Hugleiðing um skóla á alþjóðadegi kennara Guðjón H. Hauksson skrifar 5. október 2022 10:31 Börnin verða fullorðin í framhaldsskóla. Nemendur í framhaldsskólum innritast sem börn en við útskrift eru þau orðin fullorðin, a.m.k. samkvæmt laganna bókstaf. Verkefni framhaldsskólastigsins er að bjóða hverjum nemanda nám við sitt hæfi á þroskaferðalagi sínu til virkrar þátttöku í lýðræðisþjóðfélagi, til frekara náms og farsældar á atvinnumarkaði. Framhaldsskólinn á í senn að byggja upp breiða og djúpa þekkingu nemenda á fjölbreyttum námsbrautum, efla leikni, færni og hæfni hvers og eins á fjölmörgum sviðum en umfram allt á nemandinn að þroskast sem einstaklingur og samfélagsvera eins og kemur skýrt fram í framhaldsskólalögum, aðalnámskrá og námskrám skólanna sjálfra. Af þessu má vera ljóst að hlutverk skóla í íslensku samfélagi er verulega mikilvægt og eins gott að tryggt sé að það fólk sem sinnir „uppeldis-, kennslu- og stjórnunarstörfum“ í skólum landsins „hafi menntun og hæfni í samræmi við störf þeirra og ábyrgð“ svo vitnað sé í markmiðskafla laga um menntun og hæfni kennara og stjórnenda í skólum landsins. Einnig er eins gott að tryggt sé að þessi mannafli hafi tíma til þess að sinna öllum nemendum sínum, flóknu lærdómssamfélagi innan og utan skólanna og eigin starfsþróun. Hvað er skóli? Ég verð þó að orða þær áhyggjur mínar að við sem samfélag séum hugsanlega að missa tökin á hugtakinu „skóli“. Skóli, í mínum huga a.m.k., er staður þar sem fólk hittist og leitast við að mynda heilbrigt samfélag um þekkingu og þroska. Í framhaldsskólum t.a.m. starfa sérfræðingar í kennslu og á mismunandi fræðasviðum og nota ásamt nemendum sínum fjölbreyttar aðferðir til að ná þeim markmiðum sem lýst er hér ofar. Í skólum er tími til þess að prófa sig áfram sjálfstætt og með öðrum, gera mistök, viðra og móta skoðanir og viðhorf í öruggu umhverfi, ígrunda hvaðeina, reiðast og sættast, halda sínu fast fram en gera málamiðlanir; sem sagt: þroskast. En mér sýnist ég sjá mörg merki þess að samfélagið og jafnvel yfirvöld séu farin að líta á skóla sem allsherjar þjónustustofnanir þar sem viðskiptavinir, hagsmunaaðilar og þjónustuveitendur versla sín á milli um námseiningar; og það sem flestar einingar á sem stystum tíma. Krafan um að framhaldsskólinn veiti þjónustu og sýni sveigjanleika í öllum skilningi eykst stöðugt og ég verð að viðurkenna að ég óttast um menntunina og þroskann í slíku andrúmslofti. Hver vill vera kennari? Ég vil nota þennan vettvang hér á alþjóðlegum degi kennara til þess að vekja athygli á því að framhaldsskólinn, með sitt mikilvæga hlutverk, virðist í töluverðri hættu. Sérfræðistörf í framhaldsskólum eru því miður alls ekki samkeppnishæf við önnur störf sem sérfræðingar geta gengið í á atvinnumarkaði. Það sýnir sig í því að fagmenntað fólk sækist almennt ekki eftir því að komast í kennarastöður í framhaldsskólum og margt það fólk sem vogar sér að prófa hættir fljótlega og finnur sér annað betur launað starf eða einfaldlega kulnar í starfi á örfáum árum. Ein afleiðing er að meðalaldur framhaldsskólakennara hefur hækkað ískyggilega á síðasta áratug. Árið 2007 voru kennarar 55 ára og eldri alls 30% af öllum kennurum í framhaldsskólum og karlar voru um 45% af heildinni. Í dag er staðan sú að 55 ára og eldri kennarar eru 38% hópsins og karlar eru 37% stéttarinnar. Ef við skoðum svo karlana í stéttinni eingöngu sjáum við að 44% þeirra eru 55 ára eða eldri og flestir þeirra kenna iðn- og verkgreinar. Staðan er sem sagt sú að á næstu örfáu árum hverfur megnið af okkar reyndustu iðn- og verkgreinakennurum, sem flestir eru karlmenn, út úr skólunum. Staða karla í bóknámsskólum er lítið skárri en þeim hefur frá 2007 fækkað úr 43% í 30% nú. Hamsturinn í hjólinu Ég verð hér einnig að minnast á almennar starfsaðstæður kennara. Eftir 2015, þegar nám til stúdentsprófs var stytt úr fjórum árum í þrjú, má segja að skólastarfið allt – alls ekki bara í bóknámi – hafi heldur betur fjarlægst þau markmið sem lýst var hér í upphafi. Nú er meginhugsunin sú að keyra námsvélina áfram og passa að eyða ekki tímanum í vitleysu. Tími til þess að dvelja við hlutina í rólegheitum og gefa nemendum færi á að ígrunda, átta sig á hlutunum á eigin forsendum er varla til staðar. Meira að segja finna skólastjórnendur sig knúna til þess að finna leiðir til þess að „besta“ námsferlið og nú þykir fínt að hafa þrjár og jafnvel fjórar annir á hverju skólaári til þess að flæðilínan virki. Þetta gerir að verkum að eins gott er að halda einbeitingunni óskertri allan tímann því missi nemandi og hvað þá kennari eina viku í forföll getur það haft mjög alvarlegar afleiðingar. Ég leyfi mér að fullyrða að þessi mikla keyrsla í framhaldsskólanum hefur nú þegar haft slæm áhrif á geðræna og líkamlega heilsu nemenda og kennara. Þessa verðum við hjá Félagi framhaldsskólakennara vör hjá félagsfólki okkar og þykir sárt að heyra fært fagfólk hrekjast í langtímaveikindi, íhuga uppsagnir og skima stöðugt eftir hentugra starfi og minna álagi. Það mikilvægasta í mínum huga nú er við stöndum vörð um skólana sem menntastofnanir og að samfélagið og stjórnvöld veiti skólum og starfsfólki þeirra fullt traust, tíma og fjármagn til þess að tryggja nemendum aðstæður til að taka út sinn þroska og afla sér menntunar. Hátíð í dag, þrátt fyrir allt – Til hamingju með daginn! Í dag, 5. október, er alþjóðlegur hátíðardagur kennara og því vil ég endilega ljúka þessari hugleiðingu á jákvæðum nótum. Það er enda full ástæða til að hampa kennurum reglulega og öllu því góða starfi sem unnið er í skólum þrátt fyrir allt. Í því sambandi vil ég minna á árlegt skólamálaþing Kennarasambands Íslands, sem haldið er í dag undir yfirskriftinni Fögnum fjölbreytileikanum í skólanum og verða þar hinsegin málefni í brennidepli. Einnig má ég til með að minna á Menntakviku, ráðstefnu í menntavísindum, sem skipulögð er af Menntavísindasviði Háskóla Íslands og er haldin dagana 6. og 7. október nk. Þar verður sannkölluð hátíð menntamála enda fjallar þar fagfólk og hagsmunaaðilar um uppeldis- og menntavísindi í um 210 fyrirlestrum. Til hamingju með daginn, kennarar! Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðjón H. Hauksson Skóla - og menntamál Framhaldsskólar Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Skoðun Fyrir hverja eru skoðanakannanir? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Án varna, ekkert frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore skrifar Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Viltu vera memm? Birna Dröfn Birgisdóttir skrifar Skoðun Tíminn að renna út Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Átt þú rétt á sumarbústað? Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vonbrigði fyrir þá verst settu Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Fögnum unnum sigrum og aðlögumst nýjum tímum Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Börnin verða fullorðin í framhaldsskóla. Nemendur í framhaldsskólum innritast sem börn en við útskrift eru þau orðin fullorðin, a.m.k. samkvæmt laganna bókstaf. Verkefni framhaldsskólastigsins er að bjóða hverjum nemanda nám við sitt hæfi á þroskaferðalagi sínu til virkrar þátttöku í lýðræðisþjóðfélagi, til frekara náms og farsældar á atvinnumarkaði. Framhaldsskólinn á í senn að byggja upp breiða og djúpa þekkingu nemenda á fjölbreyttum námsbrautum, efla leikni, færni og hæfni hvers og eins á fjölmörgum sviðum en umfram allt á nemandinn að þroskast sem einstaklingur og samfélagsvera eins og kemur skýrt fram í framhaldsskólalögum, aðalnámskrá og námskrám skólanna sjálfra. Af þessu má vera ljóst að hlutverk skóla í íslensku samfélagi er verulega mikilvægt og eins gott að tryggt sé að það fólk sem sinnir „uppeldis-, kennslu- og stjórnunarstörfum“ í skólum landsins „hafi menntun og hæfni í samræmi við störf þeirra og ábyrgð“ svo vitnað sé í markmiðskafla laga um menntun og hæfni kennara og stjórnenda í skólum landsins. Einnig er eins gott að tryggt sé að þessi mannafli hafi tíma til þess að sinna öllum nemendum sínum, flóknu lærdómssamfélagi innan og utan skólanna og eigin starfsþróun. Hvað er skóli? Ég verð þó að orða þær áhyggjur mínar að við sem samfélag séum hugsanlega að missa tökin á hugtakinu „skóli“. Skóli, í mínum huga a.m.k., er staður þar sem fólk hittist og leitast við að mynda heilbrigt samfélag um þekkingu og þroska. Í framhaldsskólum t.a.m. starfa sérfræðingar í kennslu og á mismunandi fræðasviðum og nota ásamt nemendum sínum fjölbreyttar aðferðir til að ná þeim markmiðum sem lýst er hér ofar. Í skólum er tími til þess að prófa sig áfram sjálfstætt og með öðrum, gera mistök, viðra og móta skoðanir og viðhorf í öruggu umhverfi, ígrunda hvaðeina, reiðast og sættast, halda sínu fast fram en gera málamiðlanir; sem sagt: þroskast. En mér sýnist ég sjá mörg merki þess að samfélagið og jafnvel yfirvöld séu farin að líta á skóla sem allsherjar þjónustustofnanir þar sem viðskiptavinir, hagsmunaaðilar og þjónustuveitendur versla sín á milli um námseiningar; og það sem flestar einingar á sem stystum tíma. Krafan um að framhaldsskólinn veiti þjónustu og sýni sveigjanleika í öllum skilningi eykst stöðugt og ég verð að viðurkenna að ég óttast um menntunina og þroskann í slíku andrúmslofti. Hver vill vera kennari? Ég vil nota þennan vettvang hér á alþjóðlegum degi kennara til þess að vekja athygli á því að framhaldsskólinn, með sitt mikilvæga hlutverk, virðist í töluverðri hættu. Sérfræðistörf í framhaldsskólum eru því miður alls ekki samkeppnishæf við önnur störf sem sérfræðingar geta gengið í á atvinnumarkaði. Það sýnir sig í því að fagmenntað fólk sækist almennt ekki eftir því að komast í kennarastöður í framhaldsskólum og margt það fólk sem vogar sér að prófa hættir fljótlega og finnur sér annað betur launað starf eða einfaldlega kulnar í starfi á örfáum árum. Ein afleiðing er að meðalaldur framhaldsskólakennara hefur hækkað ískyggilega á síðasta áratug. Árið 2007 voru kennarar 55 ára og eldri alls 30% af öllum kennurum í framhaldsskólum og karlar voru um 45% af heildinni. Í dag er staðan sú að 55 ára og eldri kennarar eru 38% hópsins og karlar eru 37% stéttarinnar. Ef við skoðum svo karlana í stéttinni eingöngu sjáum við að 44% þeirra eru 55 ára eða eldri og flestir þeirra kenna iðn- og verkgreinar. Staðan er sem sagt sú að á næstu örfáu árum hverfur megnið af okkar reyndustu iðn- og verkgreinakennurum, sem flestir eru karlmenn, út úr skólunum. Staða karla í bóknámsskólum er lítið skárri en þeim hefur frá 2007 fækkað úr 43% í 30% nú. Hamsturinn í hjólinu Ég verð hér einnig að minnast á almennar starfsaðstæður kennara. Eftir 2015, þegar nám til stúdentsprófs var stytt úr fjórum árum í þrjú, má segja að skólastarfið allt – alls ekki bara í bóknámi – hafi heldur betur fjarlægst þau markmið sem lýst var hér í upphafi. Nú er meginhugsunin sú að keyra námsvélina áfram og passa að eyða ekki tímanum í vitleysu. Tími til þess að dvelja við hlutina í rólegheitum og gefa nemendum færi á að ígrunda, átta sig á hlutunum á eigin forsendum er varla til staðar. Meira að segja finna skólastjórnendur sig knúna til þess að finna leiðir til þess að „besta“ námsferlið og nú þykir fínt að hafa þrjár og jafnvel fjórar annir á hverju skólaári til þess að flæðilínan virki. Þetta gerir að verkum að eins gott er að halda einbeitingunni óskertri allan tímann því missi nemandi og hvað þá kennari eina viku í forföll getur það haft mjög alvarlegar afleiðingar. Ég leyfi mér að fullyrða að þessi mikla keyrsla í framhaldsskólanum hefur nú þegar haft slæm áhrif á geðræna og líkamlega heilsu nemenda og kennara. Þessa verðum við hjá Félagi framhaldsskólakennara vör hjá félagsfólki okkar og þykir sárt að heyra fært fagfólk hrekjast í langtímaveikindi, íhuga uppsagnir og skima stöðugt eftir hentugra starfi og minna álagi. Það mikilvægasta í mínum huga nú er við stöndum vörð um skólana sem menntastofnanir og að samfélagið og stjórnvöld veiti skólum og starfsfólki þeirra fullt traust, tíma og fjármagn til þess að tryggja nemendum aðstæður til að taka út sinn þroska og afla sér menntunar. Hátíð í dag, þrátt fyrir allt – Til hamingju með daginn! Í dag, 5. október, er alþjóðlegur hátíðardagur kennara og því vil ég endilega ljúka þessari hugleiðingu á jákvæðum nótum. Það er enda full ástæða til að hampa kennurum reglulega og öllu því góða starfi sem unnið er í skólum þrátt fyrir allt. Í því sambandi vil ég minna á árlegt skólamálaþing Kennarasambands Íslands, sem haldið er í dag undir yfirskriftinni Fögnum fjölbreytileikanum í skólanum og verða þar hinsegin málefni í brennidepli. Einnig má ég til með að minna á Menntakviku, ráðstefnu í menntavísindum, sem skipulögð er af Menntavísindasviði Háskóla Íslands og er haldin dagana 6. og 7. október nk. Þar verður sannkölluð hátíð menntamála enda fjallar þar fagfólk og hagsmunaaðilar um uppeldis- og menntavísindi í um 210 fyrirlestrum. Til hamingju með daginn, kennarar! Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara.
Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar
Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun