Þetta kemur fram í umsögn samtakanna um frumvarp um breytingu laga er varða bann við klámi á Íslandi.
Björn Leví Gunnarsson og Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir, þingmenn Pírata lögðu fram frumvarpið í september síðastliðnum en þingmennirnir vilja að refsiheimild vegna birtingar þess, innflutnings, sölu útbýtingar eða annars konar dreifingar verði felld út.
Skylda samfélagsins að vernda börn
Í fyrrnefndri umsögn Stígamóta frá því í desember síðastliðnum kemur fram að viðhorf til kynlífs hafi breyst á síðustu 150 árum í átt að auknu kynfrelsi, þá sérstaklega kvenna. Klám sé hins vegar ógn við kynfrelsi allra.
„Svo mikið er til af klámi á netinu að einföldustu leitarorð geta kallað fram klámsenur. Börn leita ekki aðeins að klámi heldur leitar klámið börnin uppi og poppar upp á ólíklegustu stöðum. Sumt klám er jafnvel sett fram í formi teiknimynda, tölvuleikja eða annars efnis sem lítur út fyrir að vera fyrir börn.“
Þá kemur fram að rannsóknir sýni að því yngri sem börn eru við fyrsta klámáhorf, því meiri líkur séu á vanlíðan þeirra.
„Börn eru sjaldnast búin undir sín fyrstu kynni af klámi. Klámefni sem ungt barn hrasar um getur því verið ógnvekjandi og ruglingslegt. Þau sem leita klámið uppi í von um að sjá nakta líkama og kynlíf, geta hæglega lent á grófu ofbeldi í staðinn. Það er skylda okkar sem samfélags að vernda börn gegn þessari ógn með öllum tiltækum ráðum.“
Stígamót benda á að klámáhorf, þegar um er að ræða ofbeldisfullt klámefni getur valdið tvíþættum vanda.
„Í fyrsta lagi verður þetta til þess að neytendur kláms ánetjast klámáhorfi en lítið hefur verið rætt um og brugðist við þeim vanda hér á landi. Í öðru lagi verður þetta til þess að neytendur kláms örvast ekki við „venjulegt" kynlíf með annarri manneskju þar sem heili þeirra hefur verið þjálfaður til að svara annarri kynörvun.“
Telja mikilvægt að kynlífsverkafólk fái vernd í lögum
Fram kemur að á Stígamótum megi glögglega sjá áhrif kláms í viðtölum við brotaþola kynferðisofbeldis.
„Mjög gjarnan heyrum við frá ungum brotaþolum lýsingar á kynferðisofbeldi sem hefði allt getað verið sena af einhverri meginstraums klámveitunni á netinu. Öll eigum við skilið að nálgast kynlíf á jákvæðan, skemmtilegan og öruggan hátt á okkar eigin forsendum. Klámframleiðendur eiga ekki að hafa það vald að kenna okkur eða börnunum okkar til hvers er ætlast af okkur sem kynverur.“
Þá benda Stígamót á að einstaklingar sem leita til samtakanna vegna starfa í klám- og vændisiðnaðinum séu að fást við alvarlegustu afleiðingar kynferðisofbeldis á borð við sjálfsvígshugsanir, sjálfskaða og áfallastreitu. Fram kemur í umsögninni að með internetinu verði skilin á milli kláms og vændis enn óljósari og nú séu ýmsar veitur þar sem fólk getur boðið kynferðislegt efni í skiptum fyrir greiðslu til einstaklinga. Umræðan um þessar veitur skaust upp á yfirborðið í fyrra með tilkomu OnlyFans og nefna flutningsmenn frumvarpsins það sérstaklega í greinargerð sinni.
„Stígamót eru sammála því að núverandi löggjöf er ekki heppileg vegna þess að þau sem selja efni í gegnum miðilinn eru í raun að brjóta lög. Við leggjum til að skoðað verði hvort núverandi vændislöggjöf geti náð utan um þennan hóp eða að hún verði útvíkkuð til að ná utan um stafrænt vændi. Það er mikilvægt að fólk sem selur kynlíf/vændi/klám fái vernd í lögum enda er það fólk sem yfirleitt er í þröngri stöðu og gerir þetta gjarnan í neyð - hvort sem það er vegna fátæktar, vímuefnafíknar eða áfallasögu svo eitthvað sé nefnt.
Eins og við höfum lært í viðtölum við þolendur sem leitað hafa á Stígamót vegna stafræns vændis þá eru valdahlutföllin þar þau sömu og í hefðbundnu vændi þrátt fyrir að kaupandi og seljandi hittist ekki í persónu. Kaupandinn er eftir sem áður með peningana og völdin og seljandinn í erfiðri stöðu til að setja mörk og standa við þau. Þá er alveg ljóst að sala á svona efni er oft undanfari hefðbundins vændis eins og systursamtök okkar í Svíþjóð sýndu fram á í nýlegri rannsókn. Það væri eðlilegt að banna kaup á klámi og stafrænu vændi á sama hátt og íslensk lög banna kaup á vændi.“
Alvarlegur vandi
Samtökin telja lítið hafa verið gert til að stemma stigu við klámáhorfi og styðja foreldra til að auka öryggi barna sinna sem og að taka samtalið við þau. Þá hafi kennarar fengið litla þjálfun eða rými til að kenna nemendum sínum um þessa ógn sem að þeim steðjar og bjóða jákvætt mótvægi.Taka þurfi alvarlega á þessum vanda og grípa til aðgerða sem ýta undir kynfrelsi, jafnrétti og velferð barna, unglinga og fullorðinna. Áframhaldandi skilnings- og skeytingarleysi á áhrifum kláms muni verða til þess að fleiri einstaklingar munu skaða sig og aðra með klámáhorfi.
„Þetta er það sem Alþingi ætti að vera ræða en ekki hvort lyfta eigi öllum refsiákvæðum af klámi. Stígamót kalla eftir því að sett verði fjármagn í að rannsaka betur áhrif kláms á íslensk ungmenni og í þróun námsefnis um klám. Þá ítreka Stígamót þá afstöðu sína að kynjafræði sem inniheldur fræðslu um kynlíf, klám, ofbeldi og samskipti verði hluti af aðalnámskrá og þannig verði öllum börnum á Íslandi tryggð þessi nauðsynlega menntun.“
