Opið bréf til forsætisráðherra Guðbjörn Jónsson skrifar 23. nóvember 2023 09:01 Vegna nýrra laga um verndun innviða á Reykjanesskaganum. Ég er mikið búinn að velta vöngum yfir því frumvarpi sem lagt var fram af forsætisráðherra, í málaflokki dómsmálaráðherra, án allra skýringa, m. a. á því hvort orðið „Ráðherra“ í lagatexta eigi við forsætis- eða dómsmálaráðherra. Þá þykir mér það heyra undir nýmæli er markmið laganna kemur fram strax í fyrsta málslið, 1. gr., en í öðrum málslið, 1. gr. segi að: „Lög þessi gilda um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna á Reykjanesskaga eftir því sem nánar greinir í ákvæðum laganna.“ Í þriðja og lokamálslið 1. gr. segir að: „Ríkislögreglustjóri fer með framkvæmd aðgerða sem tekin er ákvörðun um á grundvelli laga þessara.“ Fyrirsögn 2. gr. er:„Nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna.“ „Ráðherra sem fer með málefni almannavarna er heimilt, að fenginni tillögu ríkislögreglustjóra, að taka ákvörðun, eina eða fleiri, um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna sem miða að því að koma í veg fyrir að mikilvægir innviðir og aðrir almannahagsmunir verði fyrir tjóni af völdum náttúruvár sem tengist eldstöðvakerfum á Reykjanesskaga.“ Þegar þið eruð að byrja undirbúning ykkar frumvarps um þetta mál, var þegar fyrir hendi í lagasafni Alþingis, nokkuð vönduð heildarlög um samþættingu og samstarf allra þeirra aðila sem komi að skipulagi og framkvæmd varna gegn Vá. Fyrsta grein þeirra laga nr. 82/2008, hefst svo: 1. gr.Markmið almannavarna. Lög þessi taka til samhæfðra almannavarnaviðbragða til þess að takast á við afleiðingar neyðarástands sem kann að ógna lífi og heilsu almennings, umhverfi og/eða eignum. Markmið almannavarna er að undirbúa, skipuleggja og framkvæma ráðstafanir sem miða að því að koma í veg fyrir og takmarka, eftir því sem unnt er, að almenningur verði fyrir líkama- eða heilsutjóni, eða umhverfi eða eignir verði fyrir tjóni, af völdum náttúruhamfara eða af mannavöldum, farsótta eða hernaðaraðgerða eða af öðrum ástæðum og veita líkn í nauð og aðstoð vegna tjóns sem hugsanlega kann að verða eða hefur orðið.“ Þarna er um að ræða umfangsmikla lagasmíð sem tekur á mörgum þáttum almannavarna og hreint ekki beðið eftir því að óhöpp ríði yfir, heldur myndaðir hópar, æft og skipulagt. „VI. kafli.Gerð viðbragðsáætlana. 15. gr .Skylda ríkisvalds til að gera viðbragðsáætlanir. Einstök ráðuneyti og undirstofnanir þeirra skulu, í samvinnu við ríkislögreglustjóra, kanna áfallaþol þess hluta íslensks samfélags sem fellur undir starfssvið þeirra. Þá skulu einstök ráðuneyti og stofnanir á þeirra vegum, í samvinnu við ríkislögreglustjóra og í samræmi við lög sem um starfssviðið gilda, skipuleggja fyrirhuguð viðbrögð og aðgerðir samkvæmt viðbragðsáætlun þar sem m.a. er fjallað um eftirfarandi þætti: Skipulagningu aðgerða. Viðbúnað viðbragðsaðila, m.a. liðsafla, þjálfun liðsafla og útbúnað og stjórnsýsluviðbúnað. Samgöngur og fjarskipti. Framkvæmd ráðstafana á hættustundu. Samhæfingu og stjórn aðgerða viðbragðsaðila og annarra aðila. Áfallahjálp og aðstoð við þolendur. Hagvarnir, birgðir og neyðarflutninga til og frá landi. Ríkislögreglustjóri skal semja viðbragðsáætlanir varðandi þá hluta íslensks samfélags sem falla ekki undir starfssvið tiltekins ráðuneytis. Viðbragðsáætlanir skulu undirritaðar og staðfestar af réttum yfirvöldum. Þegar til þess er litið að í núverandi eldvirknihrinu á Reykjanesi, sem hófst 2021, með landrisi við fjallið Þorbjörn nærri Grindavík. Þá varð einnig ljóst að orkuverið í Svartsengi og Bláalónið, gætu einnig verið í hættu. En allt lítur út fyrir að forvarnaraðilar hafi ekkert lagst yfir mögulegar varnarleiðir. Beinlínis er hægt að lesa úr þessum lögum að t. d. hefði ríkislögreglustjóri lagt þá tillögu fyrir almannavarnarráð héraðsins að það skipulegði varnargarða til varnar orkuverunum á eldvirknisvæðum. Þar hefði líklega í mesta lagi þurft að bæta þingsályktun við gildandi lög, en ekki heilum lagbálki sem hvergi er tengdur við alla skipulags og stjórnskipulag fyrri laga. Ný lög 4 gr. Forvarnargjald. Þessi 4. gr. virðist benda til þess að þeir sem sömdu texta frumvarpsins hafi alls ekki mótað sér framhald málsins út frá eðlilegum forsendum þess. Þó meginefni frumvarpsins snúist um að auka vernd mikilvægra innviða á svæðinu, tekur sú vernd yfir fleira en húseignir. Kostnaður af slíkum forvörnum sem hér mætti jafna við væru snjóflóðavarnir, sem greiddar hafa verið úr opinberum sjóðum án sértækrar innheimtu á tilgreinda aðila. Ef innheimta ætti fjármagn til að bæta tjón vegna slíkra hamfara sem hér um ræðir, gerir stjórnarskrá okkar beinlínis ráð fyrir því að sú kvöð leggist hlutfallslega jafnt á alla sem afla sér atvinnutekna, þó þeim sem einungis hafa lífeyri úr að spila, að þeirra hlutur yrði greiddur af ríkissjóði eða lífeyrissjóði. Að telja þá eina sem eiga húseign, eiga að taka á sig greiðslu kostnaðar við gerð fyrirhugaðra varnarvirkja hinna tilteknu innviða á Reykjanesi, er alvarlegur misskilningur á jafnræðisreglu stjórnarskrár, sem birtist í 65. gr. stjórnarskrár okkar, þar sem segi að: „[Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“ Ég bendi á að í frumvarpi til umræddra laga, er ekkert minnst á rök eða heimildir fyrir því að stórt innviðaverkefni í þágu allra skattgreiðenda, verði einungis greitt af þeim hluta skattgreiðenda sem séu skráðir eigendur húseignar. Slík mismunun gengur gróflega gegn framangreindri 65. gr. stjórnarskrá. Ég vil því hér með skora á þig forsætisráðherra, sem fyrsta flutningsmann umrædds frumvarps, og skora einnig á ríkisstjórn þína, ásamt öðru þingliði sem samþykktuð umrædda sniðgöngu mikilvægra mannréttinda í stjórnarskrá okkar. Gangið samhent til verks og óskið eftir því við forseta Alþingis, að veitt verði heimild til að breyta upphafsákvæði 4. gr. frumvarps þar sem segir að: „Leggja skal árlegt gjald á allar húseignir sem nemur 0,08‰ af brunabótamati samkvæmt lögum um brunatryggingar. Tekjur af gjaldinu renna í ríkissjóð.“ Ef meirihluta þingmanna þykir nauðsyn að afla fjármagns hjá skattgreiðendum, einstaklingum sem lögaðilum, til umræddra varna mikilvægra innviða á Reykjanesi, er mikilvægt að slíkt sé gert á jafnræðisgrundvelli. Einnig hlýtur að sama skapi og á sama tíma að liggja fyrir greiðslustöðvun til svonefndra hælisleitenda, því þeir aðilar eru varla með forgang fram yfir mikilvæga innviðabjörgun. Ef þú Katrín, ríkisstjórn þín og aðrir þingmenn teljið umrædda lagasetningu uppfylla umrædd mannréttindi og jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár, verður óhjákvæmilega að leita álits dómstóla á réttmæti upphafs 4.gr. umræddra laga, eins og þið viljið að það hljóði. Virðingarfyllst, 22. nóv. 2023 Guðbjörn Jónsson, eldri borgari sem enn bíður eftir réttlæti þínu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason Skoðun Skoðun Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Stormurinn gegn stóðhryssunni Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson skrifar Skoðun Til varnar Eyjafjöllum - og Íslandi öllu Pétur Jónasson skrifar Skoðun Réttlætið sem refsar Jóni Hjálmar Vilhjálmsson skrifar Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár Katrín Matthíasdóttir skrifar Sjá meira
Vegna nýrra laga um verndun innviða á Reykjanesskaganum. Ég er mikið búinn að velta vöngum yfir því frumvarpi sem lagt var fram af forsætisráðherra, í málaflokki dómsmálaráðherra, án allra skýringa, m. a. á því hvort orðið „Ráðherra“ í lagatexta eigi við forsætis- eða dómsmálaráðherra. Þá þykir mér það heyra undir nýmæli er markmið laganna kemur fram strax í fyrsta málslið, 1. gr., en í öðrum málslið, 1. gr. segi að: „Lög þessi gilda um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna á Reykjanesskaga eftir því sem nánar greinir í ákvæðum laganna.“ Í þriðja og lokamálslið 1. gr. segir að: „Ríkislögreglustjóri fer með framkvæmd aðgerða sem tekin er ákvörðun um á grundvelli laga þessara.“ Fyrirsögn 2. gr. er:„Nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna.“ „Ráðherra sem fer með málefni almannavarna er heimilt, að fenginni tillögu ríkislögreglustjóra, að taka ákvörðun, eina eða fleiri, um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna sem miða að því að koma í veg fyrir að mikilvægir innviðir og aðrir almannahagsmunir verði fyrir tjóni af völdum náttúruvár sem tengist eldstöðvakerfum á Reykjanesskaga.“ Þegar þið eruð að byrja undirbúning ykkar frumvarps um þetta mál, var þegar fyrir hendi í lagasafni Alþingis, nokkuð vönduð heildarlög um samþættingu og samstarf allra þeirra aðila sem komi að skipulagi og framkvæmd varna gegn Vá. Fyrsta grein þeirra laga nr. 82/2008, hefst svo: 1. gr.Markmið almannavarna. Lög þessi taka til samhæfðra almannavarnaviðbragða til þess að takast á við afleiðingar neyðarástands sem kann að ógna lífi og heilsu almennings, umhverfi og/eða eignum. Markmið almannavarna er að undirbúa, skipuleggja og framkvæma ráðstafanir sem miða að því að koma í veg fyrir og takmarka, eftir því sem unnt er, að almenningur verði fyrir líkama- eða heilsutjóni, eða umhverfi eða eignir verði fyrir tjóni, af völdum náttúruhamfara eða af mannavöldum, farsótta eða hernaðaraðgerða eða af öðrum ástæðum og veita líkn í nauð og aðstoð vegna tjóns sem hugsanlega kann að verða eða hefur orðið.“ Þarna er um að ræða umfangsmikla lagasmíð sem tekur á mörgum þáttum almannavarna og hreint ekki beðið eftir því að óhöpp ríði yfir, heldur myndaðir hópar, æft og skipulagt. „VI. kafli.Gerð viðbragðsáætlana. 15. gr .Skylda ríkisvalds til að gera viðbragðsáætlanir. Einstök ráðuneyti og undirstofnanir þeirra skulu, í samvinnu við ríkislögreglustjóra, kanna áfallaþol þess hluta íslensks samfélags sem fellur undir starfssvið þeirra. Þá skulu einstök ráðuneyti og stofnanir á þeirra vegum, í samvinnu við ríkislögreglustjóra og í samræmi við lög sem um starfssviðið gilda, skipuleggja fyrirhuguð viðbrögð og aðgerðir samkvæmt viðbragðsáætlun þar sem m.a. er fjallað um eftirfarandi þætti: Skipulagningu aðgerða. Viðbúnað viðbragðsaðila, m.a. liðsafla, þjálfun liðsafla og útbúnað og stjórnsýsluviðbúnað. Samgöngur og fjarskipti. Framkvæmd ráðstafana á hættustundu. Samhæfingu og stjórn aðgerða viðbragðsaðila og annarra aðila. Áfallahjálp og aðstoð við þolendur. Hagvarnir, birgðir og neyðarflutninga til og frá landi. Ríkislögreglustjóri skal semja viðbragðsáætlanir varðandi þá hluta íslensks samfélags sem falla ekki undir starfssvið tiltekins ráðuneytis. Viðbragðsáætlanir skulu undirritaðar og staðfestar af réttum yfirvöldum. Þegar til þess er litið að í núverandi eldvirknihrinu á Reykjanesi, sem hófst 2021, með landrisi við fjallið Þorbjörn nærri Grindavík. Þá varð einnig ljóst að orkuverið í Svartsengi og Bláalónið, gætu einnig verið í hættu. En allt lítur út fyrir að forvarnaraðilar hafi ekkert lagst yfir mögulegar varnarleiðir. Beinlínis er hægt að lesa úr þessum lögum að t. d. hefði ríkislögreglustjóri lagt þá tillögu fyrir almannavarnarráð héraðsins að það skipulegði varnargarða til varnar orkuverunum á eldvirknisvæðum. Þar hefði líklega í mesta lagi þurft að bæta þingsályktun við gildandi lög, en ekki heilum lagbálki sem hvergi er tengdur við alla skipulags og stjórnskipulag fyrri laga. Ný lög 4 gr. Forvarnargjald. Þessi 4. gr. virðist benda til þess að þeir sem sömdu texta frumvarpsins hafi alls ekki mótað sér framhald málsins út frá eðlilegum forsendum þess. Þó meginefni frumvarpsins snúist um að auka vernd mikilvægra innviða á svæðinu, tekur sú vernd yfir fleira en húseignir. Kostnaður af slíkum forvörnum sem hér mætti jafna við væru snjóflóðavarnir, sem greiddar hafa verið úr opinberum sjóðum án sértækrar innheimtu á tilgreinda aðila. Ef innheimta ætti fjármagn til að bæta tjón vegna slíkra hamfara sem hér um ræðir, gerir stjórnarskrá okkar beinlínis ráð fyrir því að sú kvöð leggist hlutfallslega jafnt á alla sem afla sér atvinnutekna, þó þeim sem einungis hafa lífeyri úr að spila, að þeirra hlutur yrði greiddur af ríkissjóði eða lífeyrissjóði. Að telja þá eina sem eiga húseign, eiga að taka á sig greiðslu kostnaðar við gerð fyrirhugaðra varnarvirkja hinna tilteknu innviða á Reykjanesi, er alvarlegur misskilningur á jafnræðisreglu stjórnarskrár, sem birtist í 65. gr. stjórnarskrár okkar, þar sem segi að: „[Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“ Ég bendi á að í frumvarpi til umræddra laga, er ekkert minnst á rök eða heimildir fyrir því að stórt innviðaverkefni í þágu allra skattgreiðenda, verði einungis greitt af þeim hluta skattgreiðenda sem séu skráðir eigendur húseignar. Slík mismunun gengur gróflega gegn framangreindri 65. gr. stjórnarskrá. Ég vil því hér með skora á þig forsætisráðherra, sem fyrsta flutningsmann umrædds frumvarps, og skora einnig á ríkisstjórn þína, ásamt öðru þingliði sem samþykktuð umrædda sniðgöngu mikilvægra mannréttinda í stjórnarskrá okkar. Gangið samhent til verks og óskið eftir því við forseta Alþingis, að veitt verði heimild til að breyta upphafsákvæði 4. gr. frumvarps þar sem segir að: „Leggja skal árlegt gjald á allar húseignir sem nemur 0,08‰ af brunabótamati samkvæmt lögum um brunatryggingar. Tekjur af gjaldinu renna í ríkissjóð.“ Ef meirihluta þingmanna þykir nauðsyn að afla fjármagns hjá skattgreiðendum, einstaklingum sem lögaðilum, til umræddra varna mikilvægra innviða á Reykjanesi, er mikilvægt að slíkt sé gert á jafnræðisgrundvelli. Einnig hlýtur að sama skapi og á sama tíma að liggja fyrir greiðslustöðvun til svonefndra hælisleitenda, því þeir aðilar eru varla með forgang fram yfir mikilvæga innviðabjörgun. Ef þú Katrín, ríkisstjórn þín og aðrir þingmenn teljið umrædda lagasetningu uppfylla umrædd mannréttindi og jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár, verður óhjákvæmilega að leita álits dómstóla á réttmæti upphafs 4.gr. umræddra laga, eins og þið viljið að það hljóði. Virðingarfyllst, 22. nóv. 2023 Guðbjörn Jónsson, eldri borgari sem enn bíður eftir réttlæti þínu.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun