Verkföll kennara 2.0 – Leið úr ógöngum? Ragnar Þór Pétursson skrifar 3. febrúar 2025 07:30 Það fór eins og við mörg óttuðumst. Verkföll eru skollin á aftur. Ég er því miður ekki hissa. Í fyrsta lagi: Ríkissáttasemjari sýndi glannaskap með því að leggja fram innanhússtillögu sem (miðað við hans eigin lýsingu) virðist ekki hafa átt nokkurn einasta möguleika á að hljóta brautargengi. Í öðru lagi: Ríkisstjórnin hefur sýnt furðulegt andvaraleysi og rauk af stað með bægslagangi á lokametrunum og þá sem einhverskonar undirleikari við ónýta tillögu sáttasemjara. Í þriðja lagi: Með samningsvilja hefðu sveitarfélög og ríki eflaust getað bjargað í horn yfir helgina en full ástæða er til að ætla að Samband íslenskra sveitarfélaga sé vanhæft og óviljugt til að gera samninga. Skoðum þetta lið fyrir lið. Ríkissáttasemjari reyndi í annað skipti á nokkrum vikum að fresta átökum með vísan í það að aðilar myndu reyna að halda áfram að leysa deiluna. Hann getur reynt að leggja tillöguna beint í dóm félagsmanna KÍ en mun líklega ekki gera það. Hann veit mætavel að ef forysta KÍ hefði talið hægt að samþykkja tillöguna og fá það staðfest hjá félagsfólki – hefði málið verið klárað þannig. Tillagan hefur einfaldlega ekki verið nógu góð. Hún hefur ekki náð að skapa traust á milli aðila sem fyrir löngu (að minnsta kosti okkar megin) eru búnir að gefa upp von um það að viðsemjandinn komi fram í góðri trú. Hún hefur ekki innihaldið nein raunhæf skref í átt að því að brúa launabilið sem samið var um að leiðrétta. Það er eins og Sáttasemjari átti sig ekki á því að þegar samningsaðili hefur kerfisbundið og vísvitandi gengið á bak orða sinna, þá fækkar það þeim kostum á borðinu sem byggja á trausti. Tillagan var of lítið, of seint. Það var ljóst fyrir helgi að þetta væri ólíkleg lausn og því steig forsætisráðherra fram og hálfpartinn lagði sig að veði fyrir því að farið yrði í vinnuna af heilindum. Aftur, of lítið – of seint. Ég get svo sem alveg trúað því að forsætisráðherra sé að einhverju leyti heil í þessu máli – en það er ekki nóg til þess að kennarar treysti ríkisstjórninni. Annar tveggja samstarfsflokka forsætisráðherra hefur lítið gert síðustu ár annað en að gera lítið úr kennurum (hann fékk menntamálaráðuneytið) og formaður hins flokksins var menntamálaráðherra þegar stjórnvöld bjuggu til vandann sem við glímum við í dag með því að setja lög á kjaradeilur. Áður en það var gert bentu allar spár til þess að kennaraskortur yrði enginn. Það er enn blóðlykt á göngum íslenskra skóla vegna svöðusársins sem til varð í æðakerfi menntakerfisins í kjölfar þeirrar ákvörðunar. Forsætisráðherra hefur sjálf enga inneign hjá kennurum því hún og flokkur hennar hafa látið eins og þeir séu ekki til þótt ástandið hafi verið alvarlegt mánuðum saman. Þau hafa haft plan um allt annað en það sem augljóslega þurfti að fást við á fyrstu metrum nýrrar ríkisstjórnar. Það er ekki sannfærandi að lífvænlegt plan verði til á hálfri viku (eða hver sem tíminn var sem stjórnvöld gáfu sér meðan aðrir héldu áfram að paunkast á kennurum með því að draga þá af tilefnislausu fyrir dómstóla). Það er löngu orðið ljóst að Samband íslenskra sveitarfélaga er vanhæft til að takast á við það verkefni sem fyrir hendi er. Þótt andstæðingar ríkisstjórnarinnar hafi á yfirborðinu misst þar tögl og hagldir verður enginn lausn fundin nema pólitískir andstæðingar þar innanborðs gangi saman í takt. Nú er það svo að stjórnmálaflokkarnir geta ekki einu sinni komið sér saman um herbergjaskiptingu á Alþingi öðruvísi en að beita hótunum. Þau sveitarfélög sem lúta stjórn Sjálfstæðisflokksins vilja ekki, munu ekki – og ætla ekki að semja við kennara svo lengi sem þeir geta þvælt málið inni í Sambandinu. Þeir munu alltaf segja: „nei“ við raunhæfum lausnum og virðast hafa gert það á ögurstundu í gær og þar með hindrað að komið yrði í veg fyrir verkföll. Allherjarverkföll breyta engu í því sambandi. Krafa þessara sveitarfélaga er ekki um samninga – heldur lögsóknir eða lagasetningu. Skaðann, sem af því síðarnefnda yrði, mætti mæla í megatonnum. Það myndi höggva slagæðina í tvennt. Það finnst sumum í íslenskri pólitík bara ágæt hugmynd því, eins og málskviðurinn segir, heimskir menn hika ekki við að brenna samfélag sitt til grunna í því skyni að drottna yfir öskunni. Sömu heimsku menn þekkja eflaust einhvern vatnsgreiddan, jakkafataklæddan glassúrsnúð sem hefur sagt þeim að það sé til app sem leysi málið. Ég minni á að ríkið er aðili að deilunni og því þarf það að stíga mjög varlega til jarðar til að forðast hagsmunaárekstra. Lagasetning í nafni stöðugleika væri ekki aðeins siðlaus, heldur hlægileg. Það væri eins bygging vöruskemmu í garðinum við fjölbýlishús í nafni útsýnis eða álagning verndartolla í nafni baráttunnar við verðbólgu. Þetta er allt eitthvað sem stjórnmálamönnum gæti dottið í hug að segja (og jafnvel gera) en er álíka árangursríkt og aflimun til að losna við líkþorn. Kennarar hafa reynt að takmarka verkföll. Forystan hefur einnig augljóslega verið til umræðu um bæði stutt og löng skref, svo lengi sem markið er sett á raunhæfar efndir en ekki óraunhæf loforð eða fagurgala. Það virðast öll sund vera lokuð. Nema kannski eitt. Augljósa leiðin áfram er að þau sveitarfélög sem um helgina voru raunverulega til í að reyna að ná sáttum eða hafa áttað sig á því að þau hafa sömu hagsmunir og kennarar að því að ná lendinu – að þau geri bara samninga sjálf. Þau mega það alveg. Annað hvort í samfloti eða hvert fyrir sig. Ríkið geri það sama. Þau sveitarfélög sem annað hvort eru svo illa rekin að þau munu neita öllum raunhæfum tilboðum hvort eð er til þess að þurfa ekki að standa við skuldbindingar sínar fjárhagslega – eða þau sem sjá kennaraverkföll sem frábæra leið til að auka vanda ríkisstjórnar sem hefur aldeilis farið haltrandi gegnum fyrstu vikurnar – þau sitji ein í súpunni. Kennarar geta þá beint verkföllum sínum að þeim sérstaklega. Höfundur er kennari. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ragnar Þór Pétursson Kennaraverkfall 2024-25 Skóla- og menntamál Kjaramál Kjaraviðræður 2023-25 Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Það fór eins og við mörg óttuðumst. Verkföll eru skollin á aftur. Ég er því miður ekki hissa. Í fyrsta lagi: Ríkissáttasemjari sýndi glannaskap með því að leggja fram innanhússtillögu sem (miðað við hans eigin lýsingu) virðist ekki hafa átt nokkurn einasta möguleika á að hljóta brautargengi. Í öðru lagi: Ríkisstjórnin hefur sýnt furðulegt andvaraleysi og rauk af stað með bægslagangi á lokametrunum og þá sem einhverskonar undirleikari við ónýta tillögu sáttasemjara. Í þriðja lagi: Með samningsvilja hefðu sveitarfélög og ríki eflaust getað bjargað í horn yfir helgina en full ástæða er til að ætla að Samband íslenskra sveitarfélaga sé vanhæft og óviljugt til að gera samninga. Skoðum þetta lið fyrir lið. Ríkissáttasemjari reyndi í annað skipti á nokkrum vikum að fresta átökum með vísan í það að aðilar myndu reyna að halda áfram að leysa deiluna. Hann getur reynt að leggja tillöguna beint í dóm félagsmanna KÍ en mun líklega ekki gera það. Hann veit mætavel að ef forysta KÍ hefði talið hægt að samþykkja tillöguna og fá það staðfest hjá félagsfólki – hefði málið verið klárað þannig. Tillagan hefur einfaldlega ekki verið nógu góð. Hún hefur ekki náð að skapa traust á milli aðila sem fyrir löngu (að minnsta kosti okkar megin) eru búnir að gefa upp von um það að viðsemjandinn komi fram í góðri trú. Hún hefur ekki innihaldið nein raunhæf skref í átt að því að brúa launabilið sem samið var um að leiðrétta. Það er eins og Sáttasemjari átti sig ekki á því að þegar samningsaðili hefur kerfisbundið og vísvitandi gengið á bak orða sinna, þá fækkar það þeim kostum á borðinu sem byggja á trausti. Tillagan var of lítið, of seint. Það var ljóst fyrir helgi að þetta væri ólíkleg lausn og því steig forsætisráðherra fram og hálfpartinn lagði sig að veði fyrir því að farið yrði í vinnuna af heilindum. Aftur, of lítið – of seint. Ég get svo sem alveg trúað því að forsætisráðherra sé að einhverju leyti heil í þessu máli – en það er ekki nóg til þess að kennarar treysti ríkisstjórninni. Annar tveggja samstarfsflokka forsætisráðherra hefur lítið gert síðustu ár annað en að gera lítið úr kennurum (hann fékk menntamálaráðuneytið) og formaður hins flokksins var menntamálaráðherra þegar stjórnvöld bjuggu til vandann sem við glímum við í dag með því að setja lög á kjaradeilur. Áður en það var gert bentu allar spár til þess að kennaraskortur yrði enginn. Það er enn blóðlykt á göngum íslenskra skóla vegna svöðusársins sem til varð í æðakerfi menntakerfisins í kjölfar þeirrar ákvörðunar. Forsætisráðherra hefur sjálf enga inneign hjá kennurum því hún og flokkur hennar hafa látið eins og þeir séu ekki til þótt ástandið hafi verið alvarlegt mánuðum saman. Þau hafa haft plan um allt annað en það sem augljóslega þurfti að fást við á fyrstu metrum nýrrar ríkisstjórnar. Það er ekki sannfærandi að lífvænlegt plan verði til á hálfri viku (eða hver sem tíminn var sem stjórnvöld gáfu sér meðan aðrir héldu áfram að paunkast á kennurum með því að draga þá af tilefnislausu fyrir dómstóla). Það er löngu orðið ljóst að Samband íslenskra sveitarfélaga er vanhæft til að takast á við það verkefni sem fyrir hendi er. Þótt andstæðingar ríkisstjórnarinnar hafi á yfirborðinu misst þar tögl og hagldir verður enginn lausn fundin nema pólitískir andstæðingar þar innanborðs gangi saman í takt. Nú er það svo að stjórnmálaflokkarnir geta ekki einu sinni komið sér saman um herbergjaskiptingu á Alþingi öðruvísi en að beita hótunum. Þau sveitarfélög sem lúta stjórn Sjálfstæðisflokksins vilja ekki, munu ekki – og ætla ekki að semja við kennara svo lengi sem þeir geta þvælt málið inni í Sambandinu. Þeir munu alltaf segja: „nei“ við raunhæfum lausnum og virðast hafa gert það á ögurstundu í gær og þar með hindrað að komið yrði í veg fyrir verkföll. Allherjarverkföll breyta engu í því sambandi. Krafa þessara sveitarfélaga er ekki um samninga – heldur lögsóknir eða lagasetningu. Skaðann, sem af því síðarnefnda yrði, mætti mæla í megatonnum. Það myndi höggva slagæðina í tvennt. Það finnst sumum í íslenskri pólitík bara ágæt hugmynd því, eins og málskviðurinn segir, heimskir menn hika ekki við að brenna samfélag sitt til grunna í því skyni að drottna yfir öskunni. Sömu heimsku menn þekkja eflaust einhvern vatnsgreiddan, jakkafataklæddan glassúrsnúð sem hefur sagt þeim að það sé til app sem leysi málið. Ég minni á að ríkið er aðili að deilunni og því þarf það að stíga mjög varlega til jarðar til að forðast hagsmunaárekstra. Lagasetning í nafni stöðugleika væri ekki aðeins siðlaus, heldur hlægileg. Það væri eins bygging vöruskemmu í garðinum við fjölbýlishús í nafni útsýnis eða álagning verndartolla í nafni baráttunnar við verðbólgu. Þetta er allt eitthvað sem stjórnmálamönnum gæti dottið í hug að segja (og jafnvel gera) en er álíka árangursríkt og aflimun til að losna við líkþorn. Kennarar hafa reynt að takmarka verkföll. Forystan hefur einnig augljóslega verið til umræðu um bæði stutt og löng skref, svo lengi sem markið er sett á raunhæfar efndir en ekki óraunhæf loforð eða fagurgala. Það virðast öll sund vera lokuð. Nema kannski eitt. Augljósa leiðin áfram er að þau sveitarfélög sem um helgina voru raunverulega til í að reyna að ná sáttum eða hafa áttað sig á því að þau hafa sömu hagsmunir og kennarar að því að ná lendinu – að þau geri bara samninga sjálf. Þau mega það alveg. Annað hvort í samfloti eða hvert fyrir sig. Ríkið geri það sama. Þau sveitarfélög sem annað hvort eru svo illa rekin að þau munu neita öllum raunhæfum tilboðum hvort eð er til þess að þurfa ekki að standa við skuldbindingar sínar fjárhagslega – eða þau sem sjá kennaraverkföll sem frábæra leið til að auka vanda ríkisstjórnar sem hefur aldeilis farið haltrandi gegnum fyrstu vikurnar – þau sitji ein í súpunni. Kennarar geta þá beint verkföllum sínum að þeim sérstaklega. Höfundur er kennari.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun