosti okkar megin) eru búnir að gefa upp von um það að viðsemjandinn komi fram í góðri trú. Hún hefur ekki innihaldið nein raunhæf skref í átt að því að brúa launabilið sem samið var um að leiðrétta. Það er eins og Sáttasemjari átti sig ekki á því að þegar samningsaðili hefur kerfisbundið og vísvitandi gengið á bak orða sinna, þá fækkar það þeim kostum á borðinu sem byggja á trausti. Tillagan var of lítið, of seint. Það var ljóst fyrir helgi að þetta væri ólíkleg lausn og því steig forsætisráðherra fram og hálfpartinn lagði sig að veði fyrir því að farið yrði í vinnuna af heilindum. Aftur, of lítið – of seint. Ég get svo sem alveg trúað því að forsætisráðherra sé að einhverju leyti heil í þessu máli – en það er ekki nóg til þess að kennarar treysti ríkisstjórninni. Annar tveggja samstarfsflokka forsætisráðherra hefur lítið gert síðustu ár annað en að gera lítið úr kennurum (hann fékk menntamálaráðuneytið) og formaður hins flokksins var menntamálaráðherra þegar stjórnvöld bjuggu til vandann sem við glímum við í dag með því að setja lög á kjaradeilur. Áður en það var gert bentu allar spár til þess að kennaraskortur yrði enginn. Það er enn blóðlykt á göngum íslenskra skóla vegna svöðusársins sem til varð í æðakerfi menntakerfisins í kjölfar þeirrar ákvörðunar. Forsætisráðherra hefur sjálf enga inneign hjá kennurum því hún og flokkur hennar hafa látið eins og þeir séu ekki til þótt ástandið hafi verið alvarlegt mánuðum saman. Þau hafa haft plan um allt annað en það sem augljóslega þurfti að fást við á fyrstu metrum nýrrar ríkisstjórnar. Það er ekki sannfærandi að lífvænlegt plan verði til á hálfri viku (eða hver sem tíminn var sem stjórnvöld gáfu sér meðan aðrir héldu áfram að paunkast á kennurum með því að draga þá af tilefnislausu fyrir dómstóla). Það er löngu orðið ljóst að Samband íslenskra sveitarfélaga er vanhæft til að takast á við það verkefni sem fyrir hendi er. Þótt andstæðingar ríkisstjórnarinnar hafi á yfirborðinu misst þar tögl og hagldir verður enginn lausn fundin nema pólitískir andstæðingar þar innanborðs gangi saman í takt. Nú er það svo að stjórnmálaflokkarnir geta ekki einu sinni komið sér saman um herbergjaskiptingu á Alþingi öðruvísi en að beita hótunum. Þau sveitarfélög sem lúta stjórn Sjálfstæðisflokksins vilja ekki, munu ekki – og ætla ekki að semja við kennara svo lengi sem þeir geta þvælt málið inni í Sambandinu. Þeir munu alltaf segja: „nei“ við raunhæfum lausnum og virðast hafa gert það á ögurstundu í gær og þar með hindrað að komið yrði í veg fyrir verkföll. Allherjarverkföll breyta engu í því sambandi. Krafa þessara sveitarfélaga er ekki um samninga – heldur lögsóknir eða lagasetningu. Skaðann, sem af því síðarnefnda yrði, mætti mæla í megatonnum. Það myndi höggva slagæðina í tvennt. Það finnst sumum í íslenskri pólitík bara ágæt hugmynd því, eins og málskviðurinn segir, heimskir menn hika ekki við að brenna samfélag sitt til grunna í því skyni að drottna yfir öskunni. Sömu heimsku menn þekkja eflaust einhvern vatnsgreiddan, jakkafataklæddan glassúrsnúð sem hefur sagt þeim að það sé til app sem leysi málið. Ég minni á að ríkið er aðili að deilunni og því þarf það að stíga mjög varlega til jarðar til að forðast hagsmunaárekstra. Lagasetning í nafni stöðugleika væri ekki aðeins siðlaus, heldur hlægileg. Það væri eins bygging vöruskemmu í garðinum við fjölbýlishús í nafni útsýnis eða álagning verndartolla í nafni baráttunnar við verðbólgu. Þetta er allt eitthvað sem stjórnmálamönnum gæti dottið í hug að segja (og jafnvel gera) en er álíka árangursríkt og aflimun til að losna við líkþorn. Kennarar hafa reynt að takmarka verkföll. Forystan hefur einnig augljóslega verið til umræðu um bæði stutt og löng skref, svo lengi sem markið er sett á raunhæfar efndir en ekki óraunhæf loforð eða fagurgala. Það virðast öll sund vera lokuð. Nema kannski eitt. Augljósa leiðin áfram er að þau sveitarfélög sem um helgina voru raunverulega til í að reyna að ná sáttum eða hafa áttað sig á því að þau hafa sömu hagsmunir og kennarar að því að ná lendinu – að þau geri bara samninga sjálf. Þau mega það alveg. Annað hvort í samfloti eða hvert fyrir sig. Ríkið geri það sama. Þau sveitarfélög sem annað hvort eru svo illa rekin að þau munu neita öllum raunhæfum tilboðum hvort eð er til þess að þurfa ekki að standa við skuldbindingar sínar fjárhagslega – eða þau sem sjá kennaraverkföll sem frábæra leið til að auka vanda ríkisstjórnar sem hefur aldeilis farið haltrandi gegnum fyrstu vikurnar – þau sitji ein í súpunni. Kennarar geta þá beint verkföllum sínum að þeim sérstaklega. Höfundur er kennari. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ragnar Þór Pétursson Kennaraverkfall 2024-25 Skóla- og menntamál Kjaramál Kjaraviðræður 2023-25 Mest lesið Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Það fór eins og við mörg óttuðumst. Verkföll eru skollin á aftur. Ég er því miður ekki hissa. Í fyrsta lagi: Ríkissáttasemjari sýndi glannaskap með því að leggja fram innanhússtillögu sem (miðað við hans eigin lýsingu) virðist ekki hafa átt nokkurn einasta möguleika á að hljóta brautargengi. Í öðru lagi: Ríkisstjórnin hefur sýnt furðulegt andvaraleysi og rauk af stað með bægslagangi á lokametrunum og þá sem einhverskonar undirleikari við ónýta tillögu sáttasemjara. Í þriðja lagi: Með samningsvilja hefðu sveitarfélög og ríki eflaust getað bjargað í horn yfir helgina en full ástæða er til að ætla að Samband íslenskra sveitarfélaga sé vanhæft og óviljugt til að gera samninga. Skoðum þetta lið fyrir lið. Ríkissáttasemjari reyndi í annað skipti á nokkrum vikum að fresta átökum með vísan í það að aðilar myndu reyna að halda áfram að leysa deiluna. Hann getur reynt að leggja tillöguna beint í dóm félagsmanna KÍ en mun líklega ekki gera það. Hann veit mætavel að ef forysta KÍ hefði talið hægt að samþykkja tillöguna og fá það staðfest hjá félagsfólki – hefði málið verið klárað þannig. Tillagan hefur einfaldlega ekki verið nógu góð. Hún hefur ekki náð að skapa traust á milli aðila sem fyrir löngu (að minnsta kosti okkar megin) eru búnir að gefa upp von um það að viðsemjandinn komi fram í góðri trú. Hún hefur ekki innihaldið nein raunhæf skref í átt að því að brúa launabilið sem samið var um að leiðrétta. Það er eins og Sáttasemjari átti sig ekki á því að þegar samningsaðili hefur kerfisbundið og vísvitandi gengið á bak orða sinna, þá fækkar það þeim kostum á borðinu sem byggja á trausti. Tillagan var of lítið, of seint. Það var ljóst fyrir helgi að þetta væri ólíkleg lausn og því steig forsætisráðherra fram og hálfpartinn lagði sig að veði fyrir því að farið yrði í vinnuna af heilindum. Aftur, of lítið – of seint. Ég get svo sem alveg trúað því að forsætisráðherra sé að einhverju leyti heil í þessu máli – en það er ekki nóg til þess að kennarar treysti ríkisstjórninni. Annar tveggja samstarfsflokka forsætisráðherra hefur lítið gert síðustu ár annað en að gera lítið úr kennurum (hann fékk menntamálaráðuneytið) og formaður hins flokksins var menntamálaráðherra þegar stjórnvöld bjuggu til vandann sem við glímum við í dag með því að setja lög á kjaradeilur. Áður en það var gert bentu allar spár til þess að kennaraskortur yrði enginn. Það er enn blóðlykt á göngum íslenskra skóla vegna svöðusársins sem til varð í æðakerfi menntakerfisins í kjölfar þeirrar ákvörðunar. Forsætisráðherra hefur sjálf enga inneign hjá kennurum því hún og flokkur hennar hafa látið eins og þeir séu ekki til þótt ástandið hafi verið alvarlegt mánuðum saman. Þau hafa haft plan um allt annað en það sem augljóslega þurfti að fást við á fyrstu metrum nýrrar ríkisstjórnar. Það er ekki sannfærandi að lífvænlegt plan verði til á hálfri viku (eða hver sem tíminn var sem stjórnvöld gáfu sér meðan aðrir héldu áfram að paunkast á kennurum með því að draga þá af tilefnislausu fyrir dómstóla). Það er löngu orðið ljóst að Samband íslenskra sveitarfélaga er vanhæft til að takast á við það verkefni sem fyrir hendi er. Þótt andstæðingar ríkisstjórnarinnar hafi á yfirborðinu misst þar tögl og hagldir verður enginn lausn fundin nema pólitískir andstæðingar þar innanborðs gangi saman í takt. Nú er það svo að stjórnmálaflokkarnir geta ekki einu sinni komið sér saman um herbergjaskiptingu á Alþingi öðruvísi en að beita hótunum. Þau sveitarfélög sem lúta stjórn Sjálfstæðisflokksins vilja ekki, munu ekki – og ætla ekki að semja við kennara svo lengi sem þeir geta þvælt málið inni í Sambandinu. Þeir munu alltaf segja: „nei“ við raunhæfum lausnum og virðast hafa gert það á ögurstundu í gær og þar með hindrað að komið yrði í veg fyrir verkföll. Allherjarverkföll breyta engu í því sambandi. Krafa þessara sveitarfélaga er ekki um samninga – heldur lögsóknir eða lagasetningu. Skaðann, sem af því síðarnefnda yrði, mætti mæla í megatonnum. Það myndi höggva slagæðina í tvennt. Það finnst sumum í íslenskri pólitík bara ágæt hugmynd því, eins og málskviðurinn segir, heimskir menn hika ekki við að brenna samfélag sitt til grunna í því skyni að drottna yfir öskunni. Sömu heimsku menn þekkja eflaust einhvern vatnsgreiddan, jakkafataklæddan glassúrsnúð sem hefur sagt þeim að það sé til app sem leysi málið. Ég minni á að ríkið er aðili að deilunni og því þarf það að stíga mjög varlega til jarðar til að forðast hagsmunaárekstra. Lagasetning í nafni stöðugleika væri ekki aðeins siðlaus, heldur hlægileg. Það væri eins bygging vöruskemmu í garðinum við fjölbýlishús í nafni útsýnis eða álagning verndartolla í nafni baráttunnar við verðbólgu. Þetta er allt eitthvað sem stjórnmálamönnum gæti dottið í hug að segja (og jafnvel gera) en er álíka árangursríkt og aflimun til að losna við líkþorn. Kennarar hafa reynt að takmarka verkföll. Forystan hefur einnig augljóslega verið til umræðu um bæði stutt og löng skref, svo lengi sem markið er sett á raunhæfar efndir en ekki óraunhæf loforð eða fagurgala. Það virðast öll sund vera lokuð. Nema kannski eitt. Augljósa leiðin áfram er að þau sveitarfélög sem um helgina voru raunverulega til í að reyna að ná sáttum eða hafa áttað sig á því að þau hafa sömu hagsmunir og kennarar að því að ná lendinu – að þau geri bara samninga sjálf. Þau mega það alveg. Annað hvort í samfloti eða hvert fyrir sig. Ríkið geri það sama. Þau sveitarfélög sem annað hvort eru svo illa rekin að þau munu neita öllum raunhæfum tilboðum hvort eð er til þess að þurfa ekki að standa við skuldbindingar sínar fjárhagslega – eða þau sem sjá kennaraverkföll sem frábæra leið til að auka vanda ríkisstjórnar sem hefur aldeilis farið haltrandi gegnum fyrstu vikurnar – þau sitji ein í súpunni. Kennarar geta þá beint verkföllum sínum að þeim sérstaklega. Höfundur er kennari.
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun