Opið bréf til forsætisráðherra Guðbjörn Jónsson skrifar 23. nóvember 2023 09:01 Vegna nýrra laga um verndun innviða á Reykjanesskaganum. Ég er mikið búinn að velta vöngum yfir því frumvarpi sem lagt var fram af forsætisráðherra, í málaflokki dómsmálaráðherra, án allra skýringa, m. a. á því hvort orðið „Ráðherra“ í lagatexta eigi við forsætis- eða dómsmálaráðherra. Þá þykir mér það heyra undir nýmæli er markmið laganna kemur fram strax í fyrsta málslið, 1. gr., en í öðrum málslið, 1. gr. segi að: „Lög þessi gilda um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna á Reykjanesskaga eftir því sem nánar greinir í ákvæðum laganna.“ Í þriðja og lokamálslið 1. gr. segir að: „Ríkislögreglustjóri fer með framkvæmd aðgerða sem tekin er ákvörðun um á grundvelli laga þessara.“ Fyrirsögn 2. gr. er:„Nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna.“ „Ráðherra sem fer með málefni almannavarna er heimilt, að fenginni tillögu ríkislögreglustjóra, að taka ákvörðun, eina eða fleiri, um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna sem miða að því að koma í veg fyrir að mikilvægir innviðir og aðrir almannahagsmunir verði fyrir tjóni af völdum náttúruvár sem tengist eldstöðvakerfum á Reykjanesskaga.“ Þegar þið eruð að byrja undirbúning ykkar frumvarps um þetta mál, var þegar fyrir hendi í lagasafni Alþingis, nokkuð vönduð heildarlög um samþættingu og samstarf allra þeirra aðila sem komi að skipulagi og framkvæmd varna gegn Vá. Fyrsta grein þeirra laga nr. 82/2008, hefst svo: 1. gr.Markmið almannavarna. Lög þessi taka til samhæfðra almannavarnaviðbragða til þess að takast á við afleiðingar neyðarástands sem kann að ógna lífi og heilsu almennings, umhverfi og/eða eignum. Markmið almannavarna er að undirbúa, skipuleggja og framkvæma ráðstafanir sem miða að því að koma í veg fyrir og takmarka, eftir því sem unnt er, að almenningur verði fyrir líkama- eða heilsutjóni, eða umhverfi eða eignir verði fyrir tjóni, af völdum náttúruhamfara eða af mannavöldum, farsótta eða hernaðaraðgerða eða af öðrum ástæðum og veita líkn í nauð og aðstoð vegna tjóns sem hugsanlega kann að verða eða hefur orðið.“ Þarna er um að ræða umfangsmikla lagasmíð sem tekur á mörgum þáttum almannavarna og hreint ekki beðið eftir því að óhöpp ríði yfir, heldur myndaðir hópar, æft og skipulagt. „VI. kafli.Gerð viðbragðsáætlana. 15. gr .Skylda ríkisvalds til að gera viðbragðsáætlanir. Einstök ráðuneyti og undirstofnanir þeirra skulu, í samvinnu við ríkislögreglustjóra, kanna áfallaþol þess hluta íslensks samfélags sem fellur undir starfssvið þeirra. Þá skulu einstök ráðuneyti og stofnanir á þeirra vegum, í samvinnu við ríkislögreglustjóra og í samræmi við lög sem um starfssviðið gilda, skipuleggja fyrirhuguð viðbrögð og aðgerðir samkvæmt viðbragðsáætlun þar sem m.a. er fjallað um eftirfarandi þætti: Skipulagningu aðgerða. Viðbúnað viðbragðsaðila, m.a. liðsafla, þjálfun liðsafla og útbúnað og stjórnsýsluviðbúnað. Samgöngur og fjarskipti. Framkvæmd ráðstafana á hættustundu. Samhæfingu og stjórn aðgerða viðbragðsaðila og annarra aðila. Áfallahjálp og aðstoð við þolendur. Hagvarnir, birgðir og neyðarflutninga til og frá landi. Ríkislögreglustjóri skal semja viðbragðsáætlanir varðandi þá hluta íslensks samfélags sem falla ekki undir starfssvið tiltekins ráðuneytis. Viðbragðsáætlanir skulu undirritaðar og staðfestar af réttum yfirvöldum. Þegar til þess er litið að í núverandi eldvirknihrinu á Reykjanesi, sem hófst 2021, með landrisi við fjallið Þorbjörn nærri Grindavík. Þá varð einnig ljóst að orkuverið í Svartsengi og Bláalónið, gætu einnig verið í hættu. En allt lítur út fyrir að forvarnaraðilar hafi ekkert lagst yfir mögulegar varnarleiðir. Beinlínis er hægt að lesa úr þessum lögum að t. d. hefði ríkislögreglustjóri lagt þá tillögu fyrir almannavarnarráð héraðsins að það skipulegði varnargarða til varnar orkuverunum á eldvirknisvæðum. Þar hefði líklega í mesta lagi þurft að bæta þingsályktun við gildandi lög, en ekki heilum lagbálki sem hvergi er tengdur við alla skipulags og stjórnskipulag fyrri laga. Ný lög 4 gr. Forvarnargjald. Þessi 4. gr. virðist benda til þess að þeir sem sömdu texta frumvarpsins hafi alls ekki mótað sér framhald málsins út frá eðlilegum forsendum þess. Þó meginefni frumvarpsins snúist um að auka vernd mikilvægra innviða á svæðinu, tekur sú vernd yfir fleira en húseignir. Kostnaður af slíkum forvörnum sem hér mætti jafna við væru snjóflóðavarnir, sem greiddar hafa verið úr opinberum sjóðum án sértækrar innheimtu á tilgreinda aðila. Ef innheimta ætti fjármagn til að bæta tjón vegna slíkra hamfara sem hér um ræðir, gerir stjórnarskrá okkar beinlínis ráð fyrir því að sú kvöð leggist hlutfallslega jafnt á alla sem afla sér atvinnutekna, þó þeim sem einungis hafa lífeyri úr að spila, að þeirra hlutur yrði greiddur af ríkissjóði eða lífeyrissjóði. Að telja þá eina sem eiga húseign, eiga að taka á sig greiðslu kostnaðar við gerð fyrirhugaðra varnarvirkja hinna tilteknu innviða á Reykjanesi, er alvarlegur misskilningur á jafnræðisreglu stjórnarskrár, sem birtist í 65. gr. stjórnarskrár okkar, þar sem segi að: „[Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“ Ég bendi á að í frumvarpi til umræddra laga, er ekkert minnst á rök eða heimildir fyrir því að stórt innviðaverkefni í þágu allra skattgreiðenda, verði einungis greitt af þeim hluta skattgreiðenda sem séu skráðir eigendur húseignar. Slík mismunun gengur gróflega gegn framangreindri 65. gr. stjórnarskrá. Ég vil því hér með skora á þig forsætisráðherra, sem fyrsta flutningsmann umrædds frumvarps, og skora einnig á ríkisstjórn þína, ásamt öðru þingliði sem samþykktuð umrædda sniðgöngu mikilvægra mannréttinda í stjórnarskrá okkar. Gangið samhent til verks og óskið eftir því við forseta Alþingis, að veitt verði heimild til að breyta upphafsákvæði 4. gr. frumvarps þar sem segir að: „Leggja skal árlegt gjald á allar húseignir sem nemur 0,08‰ af brunabótamati samkvæmt lögum um brunatryggingar. Tekjur af gjaldinu renna í ríkissjóð.“ Ef meirihluta þingmanna þykir nauðsyn að afla fjármagns hjá skattgreiðendum, einstaklingum sem lögaðilum, til umræddra varna mikilvægra innviða á Reykjanesi, er mikilvægt að slíkt sé gert á jafnræðisgrundvelli. Einnig hlýtur að sama skapi og á sama tíma að liggja fyrir greiðslustöðvun til svonefndra hælisleitenda, því þeir aðilar eru varla með forgang fram yfir mikilvæga innviðabjörgun. Ef þú Katrín, ríkisstjórn þín og aðrir þingmenn teljið umrædda lagasetningu uppfylla umrædd mannréttindi og jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár, verður óhjákvæmilega að leita álits dómstóla á réttmæti upphafs 4.gr. umræddra laga, eins og þið viljið að það hljóði. Virðingarfyllst, 22. nóv. 2023 Guðbjörn Jónsson, eldri borgari sem enn bíður eftir réttlæti þínu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Lág laun og álag í starfsumhverfi valda skorti á fagfólki Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Grímulaus aðför að landsbyggðinni Sigurður Ingi Jóhannsson Skoðun Hvar á ég heima? Aðgengi fólks með POTS að heilbrigðisþjónustu Hugrún Vignisdóttir Skoðun Hvað veit Hafró um verndun hafsvæða? Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Hróplegt óréttlæti í lífeyrismálum Finnbjörn A. Hermansson Skoðun Málfrelsið Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Konukot Sigmar Guðmundsson Skoðun Ógnar stjórnleysi á landamærunum íslensku samfélagi? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun „Við getum ekki": Þrjú orð sem svíkja börn á hverjum degi Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lág laun og álag í starfsumhverfi valda skorti á fagfólki Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Hvað veit Hafró um verndun hafsvæða? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Ógnar stjórnleysi á landamærunum íslensku samfélagi? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Grímulaus aðför að landsbyggðinni Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Menningarstríð í borginni Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Málfrelsið Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Austurland lykilhlekkur í varnarmálum Ragnar Sigurðsson skrifar Skoðun Áhyggjur af fyrirhugaðri sameiningu Hljóðbókasafns Íslands Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Fjárfesting í færni Maj-Britt Hjördís Briem skrifar Skoðun Hvar á ég heima? Aðgengi fólks með POTS að heilbrigðisþjónustu Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Lærum af reynslunni Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason skrifar Skoðun „Við getum ekki": Þrjú orð sem svíkja börn á hverjum degi Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Hróplegt óréttlæti í lífeyrismálum Finnbjörn A. Hermansson skrifar Skoðun Tími formanns Afstöðu liðinn Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Þögnin sem mótar umræðuna Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Minni sóun, meiri verðmæti Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskennd tiltekt Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Konukot Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir skrifar Skoðun Við hvað erum við hrædd? Ingvi Hrafn Laxdal Victorsson skrifar Skoðun Höfuðborgin eftir fimmtíu ár, hvað erum við að tala um? Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar Skoðun Einn pakki á dag Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson skrifar Skoðun Hörmungarnar sem heimurinn hunsar Ragnar Schram skrifar Skoðun Dýrasti staður í heimi Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Grafið undan grunnstoð ríka samfélagsins Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Sjá meira
Vegna nýrra laga um verndun innviða á Reykjanesskaganum. Ég er mikið búinn að velta vöngum yfir því frumvarpi sem lagt var fram af forsætisráðherra, í málaflokki dómsmálaráðherra, án allra skýringa, m. a. á því hvort orðið „Ráðherra“ í lagatexta eigi við forsætis- eða dómsmálaráðherra. Þá þykir mér það heyra undir nýmæli er markmið laganna kemur fram strax í fyrsta málslið, 1. gr., en í öðrum málslið, 1. gr. segi að: „Lög þessi gilda um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna á Reykjanesskaga eftir því sem nánar greinir í ákvæðum laganna.“ Í þriðja og lokamálslið 1. gr. segir að: „Ríkislögreglustjóri fer með framkvæmd aðgerða sem tekin er ákvörðun um á grundvelli laga þessara.“ Fyrirsögn 2. gr. er:„Nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna.“ „Ráðherra sem fer með málefni almannavarna er heimilt, að fenginni tillögu ríkislögreglustjóra, að taka ákvörðun, eina eða fleiri, um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna sem miða að því að koma í veg fyrir að mikilvægir innviðir og aðrir almannahagsmunir verði fyrir tjóni af völdum náttúruvár sem tengist eldstöðvakerfum á Reykjanesskaga.“ Þegar þið eruð að byrja undirbúning ykkar frumvarps um þetta mál, var þegar fyrir hendi í lagasafni Alþingis, nokkuð vönduð heildarlög um samþættingu og samstarf allra þeirra aðila sem komi að skipulagi og framkvæmd varna gegn Vá. Fyrsta grein þeirra laga nr. 82/2008, hefst svo: 1. gr.Markmið almannavarna. Lög þessi taka til samhæfðra almannavarnaviðbragða til þess að takast á við afleiðingar neyðarástands sem kann að ógna lífi og heilsu almennings, umhverfi og/eða eignum. Markmið almannavarna er að undirbúa, skipuleggja og framkvæma ráðstafanir sem miða að því að koma í veg fyrir og takmarka, eftir því sem unnt er, að almenningur verði fyrir líkama- eða heilsutjóni, eða umhverfi eða eignir verði fyrir tjóni, af völdum náttúruhamfara eða af mannavöldum, farsótta eða hernaðaraðgerða eða af öðrum ástæðum og veita líkn í nauð og aðstoð vegna tjóns sem hugsanlega kann að verða eða hefur orðið.“ Þarna er um að ræða umfangsmikla lagasmíð sem tekur á mörgum þáttum almannavarna og hreint ekki beðið eftir því að óhöpp ríði yfir, heldur myndaðir hópar, æft og skipulagt. „VI. kafli.Gerð viðbragðsáætlana. 15. gr .Skylda ríkisvalds til að gera viðbragðsáætlanir. Einstök ráðuneyti og undirstofnanir þeirra skulu, í samvinnu við ríkislögreglustjóra, kanna áfallaþol þess hluta íslensks samfélags sem fellur undir starfssvið þeirra. Þá skulu einstök ráðuneyti og stofnanir á þeirra vegum, í samvinnu við ríkislögreglustjóra og í samræmi við lög sem um starfssviðið gilda, skipuleggja fyrirhuguð viðbrögð og aðgerðir samkvæmt viðbragðsáætlun þar sem m.a. er fjallað um eftirfarandi þætti: Skipulagningu aðgerða. Viðbúnað viðbragðsaðila, m.a. liðsafla, þjálfun liðsafla og útbúnað og stjórnsýsluviðbúnað. Samgöngur og fjarskipti. Framkvæmd ráðstafana á hættustundu. Samhæfingu og stjórn aðgerða viðbragðsaðila og annarra aðila. Áfallahjálp og aðstoð við þolendur. Hagvarnir, birgðir og neyðarflutninga til og frá landi. Ríkislögreglustjóri skal semja viðbragðsáætlanir varðandi þá hluta íslensks samfélags sem falla ekki undir starfssvið tiltekins ráðuneytis. Viðbragðsáætlanir skulu undirritaðar og staðfestar af réttum yfirvöldum. Þegar til þess er litið að í núverandi eldvirknihrinu á Reykjanesi, sem hófst 2021, með landrisi við fjallið Þorbjörn nærri Grindavík. Þá varð einnig ljóst að orkuverið í Svartsengi og Bláalónið, gætu einnig verið í hættu. En allt lítur út fyrir að forvarnaraðilar hafi ekkert lagst yfir mögulegar varnarleiðir. Beinlínis er hægt að lesa úr þessum lögum að t. d. hefði ríkislögreglustjóri lagt þá tillögu fyrir almannavarnarráð héraðsins að það skipulegði varnargarða til varnar orkuverunum á eldvirknisvæðum. Þar hefði líklega í mesta lagi þurft að bæta þingsályktun við gildandi lög, en ekki heilum lagbálki sem hvergi er tengdur við alla skipulags og stjórnskipulag fyrri laga. Ný lög 4 gr. Forvarnargjald. Þessi 4. gr. virðist benda til þess að þeir sem sömdu texta frumvarpsins hafi alls ekki mótað sér framhald málsins út frá eðlilegum forsendum þess. Þó meginefni frumvarpsins snúist um að auka vernd mikilvægra innviða á svæðinu, tekur sú vernd yfir fleira en húseignir. Kostnaður af slíkum forvörnum sem hér mætti jafna við væru snjóflóðavarnir, sem greiddar hafa verið úr opinberum sjóðum án sértækrar innheimtu á tilgreinda aðila. Ef innheimta ætti fjármagn til að bæta tjón vegna slíkra hamfara sem hér um ræðir, gerir stjórnarskrá okkar beinlínis ráð fyrir því að sú kvöð leggist hlutfallslega jafnt á alla sem afla sér atvinnutekna, þó þeim sem einungis hafa lífeyri úr að spila, að þeirra hlutur yrði greiddur af ríkissjóði eða lífeyrissjóði. Að telja þá eina sem eiga húseign, eiga að taka á sig greiðslu kostnaðar við gerð fyrirhugaðra varnarvirkja hinna tilteknu innviða á Reykjanesi, er alvarlegur misskilningur á jafnræðisreglu stjórnarskrár, sem birtist í 65. gr. stjórnarskrár okkar, þar sem segi að: „[Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“ Ég bendi á að í frumvarpi til umræddra laga, er ekkert minnst á rök eða heimildir fyrir því að stórt innviðaverkefni í þágu allra skattgreiðenda, verði einungis greitt af þeim hluta skattgreiðenda sem séu skráðir eigendur húseignar. Slík mismunun gengur gróflega gegn framangreindri 65. gr. stjórnarskrá. Ég vil því hér með skora á þig forsætisráðherra, sem fyrsta flutningsmann umrædds frumvarps, og skora einnig á ríkisstjórn þína, ásamt öðru þingliði sem samþykktuð umrædda sniðgöngu mikilvægra mannréttinda í stjórnarskrá okkar. Gangið samhent til verks og óskið eftir því við forseta Alþingis, að veitt verði heimild til að breyta upphafsákvæði 4. gr. frumvarps þar sem segir að: „Leggja skal árlegt gjald á allar húseignir sem nemur 0,08‰ af brunabótamati samkvæmt lögum um brunatryggingar. Tekjur af gjaldinu renna í ríkissjóð.“ Ef meirihluta þingmanna þykir nauðsyn að afla fjármagns hjá skattgreiðendum, einstaklingum sem lögaðilum, til umræddra varna mikilvægra innviða á Reykjanesi, er mikilvægt að slíkt sé gert á jafnræðisgrundvelli. Einnig hlýtur að sama skapi og á sama tíma að liggja fyrir greiðslustöðvun til svonefndra hælisleitenda, því þeir aðilar eru varla með forgang fram yfir mikilvæga innviðabjörgun. Ef þú Katrín, ríkisstjórn þín og aðrir þingmenn teljið umrædda lagasetningu uppfylla umrædd mannréttindi og jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár, verður óhjákvæmilega að leita álits dómstóla á réttmæti upphafs 4.gr. umræddra laga, eins og þið viljið að það hljóði. Virðingarfyllst, 22. nóv. 2023 Guðbjörn Jónsson, eldri borgari sem enn bíður eftir réttlæti þínu.
Lág laun og álag í starfsumhverfi valda skorti á fagfólki Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun
Skoðun Lág laun og álag í starfsumhverfi valda skorti á fagfólki Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason skrifar
Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar
Lág laun og álag í starfsumhverfi valda skorti á fagfólki Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun